فقر اقتصادی
فقر، در وقوع انحرافات و افزایش میزان آن، به ویژه در زمینه اعتیاد، تأثیرگذار است. دین نیز این رابطه دوسویه میان فقر و انحراف های اجتماعی را تأیید می فرماید. بر این اساس، فقر، انگیزش روی آوری به انحرافات را افزایش می دهد، هم چنان که رفاه طلبی و ثروتمند بودن، در گرایش فرد به سوی انحراف های اجتماعی، انگیزه ای بسیار قوی است. رسول خدا (ص) می فرماید:«کادَ الْفَقْرُ أَنْ یکونَ کفْراً[1]؛
فقر، انسان را به سوی کفر و انحرافات می کشاند.»
تنوع طلبی و لذت های زودگذر
در برخی خانواده ها که رفاه و درآمدِ اقتصادی در سطح بالایی است، روابط انسانی بر اثر کثرت کار و یا سرگرمی، ضعیف می گردد. ضعف روابط انسانی نیز به نوبه خود، عامل مساعدی برای کشش فرد به مواد مخدر است. شاهد این مدعا، افزایش روزانه درصد معتادان در جوامع صنعتی غرب است، که با رشد صنعت، روابط انسانی ضعیف تر می گردد. هم چنین افرادی که درآمد بیش از حد دارند، موقعیت و زمینه مساعدتری برای شرکت در کلوپ ها و یا تفریح های متنوع در داخل یا خارج از کشور دارند و بدیهی است که این قبیل امکانات و تفریحات، زمینه را برای مصرف و فروش مواد مخدر مساعد می کند.[2]خداوند در قرآن کریم، رفاه طلبی و «اتراف» را به شدت نکوهش کرده و آن را عامل مستقیم ایجاد طغیان، فساد، ظلم و کژی معرفی می کند:
وَ إِذا أَرَدْنا أَنْ نُهْلِک قَرْیةً أَمَرْنا مُتْرَفیها فَفَسَقُوا فیها فَحَقَّ عَلَیهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْناها تَدْمیرا؛[3] و هر گاه بخواهیم اهل شهر و دیاری را [به کیفر گناهشان] هلاک کنیم، به خوش گذرانان آنان فرمان [اطاعت] می دهیم؛ پس در آن مخالفت کرده و به فساد می پردازند و مستحق عذاب و قهر الهی می شوند. سپس آن جا را به سختی در هم می کوبیم.
رفاه طلبی و زندگی مرفهانه، سبب طغیان در برابر خداوند، سیطره شهوات بر انسان، همراهی با ظالمان، فاسقان و کافران، لذت گرایی، غرق شدن در کامیابی ها و نیز اقدام به کجروی ها می شود؛[4] هم چنان که خداوند متعال می فرماید:
إِنَّ الْإِنْسانَ لَیطْغی* أَنْ رَآهُ اسْتَغْنی؛[5] همانا انسان سر به طغیان برمی دارد؛ هرگاه خود را غنی و بی نیاز ببیند.
البته از نظر شرعی، زندگی مرفهانه به طور مطلق مردود نیست، چرا که گاهی رفاه در زندگی و استفاده از نعمت های مشروع الهی، انسان را در رسیدن به کمال یاری می کند، به شرط آن که رفاه وسیله ای برای کسب آخرت باشد، هم چنان که پیشوای صادقِ شیعیان (ع) به نقل از حضرت سلمان (ع) می فرماید:
«أَنَّ النَّفْسَ قَدْ تَلْتَاثُ عَلَی صَاحِبِهَا- إِذَا لَمْ یکنْ لَهَا مِنَ الْعَیشِ مَا تَعْتَمِدُ عَلَیهِ- فَإِذَا هِی أَحْرَزَتْ مَعِیشَتَهَا اطْمَأَنَّتْ[6]؛
نفس انسان اگر به مقدار کافی وسیله زندگی نداشته باشد، در اطاعت حق کندی و کوتاهی می کند و نشاط و نیروی خود را در راه حق از دست می دهد، ولی همین قدر که به اندازه نیازش وسیله و مال دنیا فراهم شد، با اطمینان و آرامش بیشتری به اطاعت حق می پردازد.»
در نگاه اهل بیت (علیهم السلام)، میان کسی که از رفاه دنیا برای کسب آخرت بهره می گیرد و کسی که رفاه و دنیاپرستی و جمع مال را هدف اصلی خود قرار داده است، تفاوت آشکاری وجود دارد. به این جهت، امام صادق (ع) از سویی، دل بستگان به مال دنیا و دنیاپرستان ظاهربین را لعن می کند و می فرماید:
«مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ عَبَدَ الدِّینَارَ وَ الدِّرْهَم؛[7]
مورد لعن خداست کسی که بنده دینار و درهم باشد.»
و از سوی دیگر، به دوست دارانش توصیه می فرماید:
«لَا تَدَعْ طَلَبَ الرِّزْقِ مِنْ حِلِّهِ فَإِنَّهُ عَوْنٌ لَک عَلَی دِینِک؛[8]
طلب روزی از [راه های ] حلال را هرگز رها نکن، چرا که مال حلال، یاور تو در دینت خواهد بود.»
بعضی افراد مرفه و ثروتمند، خیلی زود دچار یک نواختی و دل زدگی می شوند. این افراد، معمولًا برای ایجاد تنوع، راه های مختلفی، از جمله مصرف مواد مخدر صنعتی را امتحان می کنند. پس از اولین استفاده، چنان سرخوشی و شادی به فرد دست می دهد که او را به مصرف دوباره تشویق می کند، اما طولی نمی کشد که این شادی، جای خود را به وابستگی و اجبار به مصرف می دهد. از امام صادق (ع) روایت شده است:
«کمْ مِنْ لَذَّةِ سَاعَةٍ قَدْ أَوْرَثَتْ حُزْناً طَوِیلا؛[9]
گاهی اندکی لذتِ زودگذر دنیوی، اندوه طولانی به بار می آورد.» به قول معروف: «یک لحظه هوس رانی، یک عمر پشیمانی».
گروهی نیز با تصوری نادرست، برای پیدا کردن آرزوهای گم شده خود، به مصرف مواد مخدر روی آورده و آن را منبع لذت و خوش حالی و رفع نیازمندی های خود می پندارند. آنان لذت های زودگذرِ ناشی از مصرف مواد مخدر را مرهمی بر آلام زندگی خود می پندارند و از این راه آلوده می شوند.
حتی برخی افراد، ریشه اعتیاد را با امور جنسی مرتبط می دانند و می پندارند مصرف مواد مخدر، لذت جنسی و نفسانی زودگذر را افزایش می دهد، اما واقعیت این است که مصرف مواد مخدر، نه تنها توانایی جنسی را زیاد نمی کند، بلکه موجب اختلال در تعادل هورمون های جنسی و عقیمی در مردان و نازایی در زنان می شود.[10]
بی کاری
بی کاری و فرار از مشکلات زندگی و عدم توانایی فرد در روبه رو شدن با مسائل اجتماعی، از دیگر عواملی هستند که موجب می شوند شخص، به مواد مخدر پناه ببرد. به طور کلی، مشکل بیکاری، منشأ اصلی بسیاری از مفاسد و انحراف های اجتماعی، مانند اعتیاد و سرقت است.بی کاری به طور غیرمستقیم، در گرایش فرد به اعتیاد اثر دارد. فرد به دلیل بی کاری و نداشتن درآمد آبرومند، به خرید و فروش مواد مخدر روی آورده و برای خود شغلی کاذب ایجاد می کند. فرد بی کار، اوقات فراغت فراوانی دارد و چنانچه برای اوقات بی کاری خود، برنامه ریزی مناسبی نداشته باشد، ممکن است به اعتیاد گرایش یابد و با سرگرم شدن به مواد مخدر، در صدد کاهش افسردگی ناشی از بی کاری باشد.
سودجویی اقتصادی
گروهی برای رسیدن به پول های کلان، به تولید و فروش مواد مخدر می پردازند. آنها برای یافتن بازار و مشتری، به آلوده کردن افراد اقدام کرده و با فریب دادن دیگران، به اهداف شیطانی خود می رسند. در گزارشی آمده است:یک مقام مسئول گفت: حدود سه میلیون نفر در کشور معتاد هستند و بیش از دوازده میلیون نفر از خانواده آنان، در معرض خطرهای ناشی از اعتیاد قرار دارند. با ورود اشغالگران به افغانستان و بر اساس اعلام سازمان ملل متحد، سالانه 8200 تن مواد مخدر در این کشور تولید می شود. در سال 2006 میلادی، 165 هزار هکتار از زمین های افغانستان زیر کشت خشخاش رفت که در مقایسه با سال قبل از آن، 59 درصد افزایش داشت. سود حاصل از مواد مخدر در جهان شش صدمیلیارد دلار است وقاچاقچیان سالانه دو میلیارد دلار در کشور ما سود می برند. غربی ها با مدیریت تولید و توزیع مواد مخدر در افغانستان، از پایگاه های هوایی این کشور برای انتقال مواد مخدر به دیگر نقاط جهان استفاده می کنند.[11]
پی نوشت ها:
[1] کافى، ج 2، ص 307.
[2] فصلنامه شوراى فرهنگى اجتماعى زنان، ش ص و.www .iranwomen .org .
[3] اسراء، آیه 16 ..
[4] سورههاى: سبأ، آیه؛ زخرف، آیه؛ بنىاسرائیل، آیه؛ انبیاء، آیات- و واقعه، آیات-.
[5] علق، آیات 6 و 7.
[6] شیخ حرّ عاملى، وسائلالشیعه، ج 17، ص 435.
[7] کافى، ج 2، ص 270.
[8] محمد بن محمد مفید، الأمالى، ص 172 ..
[9] همان، ص 54.
[10] محمدحسین فرجاد، آسیبشناسى کجروىهاى اجتماعى، ص 68..
[11] پایگاه خبرى جهاننیوز، شنبه بهمن.http ://jahannews .com .
منبع: حوزه نت
