همچنین فرموده است: اوست آن کس که شما را از نفسی واحد آفرید و جفت وی را از آن پدید آورد تا بدان آرام گیرید».( هو الذی خلقکم من نفس واحدة وجعل منها زوجها لیسکن إلیها )(2).
قرآن کریم، در این آیه‌های شریف، انس، اطمینان و آرامش قلبی را از برکات ازدواج می داند. آرامش و سکونت قلب، برای انسان در مسیر پرفراز و نشیب زندگی، نعمتی بزرگ و امیدبخش و در دریای مواج، پرتلاطم و طوفان زده دنیا، لنگری آرامش بخش و نجات دهنده است. گرچه خداوند حکیم این نعمت بی مانند را از مهم ترین برکات ازدواج و تشکیل خانواده قرار داده است، آیا همه کسانی که به ازدواج اقدام می کنند از این نعمت و برکت الهی بهره می برند؟ همه تصدیق خواهیم کرد که چنین نیست. چه بسا زن و شوهری پس از ازدواج و تشکیل خانواده از این نعمت محروم بوده و از زندگی زناشویی، جز خاطراتی تلخ و تشویش و اضطراب چیزی به دست نیاورده باشند. حال، به راستی چگونه باید از این معضلات و مشکلات رها شد؟ چگونه می توان از آن پیشگیری کرد؟ راه رسیدن به آرامشی که در کلام وحیانی بدان بشارت داده شده، چیست؟ همسرانی که از زندگی در کنار یکدیگر لذت می برند از چه ویژگی‌هایی برخوردارند؟ به نظر می رسد این نیز خود موهبتی الهی است و چون دیگر امور، تنها به دست باکفایت او برآورده می شود. اما انسان باید زمینه را آماده کرده و خود را خواهان آن نشان دهد و گامهایی بردارد تا خداوند رزاق، این نعمت را نیز از آن وی گرداند؛ اما چگونه؟
سپاسگزاری از نعمت، وظیفه‌ای است که به حکم عقل، هر انسان عاقل باید به آن تن دهد. خداوند نیز رشد و کمال مادی و معنوی انسان را در گرو همین ویژگی و رفتار همراه با سپاسگزاری وی قرار داده است. در میان نعمت های بیکران الهی، برخی از آنها موقعیت و جایگاهی بس والا دارند. به همین سبب، پاسداشت چنین نعمت هایی نتایجی دوچندان برای انسان در پی خواهد داشت. ازدواج و پیوند زناشویی فرصتی استثنایی و نعمتی بی مانند است که خالق در اختیار بشر قرار داده است. از آن طریق انسان با موجودی دیگر از جنس خود به منزله همسر آشنا می شود و خانواده تشکیل می دهد. در سایه این آشنایی و پیوند مقدس و الهی و در پی مراعات قوانین و شئونی که برای آن مقرر شده، انسان می تواند به آرامش برسد و در سایه این آرامش به کمالاتی دست یازد.جبرئیل پیوسته مرا به توجه و مراقبت از امور و حقوق زنان سفارش می کرد. این سفارش آنقدر زیاد بود که من گمان کردم طلاق آنان در هر وضعیتی ممنوع استدر غیر این صورت، حتی با ریاضت های طولانی اخلاقی و عرفانی یا حتی جهاد با نفس و تهجد و نماز شب بدان دست نخواهد یافت. کمالاتی چون کمال اخلاقی و اجتماعی، تجربه مدیریتی، پختگی عاطفی و احساسی، کمال معنوی و دینی، کمال و پختگی شخصیتی، و.... این کمالات و پختگیها همان برکاتی‌اند که خداوند برای ازدواج مقرر داشته است.
تأکیدهای بسیار در آیه‌ها و روایت‌ها بر ازدواج و نهی از عزوبت به همین سبب بوده است. به گونه‌ای که بسیاری از استعدادهای انسان در چنین موقعیت هایی شکوفا می شود و بخش اعظم کمالات وی در گرو آن است. به همین دلیل و برای اینکه انسان از این نعمت خدادادی محروم نشود و انگیزه ای در بهره گیری از این فرصت استثنایی در وی زنده شود، حجج الهی، به ویژه رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) با سخنان گوناگون از ازدواج و آثار و برکات آن گفته اند و عزوبت و مجرد بودن را نکوهش کرده اند. برخی از این روایت ها در آغاز همین مجلد آمده است؛ مانند: قال : خیار أمتی المتأهلون وشرار أمتی العزاب (3) و روایات دیگر در کتب گوناگون روایی چون: ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، تهذیب الأحکام، ج۳، ص ۳۸۶؛ محمدبن علی بن بابویه (الصدوق)، علل الشرایع، ج۱، ص۳۰۹؛ محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعة، ج ۱، ص ۳۳۹؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۰۰، ص ۲۲۱؛ تاج الدین شعیری، جامع الأخبار، ص۱۰۱؛ محمدبن علی بن بابویه (الصدوق)، من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص ۳۸۶؛ محمدبن یعقوب الکلینی الرازی، الکافی، ج ۵، ص ۳۲۹.
اما هنوز پرسش ما بی پاسخ مانده است. چگونه باید از نعمت آرامش در سایه ازدواج بهره مند شد؟ گفته شد که با پاسداشت نعمت ازدواج و رعایت شئون آن، از این نعمت نیز بهره مند خواهیم شد. اما چگونه؟ شکر و پاسداشت نعمت ازدواج در عمل چگونه است؟ شئون آن چیست و چگونه می توان آنها را مراعات کرد؟
گرچه خانواده شامل اعضای تشکیل دهنده آن است، با مراجعه به سخنان معصومان و نیز نگاهی به زندگی خود و دیگران، می توان به خوبی دریافت که رکن اصلی و بنیاد اساسی ازدواج و تشکیل خانواده، زن و شوهرند. بنابراین، هریک از آنها برای دیگری نعمتی بزرگ است که باید سپاسگزار آن باشد؛ زیرا نبود هریک موجب نابودی این بنای معظم و پیوند مقدس است. به همین سبب، توجه و احترام به همسر و رعایت حقوق آنان در قبال هم نزد خداوند بسیار باارزش است.
دراین باره، سخنان زیبا و پرمغزی از پیامبر گرامی اسلام و اهل بیت (علیهم السلام) به ما رسیده است؛ برای نمونه، به دو مورد از سخنان حکیمانه رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) اشاره می کنیم. در بیان نخست، حضرت درباره لزوم اهمیت دادن مرد به حقوق همسرش چنین می فرمایند:
«جبرئیل پیوسته مرا به توجه و مراقبت از امور و حقوق زنان سفارش می کرد. این سفارش آنقدر زیاد بود که من گمان کردم طلاق آنان در هر وضعیتی ممنوع است». (عن النبی قال: ما زال جبرئیل یوصینی فی أمر النساء حتى ظننت أنه سیحرم طلاقهن )(4). حضرت در سخنی دیگر با همین مضمون می فرمایند: ما زال جبرئیل یوصینی بالمرأة حتى ظننت أنه لا ینبغی طلاقها إلا من فاحشة مبینة (5). در روایت دیگری معروف به «حدیث حولا» رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) در پاسخ به زنی به نام حولا درباره حقوق زن بر همسرش فرمودند: (أخبرنی أخی جبرئیل ولم یزل یوصینی بالنساء حتى ظننت أن لا یحل لزوجها أن یقول لها أف)(6).
پی‌نوشت‌ها:
- روم، ۲۱
- اعراف، ۱۸۹
- تاج الدین شعیری، جامع الأخبار، ص ۱۰۲
- ابن ابی جمهور احسائی، عوالی اللئالی، ج ۱، ص ۲۵۶؛ میرزاحسین النوری الطبرسی، مستدرک الوسائل، ج 14، ص ۲۵۰
- محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۰۰، ص۲۵۳
- محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعة، ج 14، ص۲۵۲
منبع: همسران شایسته، اسد الله طوسی، چاپ اول، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(رحمه الله)، قم ۱۳۹۱
