آیا می دانستید که کشف و نامگذاری سلولهای بنیادی به الکساندر A. ماکسیمو، پزشک، زیست شناس و دانشمند روسی - آمریکایی نسبت داده می‌شود.
سلولهای نیایی و بنیادی واحد اصلی بیولوژیکی موجودات زنده هستند. آنها مسئول شکل گیری و پیشرفت همه قسمت های بدن هستند. زندگی به شکل یک تخم بارور منفرد آغاز می‌شود که در طبیعت به صورت یک قدرت مطلق عمل می‌کند. قدرت، به توانایی یک سلول برای تبدیل شدن به هر نوع سلول دیگر اشاره دارد. این تخم بارور قادر، قدرت بر تقسیم شدن و تقسیم شدن مجدد دارد تا در تعداد سلولهای مهم، ترتیب سلول‌ها در تخم بارور تغییر یابد. مجموعه‌ای از اصلاحات در تخم بارور صورت می‌گیرد تا زمانی که یک کُره 3 لایه‌ای حاصل می‌شود. به این سه لایه، لایه‌های جوانه زا گفته می‌شود که وظیفه ایجاد کل بدن حیوان را به همراه ساختارهای مختلف آن بر عهده دارند.
قبل از توسعه واقعی این لایه‌ها، توده‌ای سلول به نام توده سلولی داخلی حضور دارد. این گروه تمایز نیافته از سلول‌هاست که سلولهای بنیادی رویانی خوانده می‌شوند. هنگامی که سلولهای بنیادی تقسیم می‌شوند و شکلی کمی متفاوت به خود می‌گیرند، به آنها سلول‌ها نیایی گفته می‌شود.
سلولهای بنیادی: نقش و عملکرد
این سلول‌ها سلول‌هایی کاملاً در حال تولد و تمایز نیافته هستند، که پتانسیل (قدرت) تقسیم و تشکیل سلولهای بنیادی بیشتر و یا افتراق به منظور تشکیل هر نوع سلولی در بدن حیوان (نوزایی) را دارند. در پستانداران دو نوع اصلی سلولهای بنیادی مشاهده می‌شود – سلولهای بنیادی جنینی و سلولهای بنیادی بالغ. همان طور که گفته شد سلولهای بنیادی جنینی از توده سلول داخلیِ موجود در بلاستوسیست‌ها ناشی می‌شوند، در حالی که سلولهای بنیادی بالغ در بافت‌های مختلف یافت می‌شوند و وظیفه حفظ گردش طبیعی سلول‌ها برای اندام‌ها و سیستم‌های احیا کننده را بر عهده دارند. سلولهای بنیادی جنینی می‌توانند از بند ناف یک نوزاد تازه متولد شده جدا شوند.ویژگی‌های منحصر به فرد یک سلول بنیادی، جنینی و همچنین بالغ، شامل خواص تجدید خود و قدرت است. خود نوسازی به توانایی سلولهای بنیادی در طی چندین چرخه تقسیم سلولی بدون از دست دادن استحکام، یعنی ماهیت تمایز نیافتگی آنها، اشاره دارد. کیفیت دیگر مربوط به قدرت آن است. سلولهای بنیادی، توتیپوتنت و پلوریپوتنت هستند.
توتیپوتنت به توانایی تبدیل به هر نوع سلول ممکن در درون ارگانیسم اشاره دارد، و پلوریپوتنت به توانایی تبدیل به یک سلول پیشرو اشاره دارد که می‌تواند از هر یک از سه لایه جوانه زا سلول ایجاد کند.
سلولهای نیایی: نقش و عملکرد
این سلول‌ها شبیه سلولهای بنیادی هستند، اما در قدرت با آنها متفاوت هستند. آنها معمولاً سلولهای بدون قدرت هستند که از سلولهای بنیادی تمایز بیشتری دارند. آنها سلولهای پیش ساز را تشکیل می‌دهند، که در نهایت باعث ایجاد سلولهای تمایز یافته، به خصوص سلولهای عملکردی در بدن ارگانیسم می‌شوند. می‌توان آنها را به عنوان مرحله انتقالی تمایز بین سلولهای بنیادی و سلولهای کاملاً متمایز در نظر گرفت. هنگامی که سلولهای بنیادی تقسیم می‌شوند و شکلی کمی متفاوت به خود می‌گیرند، به آنها سلول‌ها نیایی گفته می‌شود. به عبارت دیگر، سلولهای نیایی، نسل اولیه سلولهای بنیادی هستند. نوع سلولهای نیایی، به سلولهای بنیادی والد و محل وقوع آنها بستگی دارد. در حالی که برخی از سلولهای نیایی در قسمت خاصی از بدن تمایز می‌یابند، مطالعات نشان داده‌اند که آنها همچنین قادر به مهاجرت هستند. نیاز آنها به مهاجرت به عملکرد آنها به عنوان سیستم تعمیری در صورت آسیب سلولی و بافتی بستگی دارد. آنها در صورتی که آسیبی وجود داشته باشد آن را احساس می‌کنند و به محل آسیب مهاجرت می‌کنند و به نوع سلولهای مورد نیاز برای ترمیم آن منطقه تمایز پیدا می‌کنند.از نظر عملکردی، این سلول‌ها ارتباط زیادی با سلولهای بنیادی دارند. آنها نه تنها سلولهای آسیب دیده و گمشده را بازسازی می‌کنند، بلکه عملکرد آنها در دوباره پر کردن و حفظ پوست، خون و آسترهای روده نیز هست. آنها به وفور در توسعه بافت لوزالمعده جنین یافت می‌شوند.
تفاوت‌های عمده
سلولهای بنیادی در خودنوسازی نامحدودند، و سلولهای نیایی در خودنوسازی محدودند.سلولهای بنیادی در قدرت سلول توتیپوتنت یا پلوریپوتنتند، و سلولهای نیایی در قدرت سلول یونیپوتنت یا اولیگوپوتنتند.
سلولهای بنیادی قابلیت خود تجدیدی دارند، و سلولهای نیایی قابلیت خود تجدیدی ندارند.
سلولهای بنیادی تمایز پذیری ندارند، و سلولهای نیایی تمایز پذیری ملایمی دارند.
سلولهای بنیادی دارای منشأ توده سلول داخلی یا بلاستوسیست هستند، و سلولهای نیایی دارای منشأ سلولهای بنیادی هستند.
سلولهای بنیادی، سلولهای بنیادی و سلولهای نیایی را تولید می‌کنند، و سلولهای نیایی پیشروهای بافت هدف، میلوئید، لیمفوئید و سلولهای عصبی را تولید می‌کنند.
سلولهای بنیادی در توده سلولی درونی بلاستوسیست و بافت‌های بالغ مختلف قرار دارند، و سلولهای نیایی در بافت لوزالمعده جنینی و بافت‌های بالغ مختلف قرار دارند.
سلولهای بنیادی دارای عملکرد اصلی دو باره پر کردن و تعمیر آسیب‌های سلولی هستند، و سلولهای نیایی نیز دارای عملکرد اصلی دو باره پر کردن و تعمیر آسیب‌های سلولی هستند.
کاربردهای علمی
- برای جبران و جایگزینی سلولهای معیوب، که باعث بیماری‌های مربوط به سلامت و بیماری‌های اختلالی مانند دیابت، آلزایمر، پارکینسون، آرتروز، آلوپسی و غیره می‌شوند.- به عنوان درمانی در قالب پیوند مغز استخوان، برای افرادی که از بیماری‌های خود ایمنی و ایدز رنج می‌برند.
- با مطالعه ماهیت این سلول‌ها، می توان متدی را تدوین کرد که بتواند سلولهای در حال انحطاط را برای بازیابی سلامتی برنامه ریزی کند.
- از این سلول‌ها می‌توان به عنوان ابزاری برای انجام آزمایشات مقدماتی دارویی هدفمند علیه شرایطی خاص استفاده نمود.
- به عنوان ابزاری برای ترمیم سریع آسیب‌های عمده بافت، به عنوان مثال بیماری‌های قلبی عروقی، پارگی رباط، ترمیم بینایی در افراد نابینا و غیره.
در نتیجه، این نوع سلول‌ها عمدتاً در رابطه با قدرت و میزان تمایز پذیری، با هم فرق دارند. اما در کل، آنها کمابیش در خدمت یک هدف هستند. مطالعه مکانیسم‌های اساسی پتانسیل این سلول‌ها در دستیابی به یک بینش مهم در نحوه تمایز سلول‌ها کمک می‌کند. این دانش پس از آن می‌تواند در برگرداندن انحطاط و آسیب سلولی و بافتی و برای برگرداندن سلول به عملکرد طبیعی آن از حالت سرطانی مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، این برنامه‌ها در حال حاضر اکثراً هنوز نظری هستند، اما امیدواریم در آینده نزدیک، اینها یک امکان واقعی و موجود باشند.
منبع: کُمال B. پاتیل
