نمایش های سنتی و آیینی چیست؟

نمایش های آیینی

نمایش های آیینی یک بخش جدا نشدنی از تاریخ و فرهنگ هر جامعه می باشد. شاید کمتر کسی با این نمایش ها و آیین ها آشنایی داشته باشد. در ابتدا باید به مفهوم آیین و حوزه ی آن پرداخت. معنای آیین چیست. در فرهنگ های مختلف برای آیین تعاریف مختلفی ارائه شده است. در زیر به شرحی از تعاریف داده شده برای آیین پرداخته ایم:

ادب، روش، رسم
متداول، مرسوم
شیوه، آهنگ
صفت، کردار
اندازه، حد، شمار
قاعده، نظم و فطرت
سیرت، رسم، عادت، روش، دیدن، خصلت، خو، منش، حفظ ظاهر و یا حرکات و رفتار

از تعاریف بالا آنچه عایدمان می شود این است که نمایش های آیینی جنبه ی با ارزش و نیکویی از سرشت و ذات انسان هاست که از گذشته بوده و الان هم به همان حالت موجود است. خصلتی که برای تمام دارندگان آن جای احترام و ارزش دارد. هنرهای نمایشی، مکان و زمان خاص خود را دارند. این خصلت نمایش های آیینی بسیار مهم است. مراسم سوگواری که آیین نمایشی مذهب شیعه است را نمی توان در همه ماهها اجرا کرد، بلکه زمان خاص خود را دارد.

هنرهای نمایشی

ریشه ی تاریخی نمایش های آیینی
ریشه ی تاریخی نمایش های آیینی به بدو خلقت انسان برمی گردد. انسان همواره با آیین های مختلف همراه بوده است. برای خود مراسم ها و رسوم خاصی می ساخته است و برای آنها نام ها و دلایب خاصی می آورده است. نمایش های آیینی بخش مهمی از زندگی و عقاید انسان ها در طول تاریخ بوده اند. به نمایش های آیینی، نمایش های سنتی نیز گفته می شود.

نمایش های سنتی

در واقع نمایش های سنتی همان نمایش های آیینی و بخش عمده ی آن است. این نمایش ها به سنت ها و آنچه که در عقاید و باورهای قشر خاصی پذیرفته شده است، گفته می شود. هر قشر و منطقه ای برای خود آیین های خاص خود را دارند. همین منحصربفرد بودن نمایش های آیینی جنبه ی بسیار مهم آنها تلقی می شوند. بعنوان مثال انسان های دیرباز به مذهب خورشید پرستی و ماه پرستی روی می آورد. چرا که انسان همیشه نور و روشنایی را دوست داشته است. نور را مظهر پاکی و نیکی می دانست. همین باور خود به خود به آیین تبدیل می شد. برای همین سمبل خورشید را بر روی ظروف و اشیا نقاشی می کردند. پس می توان گفت که نمایش های آیینی بخشی از عقاید و باورهای مهم انسان ها را بر می گیرد. می توان مناسک حج و طواف را نمایشی آیینی برای مسلمانان در نظر گرفت. کاری که اعتقاد محکمی در قلب خود به آن دارند و آن را همانگونه که پیشینیان انجام داده اند، به جای می آورند.

ویژگی های نمایش های آیینی

نمایش های آیینی زمان و مکان خاص خود را دارند. این ویژگی بسیار مهم است. نمی توان نمایش های آیینی را در هر زمان و مکانی انجام داد. عقیده به این رسوم به گونه ای است گاهی دقیقا برای زمان خاصی آن را انجام می دهند. بعنوان مثال دعای باران، که در میان کردها "بوکه بارانی" یا همان عروسک باران، نمایش آیینی بسیار خاصی است که توسط کودکان به منظور دعا برای باران اجرا می شده است. چرا که در گذشته بر این باور بودند که کودکان هنوز به گناه آلوده نشده اند و دعای آنها توسط خداوند مستجاب خواهد شد. پس نمایش های آیینی مقید به مکان و زمان خاص و بعضا اجرا توسط افراد خاصی هستند.

چرا آیین، نمایش است

البته که نمایش در نوع خود آیین به حساب می آید. هیچگاه آیین از نمایش جدا نبوده و آیین همیشه نوعی نمایش به حساب میاید. نمایش های آیینی برای تعادل روح و روان ضروری است. برای همین است که آن را شاخه ای از هنرهای هفتگانه به حساب می آورند. حتی نظریه ای وجود دارد که بر طبق آن تئاتر از دل آیین بیرون آمده است و در واقع خواستگاه آن نمایش های آیین بوده است. آیین همواره راهی بوده است تا حقایق و معرفت را ثبت کنند و مقدسات با آن برای همیشه باقی بماند.

نمایش های آیین در علم

آیین را بیشتر انسان شناسان و جامعه شناسان مورد نظر قرار گرفته اند. از نظر متخصصان علوم جامعه شناسی و روانشناسی افراد پروسه ای را طی می کنند تا "جامعه پذیر" شوند. جامعه پذیر شدن به منظور سازگار شدن است. برای تحقق این امر افراد باید با هنجارهای گروهی و ارزش های گروهی خود همساز و همنوا باشند. جامعه پذیری افراد برای بقا و ماندگاری جامعه مهم و اساسی است. نمایش های آیینی بخس مهمی از همین هنجارهای قومی و گروهی را تشکیل می دهند. جای تاسف دارد که عده ای آیین های خاص خود را به سخره می گیرند. در دنیای امروزه فرهنگی که گذشته و آیین های خود را به یاد نیاورد و حفظ نکند به مرور زمان خواهد مرد و فرهنگ های بیگانه و آیین های بیگانه جای آن را خواهند گفت.

نمایش

در هنرهای نمایشی و نمایش های آیین، هنرمند از بدن و فیزیک خود برای خلق هنر استفاده می کند. جالب است بدانید که اولین بار در سال 1711 "هنرهای نمایشی" در زبان انگلیسی برای مجموعه ای از هنرها به کار رفت که نمونه ای قابل تفکیک از تئاتر بود. بازیگر با حرکات دست و بدن به اجرای آنچه می پردازد که به زیبایی در گذشته نیز انجام می شده است. شاید بتوان گفت که دلیل مهم تکرار نمایش های آیینی این است که بتوان هویت و اصالت فرهنگی و هنری خود را حفظ کنیم. اگر قرار باشد اصالت و هویت را در نمایش های آیینی از دست بدهیم، آن وقت می بایست هویت و اصالت بیگانه را به دوش بکشیم. امروزه اهل فن بر این باور هستند که برای نابودی یک ملت کافیست، فرهنگ و آیین آن قوم را از بین ببریم یا تحلیل ببریم خود به خود ملت می شکند و از بین می برد. هنرهای نمایشی همواره از این لحاظ مهم بوده است و هیچ ملتی نمی تواند از ارزش این نوع هنر به راحتی بگذرد.

تقسیم بندی هنرهای نمایشی
1- رقص
2- موسیقی زنده
3- اپرا
4- تئاتر
5- عروسک گردانی
6- شعبده بازی
7- تردستی
8- سیرک
9- داستان گویی
10- معرکه گیری
11- نمایش های پهلوانی
12- نمایش های محلی و رسوم منطقه ای

علاوه بر دسته بندی کلی بالا، اگر بخواهیم نام تمام آیین های نمایشی را ببریم شاید هیچگاه تمام نشود. چرا که نمایش های آیینی و نمایش های سنتی گاها در هر منطقه متفاوت می باشد. هر منطقه وقومیتی برای خود نمایش های آیین خاص خود را دارد. اگر می خواهید با فرهنگ و پیشینه ی یک قوم آشنا شوید، در مورد آیین های نمایشی آنها تحقیق کنید. انسان ها بخش زیادی از عقاید و رسوم خود در حال را از گذشته ی خود به ارث برده اند. هرچه در حفظ و بردوام ماندن نمایش های آیین بیشتر بکوشیم، بیشتر در حفظ اصالت و هویت خود موفق بوده ایم.

منبع: ویکی پدیا، اسلامیک آرتز