هوای نفس، انسان را در حد خواهش خود محدود می کند، زیرا شخص براساس هوای نفس خود اعمال نادرست انجام می دهد و فکر او مشغول خواسته های خود می شود، در نتیجه پیروی از هوای نفس مانع از توسعه است، و یکی از عوامل توسعه علم است، اما چون هوای نفس مخالف علم است، هوای نفس مانع از توسعه می شود۔ به این صورت که او طبق علم و دانش خود عمل نمی کند، بلکه طبق دستور نفس خود عمل می کند و چون نفس، انسان را به بدی دستور می دهد، کسی که از آن پیروی کند از توسعه و پیشرفت باز می ماند۔ حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام) می فرمایند: "من خالف الهوى أطاع العلم؛ کسی که با هوای (نفس) مخالفت کند، از علم اطاعت می کند"۔[1]
از طرفی علم و عقل همراه یکدیگرند، زیرا حضرت امام علی (علیه السلام) می فرمایند: "العَقْلُ وَ الْعِلْمُ مَقْرونانِ فِی قَرَنٍ لا یَفْتَرِقانِ وَ لا یَتَبایَنانِ"، "عقل و علم با هم به یک ریسمان بسته شده است، نه از هم جدا مى‌شوند و نه در برابر هم قرار مى‌گیرند". [2]
و نیز در حدیث دیگری حضرت می فرمایند: "الْعَقْلُ صَاحِبُ جَیشِ الرَّحْمَنِ وَ الْهَوَى قَائِدُ جَیشِ الشَّیطَانِ وَ النَّفْسُ مُتَجَاذِبَةٌ بَینَهُمَا فَأَیهُمَا غَلَبَ کَانَتْ فِى حَیزِهِ"، "عقل، فرمانده سپاه رحمان و هوس، فرمانده سپاه شیطان است و نفْس در میان جذب به این و آن سرگردان است. پس هر کدام پیروز گردد، در اختیارش قرار می گیرد"۔[3]
مقام معظم رهبری (حفظه الله) می فرمایند: "عقل، این سیاسی‌بازی‌ها و سیاسی‌کاری‌های متعارف نیست؛ اینها خلاف عقل است «العقل ما عبد به الرّحمن و اکتسب به الجنان؛ عقل چیزی است که به وسیله آن خداوند عبادت می شود و بهشت کسب می شود»؛ عقل این است که انسان را به راه راست هدایت میکند. اشتباه میکنند آن کسانی که خیال میکنند با سیاسی‌کاری، عقلائی عمل میکنند؛ نه، عقل آن چیزی است که راه عبادت خدا را هموار میکند"۔[4]
بنابراین علم و عقل همراه یکدیگرند و هوای نفس چون مخالف عقل است، مخالف علم نیز خواهد بود۔ ممکن است انسان صاحب علم باشد اما به خاطر پیروی از هوای نفس از بهره برداری از علم و عقل خود محروم گردد، لذا باید از پیروی از هوای نفس اجتناب کرد۔ وقتی انسان از پیروی از هوای نفس خود پرهیز کند، می تواند طبق علم و عقل خود عمل کند، زیرا هنگامی که بر هوای نفس خود پا نهاد و چون: "ألعلم حاکم"، "علم فرمانرواست"[5]، آن وقت است که به وسیله علم و عقل وارد میدان توسعه و پیشرفت می شود۔ اما اگر انسان در عرصه های مختلف زندگی خود از هوای نفس خود پیروی کند، از توسعه و پیشرفت باز خواهد ماند۔
نیاز به رشد عقل
در جهان امروز علم بیش از عقل مورد استفاده قرار می گیرد در حالیکه آنچه باید بیشتر مورد استفاده قرار گیرد عقل است، زیرا عقل است که علم را می تواند در راه صحیح آن به کار ببرد۔ امروزه حاصل توسعه علم و تکنولوژی منهای عقل، تولید سلاح های کشتار جمعی است۔ دشمن با پیشرفت کردن در دانش سخت افزاری و نرم افزاری اموال مردم را چپاول می کند و ارزش های دینی را از بین می برد، ریشه آن در پیروی از هوای نفس است که عقل را اسیر آن کرده است و علم و عقل را در خدمت هوای نفس و برای نقشه کشی جهت رسیدن به خواهشات نفسانی بکار می برد و دست به کشتار جمعی می زند۔ حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام) می فرمایند: "کمْ مِنْ عَقْلٍ أسِیرٍ تَحْتَ هویً أمِیرٍ"، "چه بسیار خردى که اسیر فرمانروایی هوس است".[6] بنابراین برای جلوگیری از این اسارت باید با هوای نفس مبارزه کرد و بر آن چیره شد۔
راهکار غلبه بر هوای نفس
عقل و علم دو سرمایه گرانقدری هستند که انسان می تواند از آنها برای غلبه بر هوای نفس خود استفاده کند۔ حضرت علی بن ابی طالب (علیه السلام) می فرمایند: "أغلَبُ النّاسِ مَن غَلَبَ هَواهُ بعِلمِهِ"، "چیره ترین مردم کسی است که به وسیله علمش بر هوای خود غلبه کند"۔[7] و نیز حضرت می فرمایند: "العاقِلُ مَنْ قَمَعَ هَواهُ بِعَقْلِهِ"، "عاقل کسى است که به وسیله عقل خود هوای خود را مقهور کند"۔[8]
لذا وقتی آدمی با هوای نفس خود مواجه می شود می تواند از علم و عقل خود استفاده کرده بر هوای نفس خود چیره شود و الا اگر از علم و عقل خود استفاده نکند هوای نفسش بر او غلبه می یابد۔ هوای نفس زمام فرماندهی را به دست خود می گیرد و عقل را اسیر خود می کند۔
اگر عقل همراه علم رشد نکند، بجای ایجاد آرامش و امنیت، ناآرامی و اضطراب را بر جامعه حاکم می کند که اکنون در جای جای جهان شاهد آن هستیم۔
مستکبرین و ستمکاران جهان به گونه ای به علم خود اضافه می کنند که آن علم سیر معکوس با عقل آنها پیدا می کند، یعنی هرچه علم آنها زیادتر شود بجای اینکه عقل آنها افزایش یابد مرتکب خلاف عقل می شوند۔ توسعه و پیشرفت علم استکبار جهانی به نحوی است که نه تنها عقل خود را بلکه عقل انسان ها را نیز به سقوط و انحطاط می کشانند و با بکارگیری ابزار جدیدتر مردم را از عقلانیت دور می کنند تا جایی که علیرغم استفاده از علم روز مردم را به انجام کارهای ضدعقل و جاهلانه وادار می کنند۔
به مقداری که سلاح نظامی را پیشرفته تر می سازند به همان مقدار ظالمانه تر و مرموزتر و گسترده تر ستم می کنند۔ آن گاه این به نظر آنها توسعه و پیشرفت است و همین توسعه و پیشرفت را به کشورهای دیگر آموزش و انتقال می دهند۔ به عبارت دیگر هرچه هوای نفس خود را بر جهان بیشتر حاکم می کنند و کارهای ضد انسانی و خلاف عقل را مرتکب می شوند و هر چه از حیوانات پست تر می شوند، آن را توسعه و پیشرفت می نامند، در حالیکه این توسعه و پیشرفت حقیقتاً فقط در حیوانیت و درندگی آنهاست۔ آنها توسعه نمی یابند بلکه روز به روز در زندان هوای نفس خود محبوس تر می شوند و پیش نمی روند بلکه در خوی حیوانی خود پست تر می گردند، اگرچه نام آن را تغییر دهند۔
مقام معظم رهبری (حفظه الله) می فرمایند: "در دنیا تا حالا دوبار بمب اتم استعمال شده است، هر دوبار هم به‌وسیله‌ی آمریکایی‌ها که امروز خودشان را متولّی مسئله‌ی اتمی در دنیا میدانند! دلشان هم میخواهد که این قضیّه فراموش بشود امّا فراموش‌شدنی نیست"۔[9]
-compressed.jpg)
.jpg "شخصیت معنوى امام خمینی (رحمه الله)")
