از بلاهای بزرگ اقتصادی که همواره دامنگیر بشر بوده است ، رشوه خواری است . قرآن کریم می فرماید: و لا تاکلوا أموالکم بینکم بالباطل و تدلوا بها إلى الحکام لتاکلوا فریقا من اموال الناس بالاثم و انتم تعلمون ؛ اموال هم را به ناحق در میان خود نخورید و برای خوردن بخشی از اموال مردم به گناه (بخشی از آن را به قضات ندهید در حالی که می دانید این کار گناه است ).این آیه شریف ، مسلمانان را از کاری بسیار ناپسند، نهی می کند و به آنان می گوید، در اموال هم، بدون حق تصرف نکنید و از راه نادرست ، مالی را به دست نیاورید و نکند تصرف و خوردن ناروای اموال دیگران ، شما را به سوی قضات بکشاند و چیزی به عنوان و رشوه به آنان دهید تا اموال مردم را به ظلم تملک کنید! رشوه در اسلام چنان نکوهیده است که امام صادق (علیه السلام ) درباره اش می فرماید: رشوه ، در قضاوت ، کفر به خداوند عظیم است و در حدیثی مشهور از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل است :لعن الله الراشی و المرتشی و الرائش الذی یمشی بینهما؛ خداوند، گیرنده و دهنده رشوه و آن کس را که واسطه میان آنان است ، لعنت کرده است .
در نهج البلاغه ، در ماجرای هدیه آوردن اشعث بن قیس ، آمده است که او برای پیروزی بر طرف دعوای خود، در محکمه عدل على (علیه السلام ) متوسل به رشوه شد و شبانه ، ظرفی پر از حلوای لذیذ به در خانه على (علیه السلام) آورد و بر آن نام هدیه گذاشت . على (علیه السلام ) بر آشفت و فرمود:هبلتک الهبول إاعن دین الله اتیتنی لتخدعنی ؟... و الله لو اعطیت الاقالیم السبعة بما تحت افلاکها على ان اعصى الله فی نمله اسلبها جلب شعیرة ما فعلته و آن دنیاکم عندی لاهون من ورقه فی فم جرادة تقضمها ما لعلى و لنعیم یفنی و لذة لا تبقى ؛ زنان بچه مرده برتو گریه کنند! آیا از طریق آیین خدا وارد شده ای که مرا بفریبی ؟! به خدا سوگند!اگر هفت اقلیم را با آنچه در زیر آسمان های آن ها است ، به من دهند که با گرفتن پوست جوی از دهان مورچه ای ، خدا را نافرمانی کنم، هرگز چنین نخواهم کرد. همانا، دنیای شما، از برگ جویده ای در دهان ملخ برای من خوارتر و بی ارزشتر است . علی را با نعمتهای فانی و لذتهای زودگذر چه کار!اسلام رشوه خواری را در هر شکل و عنوانی ، محکوم کرده است . در تاریخ زندگی پیغمبر اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم ) می خوانیم، به او خبر دادند که یکی از فرماندارانش رشوه ای در شکل هدیه پذیرفته است . حضرت ، بر آشفت و به او فرمود: چرا آن چه را حق تو نیست می گیری ؟ او، در پاسخ با عذر خواهی گفت: آن چه گرفتم ، هدیه بود. پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: آیا توجه داری اگر یکی از شما در خانه بنشیند و از طرف من عهده دار کاری نباشد، آیا مردم به او چیزی هدیه می دهند؟!. سپس دستور داد هدیه را گرفتند و در بیت المال نهادند. و وی را از کار برکنار کرد. اسلام ، حتی برای این که قاضی گرفتار رشوه های ناپیدا نشود، دستور می دهد که قاضی نباید شخصا به بازار برود، مبادا تخفیف قیمت ها، ناخودآگاه ، بر قاضی اثر بگذارد و در قضاوت ، از شخص تخفیف دهنده ، جانبداری کند. چه خوب است مسلمانان از کتاب آسمان خود الهام گیرند و همه چیز خود را در پای بت رشوه ، قربانی نکنند.
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
