در باره پیامبر اکرم آمده است که افزون بر استحمام در ایام هفته، به ویژه در آخر هفته و روز جمعه و پوشیدن لباس پاکیزه، همواره با خود عطر داشت و با آن خود را خوشبو میکرد و حتی در ایام مسافرت و میادین جنگ نیز از این مهم غفلت نمی ورزید، چنانکه عایشه می گوید: همواره در مسافرت های رسول خدا از چند چیز غفلت نکرده و جزء وسایل مسافرت وی قرار میدادم؛ عطر، روغن مو، شانه، آینه، قیچی، سرمه و مسواک.؟ وی در جای دیگر با دقت بیشتر بر سیره بهداشتی رسول خدا تأکید کرده و این گونه گزارش میکند:
هفت چیز را رسول خدا هیچ گاه نه در حال حضور در منزل و نه در مسافرت‌ها ترک نمیکرد: عطر، شانه، آینه، سرمه دان، مسواک و خلال دندان؛ و حضرت بر علاقه خود به عطر تأکید می ورزید. با توجه به اهتمام فراوان اسلام و رسول خدا به نظافت و بهداشت، یکی از چیزهایی که اگر کسی آن را به عنوان هدیه بدهد، نباید رد کرد، عطر میباشد و این نشان می دهد که پیامبر اکرم و می خواسته تا هدیه دادن و پذیرفتن عطر را که یکی از اقلام بهداشتی است، به صورت فرهنگ در آورد تا در جامعه نهادینه شود، چنانکه می فرماید: «سه چیز نباید رد شود، متکا، عطر و شیر».و در جای دیگر فرموده است: هرگاه به یکی از شما ریحان (شاخه گل) هدیه شود نباید رد کنید، زیرا ریحان از بهشت صادر شده است.ا و سرانجام به طور کلی تأکید می فرماید: «هر نوع بوی خوش نباید رد شود».
بهداشت دهان و دندان
آن حضرت از مسواک نیز به صورت گسترده استفاده می کرد و در جایی برای آنکه هرگونه شائبه را در این باره رد کند و نقش منحصر به فرد آن را ترویج کند، می فرماید: به مسواک نمودن به اندازه ای مأموریت یافتم که گمان نمودم و یا خوف آن میرفت که در باره آن آیه ای از قرآن نازل شود. هرگاه فجر طالع می شد، رسول گرامی اسلام تطهیر می کرد و مسواک میزد، آنگاه به مسجد می رفت.روزه داری منظم
یکی از اصول بهداشتی حاکم بر سیره معصومان روزه داری منظم و با برنامه در طول ایام سال بود. بدیهی است که روزه، خود از عبادت های الهی است که باید با نیت تقرب و با آداب ویژه و شرایط خاص انجام گیرد. با این همه، این فریضه اسلامی، علاوه بر اینکه برای حفظ سلامتی افراد و دفع و رفع انواع امراض با زمینه های بیماری مؤثر است، در بهداشت خانواده و فرد نیز تأثیر فراوان دارد.یکی از پزشکان معروف غربی به نام بوخنگر، در مقاله درمان بیماری ها با روزه داری یا «درمان بیولوژیکی بیماری ها» می گوید: در مدت پنجاه سال که از تأسیس کلینیک اتوبوخنگر میگذرد، بیش از پنجاه هزار بیمار از انواع مزمن در این کلینیک به وسیله روزه درمان شده اند. او از قول یک پزشک رومی نقل می کند که اولین بیماری مربوط به پرخوری بوده و نخستین درمان نیز با امساک و روزه داری صورت گرفت. و همچنین به یک پزشک مصری استناد می کند که انسان با یک چهارم آنچه می خورد نیاز بدنش در جهت حفظ سلامت تأمین می شود و با سه چهارم دیگرش پزشکان زندگی می کنند. یکی از پزشکان و محققان معاصر، ضمن شمردن فواید مختلف روزه، تأکید میکند که اگر روزه با آداب اسلامی، به ویژه با رعایت نکات استحبابی و کراهتی انجام گردد، میزان فواید و منافع آن نیز افزون می شود. وی تأکید می کند:
روزه در ماه رمضان از نظر بهداشتی می تواند سلامت ساز بوده و از چاقی که پدیده پر عارضه افراط در مصرف مواد غذایی است، پیشگیری کند. ا وی در ادامه، آثار مثبت روزه را بر جوارح و اعضای بدن روزه دار، به طور کارشناسی و علمی بررسی نموده و روزه را نه تنها برای بدن و اعصاب روزه دار مضر نمی داند، بلکه فوایدی را بر آن مترتب می داند که از جمله آن، فواید بهداشتی است.
روزه داری یکی از روش‌های همیشگی پیامبر بود. بر اساس برخی روایتها آن حضرت در آغاز هر ماه، سه روز و طبق گزارش های دیگر آن بزرگوار اول، وسط و آخر هر ماه را روزه می گرفت، جز ماه مبارک رمضان که سراسر آن را روزه دار بود و گویا در ماه شعبان و رجب نیز برخی ایام را روزه می گرفت.
برابر دسته ای از اخبار، آن حضرت تلاش می کرد تا روزهای دوشنبه و پنج شنبه هر هفته را روزه بگیرد. جزئیات دیگری نیز در باره روزه گرفتن ایشان و آثار و فواید آن مطرح شده که تفصیل آن در منابع حدیثی و عبادی آمده است. یکی از پژوهشگران در باره فواید روزه می نویسد:
روزه ماه رمضان، پاکیزگی و نظافت برای روزه داران به ارمغان می آورد، چون روزه، تنها خودداری از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه پرورش همیشگی و حفاظت زبان و اعضا و همیاری بر خیر و نیکی می باشد. از آنجا که روزه، فواید اجتماعی، انسانی و بهداشتی دارد و در جهت تعادل روابط انسان با محیط زیست عمل می کند، خداوند آن را در جمیع ادیان گذشته از حضرت آدم تا حضرت خاتم، تشریع نموده است.
منبع: محیط زیست و بهداشت، عبد المجید ناصری داوودی، مؤسسه بوستان کتاب، چاپ اول، قم، 1391
