خانواده از نگاه اسلام و آموزه های دینی، بنیانی مقدس، سازمانی حرکت آفرین، ساحل آرامش و سکون، بستر تربیت و رشد، جایگاه پیشرفت مادی و معنوی و تجلی گاه شکوفایی و بالندگی است. به طوری که اگر ضروری باشد تا انسان برای نیل به کمال و بهروزی از یک نردبان چند پله ای صعود کند و بالا برود، به طور حتم و یقین اولین پله این نردبان ترقی و رشد، تشکیل خانواده است. به همین خاطر یعنی به دلیل تأثیر شگرف خانواده سالم درشکوفایی و رشد افراد، اکثر اندیشمندان و بزرگان علوم انسانی و اجتماعی درباره خانواده، توصیه ها و دستورهایی بیان نموده اند.
همان طور که براساس متون اسلامی و آموزه های دینی، دستورهای سازنده ای در رابطه با تعامل همسران و امور خانواده وارد شده است، در سایرادیان الهی نیز به خانواده توجه ویژه شده و برای هدایت آن، قوانینی وضع گردیده است. در آموزه های اسلامی به دلیل اینکه اسلام آخرین و کامل ترین دین الهی است، توصیه ها، دستورالعمل ها و قوانین محکم و جامع و فراوانی دررابطه با خانواده بیان گردیده است.
در نگاه تعالیم سازنده اسلام، خانواده کانونی مبارک و مورد رضایت حق تعالی تلقی شده و مورد تمجید و مدح باری تعالی قرار گرفته است.
قرآن کریم درباره آرامش و اطمینان بخشی خانواده و همسر می فرماید:
(وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکمْ مِنْ أَنْفُسِکمْ أَزْواجاً لِتَسْکنُوا إِلَیها وَ جَعَلَ بَینَکمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً)؛ «از آیات و نشانه های قدرت خداونداین است که برای انسان از نوع و جنس خود، همسرانی آفرید تا در کنار آنان (درخانواده) به آرامش و سکون نیل پیدا کنند و بین آنان دوستی و رحمت قرار داد»[1].
پیامبر اسلام حضرت محمد صلی الله علیه و آله می فرمایند: «در اسلام هیچ بنیانی پیش خداوندمحبوب تر و ارزشمندتر از بنیان تشکیل خانواده و بنیان ازدواج نیست»[2].
خانواده و همسر باعث می شود تا نیازهای جنسی و شهوانی در مسیر طبیعی خود قرار گرفته و زمینه بروز ناهنجاری های جنسی سدّ گردد.
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله درباره تأثیر همسرگزینی و تشکیل خانواده در مهارو کنترل تحریکات جنسی می فرمایند: «هر کس در اوایل جوانی تشکیل خانواده دهد وهمسری برگزیند، شیطانی که مأمور اوست فریاد می زند: ای وای! او دو سوم دینش را از دسترس من حفظ کرد و یک سوم دیگر را هم می تواند با تقوا حفظ کند».[3]
در این حدیث شریف به صراحت بیان گردیده که تشکیل خانواده و گزینش همسر مانعی اساسی در مقابل اغواگری شیطان است و به وجود آمدن این شرایط (مانع بودن) نتیجه کنترل شهوات و مهار آن از طریق خانواده و ازدواج است. خانواده به خاطر ایجاد حس مسئولیت پذیری، باعث بروز و شکوفایی استعداد همسران شده و آنها را به سوی تلاش، سازندگی و نقش پذیری وادارمی سازد.
شهید مطهری درباره نقش ارزنده خانواده می گوید: «... یک پختگی وپویایی وجود دارد که جز در پرتو ازدواج و تشکیل خانواده پیدا نمی شود، در مدرسه پیدا نمی شود، در جهاد با نفس پیدا نمی شود، در نماز شب پیدا نمی شود؛ این کمالات را فقط در تشکیل خانواده می توان به دست آورد».[4]
مهم تر اینکه در آموزه ها و تعالیم اسلامی به این حسّ مسئولیت و تلاش درراه رفاه، بالندگی و پیشرفت معنوی خانواده، پاداش در نظر گرفته شده و حتی آن را به منزله برترین کارها یعنی جهاد در راه خدا قرار داده اند.[5]
به اعتقاد روان شناسان، آرامش و اطمینانی که برای همسران و حتی دیگراعضای خانواده در محیط خانواده بهنجار ایجاد می شود در هیچ جایی حاصل نمی گردد. خانواده و محیط آن، امن ترین و رضایت بخش ترین بستر برای ارضای نیازهای روانی به ویژه تأمین آرامش روانی است. محبت، غم خواری وپذیرش یکدیگر که از مهم ترین مؤلفه ها و ضروریات زندگی اجتماعی است، به بهترین وجهی در خانواده تأمین می شود.[6]
ازدواج در کنار مشکلات و مسئولیت هایی که به همراه خود دارد اگر بادوراندیشی و معیارهای صحیح انجام گیرد فرد را وارد دنیایی بسیار زیبا ودل نشین می نماید.
فواید و ثمرات ازدواج بسیار زیاد است و قابل قیاس با مشکلات احتمالی آن نیست. پاره ای از این فواید عبارتند از:
1- کمالات معنوی
علامه محمدتقی جعفری در پاسخ این سؤال راسل که چرا اسلام این قدربه ازدواج بها داده و برای آن قانون قرار داده، گفته است: «اسلام با ازدواج می خواهد انسان واقعی به وجود آورد، و مسئله انسان و انسانیت مطرح است».[7]ازدواج در فرهنگ اسلامی، پیوندی مقدس است که موجب حفظ دین[8] و به وجود آورنده رابطه محبت است. ازدواج عاملی مؤثر در حفظ پاک دامنی و پاکی دل هاست.
رسول گرامی صلی الله علیه و آله می فرماید: «هرکس می خواهد خدا را در حال پاکیزگی و پاکی ملاقات کند به وسیله ازدواج، عفّت پیشه سازد».[9]
همچنین حضرت فرمودند: «کسی که همسری برگزیده و ازدواج کرده است، خواب واستراحتش نزد خداوند، از روزه داری و شب زنده داری افراد مجرد (بدون همسر) با فضیلت تراست».[10]
2- دوری از گناه
حضرت رسول صلی الله علیه و آله درباره حفظ عفّت به واسطه ازدواج می فرماید: «ای گروه جوانان! هر یک از شما که می تواند ازدواج کند، اقدام نماید؛ زیرا ازدواج موجب می گردد تا چشم و دامن انسان از گناه باز داشته شود و عفت انسان حفظ گردد».[11]در جای دیگر فرمودند: «دختران جوان مانند میوه های درختان هستند که در زمان رسیدن باید آنان را چید وگرنه حرارت خورشید آنها را فاسد می کند. دختران نیز هرگاه آنچه را که زن ها درمی یابند (نیازهای عاطفی جنسی)، یافتند و نیاز به شوهر داشتند، اگر ازدواج نکنند، احتمال فساد و تباهی آنان وجود دارد؛ زیرا آنها هم بشر هستند».[12]
از این حدیث شریف، به خوبی استفاده می شود که تأخیر در ازدواج از سنین جوانی، که سن نیاز به همسر است، موجب مشکلات دینی و عاطفی در فردمی گردد؛ زیرا در این مقطع زندگی که نیازهای عاطفی و جنسی در هر کس فعال است و انرژی کافی جنسی در او وجود دارد، اگر این نیاز به طور صحیح ارضا نشود، یا باید سرکوب گردد و یا به شیوه های نامناسب و ناهنجار تأمین شودکه در هر دو صورت، موجب گناه شده و به عزت و سلامتی فرد آسیب می رساند.
3- رحمت الهی
خداوند متعال به برخی کارها و رفتارهای انسان عنایت ویژه و قابل توجهی دارد. به عنوان مثال؛ جوانمردی و امانت داری را دوست داشته و فحشا و هرزگی را ناپسند شمرده است. در قرآن کریم بعد از توصیه به ازدواج و تشکیل خانواده، روزی و رزق آنان را تضمین کرده و وعده رهایی از فقر به آنان داده است.[13]امام صادق علیه السلام نیز فرمودند: «رزق و روزی به خاطر بچه ها و زنان داده می شود وافزایش می یابد».[14]
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله همچنین درباره نزول رحمت الهی به همسرداران فرمود: «درهای رحمت الهی در چهار زمان به طور ویژه گشوده می شود؛ هنگام بارش باران، هنگام نگاه فرزند به چهره پدر، هنگام بازشدن درب خانه کعبه و هنگام نکاح و وصلت زناشویی».[15]
در آموزه های دینی مجرد ماندن مورد نکوهش قرار گرفته است. پیامبرگرامی اسلام صلی الله علیه و آله در این زمینه می فرمایند: «ازدواج کنید، در غیر این صورت از یاران شیطان خواهید شد»[16].
از مجموع روایات به این نتیجه می رسیم که خداوند متعال به افرادخانواده دار و همسردار عنایت خاصی دارد و از افراد مجرد و بدون همسر، راضی نیست. از طریق ازدواج، گناه و بی بند و باری، کنترل می شود و از طرف دیگر، تعداد بندگان خدا افزایش یافته و خداپرستی توسعه پیدا می کند ودر نهایت انسان های زیادی به کمال و سعادت حقیقی خواهند رسید.
4- انس و آرامش
یکی از ویژگی ها و نیازهای طبیعی انسان، انس، محبّت و الفت است. تنهازندگی کردن بسیار دشوار و دردناک است.بهترین فردی که می تواند این نیاز طبیعی را تأمین کند همسر (چه زن وچه شوهر) است، زیرا همه محبت ها و دوستی ها موقت و محدود می باشند امادوستی و محبت زن و شوهر چون هدف مشترک دارند و بیش از هر فرددیگری به یکدیگر نیازمندند، دائمی تر و پایدارتر است.
خداوند متعال می فرماید: «یکی از نشانه های [حکمت] الهی این است که برای شما ازجنس خودتان جفتی را بیافرید تا با او انس بگیرید و آرامش بیابید و در بین شما دوستی ومهربانی قرار داد و در این امر برای افرادی که اهل تفکر باشند آیات و نشانه هایی وجود دارد».[17]
امام رضا علیه السلام نیز درباره فواید همسر شایسته می فرماید: «هیچ منفعتی بهتر ازهمسر شایسته نیست؛ همسری که وقتی انسان او را می بیند شادمانش گرداند و در موقع نبودن او، نگهدار ناموس و مالش باشد».[18]
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: «خداوند متعال می فرماید وقتی اراده کردم تا به بنده ام خیر دنیا وآخرت را عطا کنم، برای بنده ام زبانی گویا به ذکر خدا، قلبی خاشع، بدنی صبر کننده در بلاها وهمسری مؤمن که وقتی به او نگاه می کند شادمان می شود و در هنگام نبود همسر حافظ ناموس واموال شوهر باشد؛ قرار دادم».[19]
در این دو روایت شریف به نکته ای روان شناختی و خانوادگی زیبا اشاره شده است و آن اینکه همسر شایسته باعث نشاط و شادمانی و آرامش قلبی شوهر می شود و وقتی نگاه شوهر به او می افتد شادمان می شود. البته درباره شوهر نیز باید این گونه باشد یعنی وقتی زن به شوهرش نگاه می کند احساس نشاط و آرامش کند.
5- تولید نسل
یکی از ثمرات زیبای ازدواج، بقای نسل بشریت است که مطابق هدف آفرینش است؛ زیرا تولید و پرورش انسان های خداپرست و نیکوکار، مطلوب خدای جهان آفرین است. همسران جوان از طریق فرزنددار شدن موجب پیوندبین نسل ها می گردند و با پرورش فرزندان صالح و مؤمن، در اصلاح جامعه انسانی شریک می شوند و روح بندگی خالق متعال را که هدف اساسی خلقت انسان است، در عرصه گیتی گسترش می دهند.پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: «ازدواج کنید تا صاحب فرزند شوید. قطعاًمن به فراوانی شما در روز قیامت بر امت های دیگر مباهات می کنم».[20] اقدام و تلاش برای فرزندآوری و ازدیاد نسل مسلمانان، پاداش و اجرمعنوی دارد.
6- سلامت و امنیت اجتماعی
ازدواج و تأسیس کانون خانواده، برای سلامت و امنیت جامعه مفید است وزمینه ارتکاب جرم و بزه کاری را کم می کند.اگر بنیاد خانواده ها مستحکم باشد و جوان ها به موقع ازدواج کنند و به کانون گرم خانواده دل بسته باشند به طور محسوس از فساد، ولگردی، بی بندوباری، طغیان، قتل و سرقت، جنایت و ناامنی، تجاوز، انحراف، اعتیاد و خودکشی کاسته خواهد شد؛ زیرا چنان که آمار نشان می دهد اکثر این امور از افرادی سر می زند که از وجود کانون گرم خانوادگی محرومند.
در یک تحقیق میدانی که بر 500 تن از جوانان انگلستان انجام گرفت، این نتیجه به دست آمد که جوانان پس از ازدواج و تشکیل خانواده، کمتر به انجام اعمال مجرمانه روی می آورند و خلاف کاری و جرم در آنان کاهش می یابد ودر مقابل، افرادی که مجردند به اعمال خلاف و بزه کاری اجتماعی بیشتری روی می آورند و زمینه کارهای ناهنجار در آنان بیشتر است.[21]
پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله می فرماید: «بیشتر اهل جهنم مجردها هستند».[22]
این حدیث شریف به روشنی بر این نکته دلالت می کند که گناه و ناهنجاری در میان مجردها بیشتر است و به همین دلیل، گرفتار آتش شده اند و وقتی گناه وناهنجاری از طریق مجردها بیشتر شود، امنیت اجتماعی و سلامت روانی اجتماع به مخاطره می افتد.
ویل دورانت،[23] دانشمند معروف، درباره ترغیب به ازدواج و فواید آن می گوید: «اگر راهی پیدا شود که ازدواج در سال های طبیعی انجام گیرد، فحشا، امراض روانی، تنهایی بی ثمر، عزلت ناپسند و انحرافات جنسی، که زندگی رالکه دار کرده است، تا نصف تقلیل خواهد یافت.. . عشق جنسی جوانان، زودتراز توانایی اقتصادی شان فرامی رسد، ما نباید از این پیشامد ناخشنود باشیم وبگذاریم آن عشق افسرده شود و بمیرد. ازدواجی که بر پایه عشق تازه و نمرده دختر و پسر انجام می شود، در طی سال های دراز، زندگی آنها را معطر و خوش بو می کند و گرنه عمیق و طبیعی و آرمانی نخواهد بود».[24]
7- رشد و شکوفایی استعدادها
ازدواج زمینه بروز خلاقیت ها و موفقیت ها را در همسران افزایش داده، همچنین موجب می شود تا فضایل اخلاقی و انسانی در آنان به فعلیت برسد. وقتی از مرد خانواده انتظار می رود تا هنگام ضرورت برای حمایت از خانواده خویش، ایستادگی کند؛ این انتظار روحیه دفاع و جوان مردی را در او تقویت خواهد کرد.همچنین به وجود آمدن شرایط مادری برای زنان، موجب می شود تا باتحمل مشکلات فرزندپروری و شوهرداری، به کمال روحی بیشتری برسند وروح خود را در اثر شکیبایی و ایثار بالنده کنند و از طریق مسئولیتی که در خانه و خانواده دارند، به تلاش بیشتر روی آورند و استعدادهای خود را برای اداره مناسب خانواده به کار گیرند و در نتیجه، به موفقیت بیشتری نایل آیند.
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند: «به جوانان خود، همسر دهید، به درستی که خداونددر سایه همسر، اخلاقشان را نیکو می کند، رزقشان را زیاد می کند و جوانمردی آنان را زیادمی کند».[25]
8- رشد اقتصادی
همسران جوان به دلیل احساس مسئولیت بیشتر و به دلیل اینکه خود را مدیرخانواده می دانند بعد از ازدواج تلاش بیشتری در راستای رشد اقتصادی خویش، تأمین مایحتاج زندگی، تهیه مسکن و.. . می نمایند. انسان ها به طور ذاتی به گونه ای هستند که تا فشار اجتماعی و نیازهای زندگی وجود نداشته باشد، کمتر به تلاش و کوشش مبادرت می کنند و لذا پسر و دختر تا زمانی که خانه پدرشان هستند و از جیب پدر، هزینه می کنند، کمتر به فکر مسایل اقتصادی وپس انداز و توسعه زندگی هستند.دختر و پسر وقتی ازدواج می کنند و مسئولیت خانواده و فرزندان را به دوش می گیرند، زمینه تلاش و فعالیت در آنان بیشتر شده و به صورت طبیعی امکانات زندگی نیز در سایه تلاش و کوشش، توسعه پیدا می کند. علاوه بر اینها، افراددارای همسر، مورد عنایت افراد جامعه بوده و به طور معمول در مراکزاقتصادی و کاری، به اینها اعتماد بیشتری دارند و کار را به اینها واگذار می کنند. همچنین از عوامل بسیار مهم در رشد اقتصادی افراد دارای همسر و خانواده، عنایت ویژه خداوند به اینها می باشد. خداوند متعال رزق و روزی این افراد راتضمین نموده است[26] و در تعهّدات خداوند خطا و اشتباه، ممکن نیست.
امام صادق علیه السلام فرمودند: «رزق و روزی به خاطر بچّه ها و خانواده (افراد تحت تکفّل) داده می شود».[27]
همچنین پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد صلی الله علیه و آله درباره آثار اقتصادی ازدواج فرمودند: «پسر و دخترهای مجرد خود را همسر دهید که خداوند اخلاق آنها را نیکومی گرداند و روزیشان را افزایش داده و بر مروت و جوانمردی آنان می افزاید».[28]
پی نوشت ها:
[1] . روم( 30)، آیه 21.
[2] . «ما بُنِى بناءٌ فِى الاسلام احَبُّ إلى الله تعالى مِنَ التَّزوج»
،( مجلسى، بحارالأنوار، ج 100، ص 222).
[3] . «ما مِنْ شابٍّ تَزَوّجَ فى حداثة سنّه، إلّا عجَّ شیطانه و یقول: یا ویلاه عصم هذا منّى ثلث دینه، و لیتّق الله فى الثّلث الباقى» ، (نورى، مستدرک الوسایل، ج 14، ص 150).
[4] . مطهرى، مرتضى، تعلیم و تربیت در اسلام، ص 389.
[5] . قال رسولالله صلى الله علیه و آله: «الکادّ على عیاله کالمجاهد فى سبیل الله»؛ «تلاش در راه تأمین نیازهاى خانواده مانند جهاد در راه خداست»، (مجلسى، بحارالأنوار، ج 93، ص 324).
[6] . بورنستین، ف. چ، روشهاى درمان مشکلات زناشویى، ترجمه: حسن توزندهجانى و نسرین کمالپور، ص 12 و 13.
[7] . سعید آزرمى سه سارى، میثاق مقدس( بلوغ، ازدواج و تشکیل خانواده)، ص 7.
[8] . قال رسول اللّه صلى الله علیه و آله: «من تزوج احرز نصف دینه»، (الحر العاملى، وسایلالشیعه، ج 20، ص 17).
[9] . «من احب ان یلقى اللّه طاهرا مطهّرا فلیتعففّ بزوجة»؛ (میرزا حسین نورى طبرسى، مستدرکالوسایل، ج 14، ص 150).
[10] . «المتزوّج النّائمُ افضَلُ عندالله مِنَ الصّائم القائِم العَزَب»؛ (مستدرک الوسایل، ج 14، ص 155).
[11] . «یا معشر الشباب من استطاع منکم الباه فلیتزوج فانّه اغضّ للبصر و احصن للفرج»؛ (همان، ص 153).
[12] . «ان الابکار بمنزلة الثمر على الشجر، اذا ادرک ثمارها فلم تجتن افسدته الشمس و کذلک الابکار اذا ادرکن ما یدرکن النساء، فلیس لهنّ دواء الّا البعولة و الّا لم یؤمن علیهن الفساد لانهنّ بشر؛ الحر العاملى، وسایل الشیعه، ج 20، ص 61).
[13] . (وَ أَنْکِحُوا الْأَیامى مِنْکُمْ وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ)؛« مردان و زنان بىهمسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را؛ اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود، آنان را بىنیاز مىسازد بدرستى که خداوند گشایشدهنده و آگاه است».( نور، آیه 32).
[14] . «الرزق مع النساء و العیال»؛ (الحر العاملى، وسایل الشیعه، ج 20، ص 44).
[15] . «یفتح أبواب السماء« بالرحمة» فى أربع مواضع: عند نزول المطر، و عند نظر الولد فى وجه الوالد و عند فتح باب الکعبة و عند النکاح»؛ (مستدرک الوسایل، ج 14، ص 152).
[16] . «تزوّج والّا فأنت مِن إخوان الشیاطین»؛ (همان، ص 155).
[17] . روم( 30)، آیه 21.
[18] . «ما افاد عبد فائدة خیرا من زوجة صالحه اذا رأها سرّته و اذا غاب عنها حفظته فى نفسها و ماله»؛ (الحر العاملى، وسایل الشیعه، ج 20، ص 39).
[19] . یقول الله تبارک و تعالى: «إذا أردت أن أعطى عبدى خیر الدنیا و الآخرة، جعلت له لساناً ذکراً، و قلباً خاشعاً، و جسداً على البلاء صابراً، و زوجة مؤمنة تسره إذا نظر إلیها، و تحفظه إذا غاب عنها فى نفسها و ماله»؛ (مستدرک الوسایل، ج 14، ص 169).
[20] . «تناکحوا تناسلوا، انّى أباهى بکم الامم فى یوم القیامة»؛ (مستدرک الوسایل، ج 14، ص 153).
[21] . حسین محبوبىمنش، کتاب زنان، ص 183.
[22] .« اکثر اهل النّار العزّاب»؛( الحر العاملى، وسایل الشیعه، ج 20، ص 20).
[23] . Will Durant .
[24] . علىاحمد پناهى، مجله معرفت، شماره 104، ص 38.
[25] . «زَوِّجُوا ایَاماکُمْ فَان الله یُحسِنُ لَهُم فى اخلاقِهِم ویُوَسّعُ لهم فى ارزاقهم ویزیدُهُم فى مرواتِهِم» ؛ (مجلسى، بحارالانوار، ج 100، ص 222).
[26] . (وَ أَنْکِحُوا الْأَیامى مِنْکُمْ وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ)، نور( 24)، آیه 32.
[27] . «الرزق مع النساء و العیال»؛ (الحر العاملى، وسایل الشیعه، ج 20، ص 44).
[28] . «زوّجوا ایامکم فإَّن الله یُحسِنُ لَهم فى اخلاقِهم و یُوسِّعُ لَهم فى ارزاقِهم و یَزیدُهم فى مُّروّاتِهِم»؛ (مجلسى، بحارالانوار، ج 100، ص 222).
منبع: حوزه نت
