ارائه راهکارهای درونی و ذهنی، روش‌های مناسب برای درمان وسواس فکری

اختلال وسواس فکری یا OCD، یک بیماری ذهنی است که بسیاری از افراد به آن دچار هستند، برخی حتی خودشان هم نمیدانند که به این بیماری مبتلا هستند. علائم این بیماری ممکن است در تمام سنین بروزکند ولی در کودکی بسیار جدی است و نباید نادیده گرفته شود. طبق مطالعات انجام شده زنان و مردان، به طور یکسان به این بیماری مبتلا میشوند. در اختلال وسواس فکری یا OCD، که یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی در دنیا است، ذهن فرد مبتلا به این بیماری، دچار افکاری میشود که او را مجبور به تکرار کارهای بیهوده مینماید. در صورتی که این رفتار باعث آزار فرد شود یا از حدی فراتر رود به آن بیماری وسواس گفته میشود. مثلا ممکن است شخص دستان خود را تا مرز بلند شدن پوست بشوید به این جهت که از وجود میکروب‌ بر روی دستان خود هراس دارد. شخص مبتلا به این بیماری از انجام وسواسگونه کارها لذتی نمیبرد، این تکرار فقط ممکن است اضطراب ناشی از وسواس فکری در شخص مبتلا را کمی تسکین دهد.

بیماری OCD، در واقع از یک چرخه 4 مرحله‌ای تشکیل شده است. این مراحل به این صورت هستند:

1. این افکار ابتدا در ذهن فرد شکل گرفته و به آن هجوم می برند و به نوعی فرد تصور میکند چاره‌ای جز تکرار بیهوده کارها ندارد.
2. سپس فرد دچار اضطراب می‌شود، این اضطراب شخص را به یک آدم عصبی تبدیل میکند.
3. فرد مبتلا به سندرم وسواس برای آرامش و کاهش اضطراب خود اقدام به تکرار کارها مینماید.
4. شخص مبتلا پس از اتمام کاری که انجام میدهد، احساس رهایی موقتی میکند.

چند نوع اختلالات وسواس فکری وجود دارد؟

اکثر اشخاصی که به OCD مبتلا میشوند، به طور معمول در یکی از دسته‌های زیر قرار میگیرند:

1- وسواس شستشو: افرادی که از آلودگی میترسند باید همه جا را تمیز کنند یا دست‌های خود را مداوم بشویند.
2- چک کننده ها: باید تمام موارد موجود در اطراف خود را چندین بار بررسی و کنترل کنند. مواردی مثل باز یا بسته بودن دربها.
3- شکاکان: همیشه اضطراب این را دارند که کارهایی که انجام میدهند کامل نباشد یا درست انجام نداده باشند. این افراد گمان میکنند مجازات میشوند یا اتفاق وحشتناکی رخ خواهد داد، برای مثال افرادی که نسبت به دین و اعتقادات وسواس فکری داشته باشند همیشه احساس عذاب وجدان دارند یا منتظر عذاب و تنبیه هستند.
4- شمارنده‌ها یا مرتب کنندگان: وسواس نظم، ترتیب و تقارن دارند. این بیماران ممکن است در مورد برخی اعداد یا رنگها خرافات داشته باشند.
5- نگهدارنده‌ها: به اجبار، وسایل و ابزاری که استفاده نمیکنند را نگه میدارند و فکر می‌کنند اگر آن‌ها را دور بیندازند اتفاق بدی رخ خواهد داد یا ممکن است آن چیز را نیاز داشته باشند. این بیماران ممکن است اختلالات دیگری مانند افسردگی، خرید اجباری یا تیک عصبی داشته باشند.

راه‌های درمان اختلال وسواس فکری

روش هایی که به عنوان درمان اختلالات وسواس فکری وجود دارند، ممکن است به درمان قطعی منجر نشوند اما به طور حتم به کنترل آن کمک خواهندکرد. در بیشتر مواقع افراد مبتلا به بیماری OCD، تا آخر عمر نیاز به درمان دارند. روش‌های درمان برای زنان و مردان یکسان است.

برای درمان وسواس فکری دو راه اصلی وجود دارد: روان درمانی و درمان دارویی. به طور معمول برای درمان، از هر دو روش به صورت ترکیبی استفاده میکنند. از بهترین راه‌های روان درمانی میتوان به رفتاردرمانی اشاره کرد.

رفتار درمانی

رفتار درمانی که به اختصار به آن CBT میگویند یکی از بهترین روش‌ها برای درمان وسواس فکری است. این روش که زیر مجموعه روان درمانی است بر پایه صحبت و گفتگو بنا شده است (گفتگو درمانی). رفتار درمانی شامل دو نوع درمان شناختی و جلوگیری از عکسالعمل در موقعیت‌ها (ERP) است. تحقیقات نشان داده است که 75 درصد از افراد مبتلا به OCD، با روش رفتار درمانی، بهبود چشمگیری یافته اند. درمان به روش ERP شامل مراحل زیر است:

1- در موقعیت قرار گرفتن: در این مرحله، فرد مبتلا در معرض موقعیت‌ها یا اشیایی که باعث ترس و اضطراب او میشوند قرار داده می‌شود. با گذشت زمان، اضطراب ناشی از وسواس، در فرد مبتلا کمتر میشود. این روند، «عادت» نام گرفته.

2- عکسالعمل: پیشگیری از عکسالعمل اجباری نسبت به شرایط وسواسی، مرحله دوم درمان به روش ERP است. این مرحله به فرد مبتلا کمک میکند تا در برابر اجبار در انجام یک عمل، مقاومت کند.

درمان دارویی (SSRI)

دارو‌های مختلفی برای بهبود علائم وسواس فکری وجود دارد. در ابتدا از دارو‌های ضد افسردگی و افزایش سروتونین استفاده میشود. به طور معمول دارو‌های مورد استفاده برای مدیریت OCD شامل کلومیپرامین، فلوکستین، فلووکسامین، پاروکسدین هیدروکلراید، سرترالین، سیتالوپرام و اسیتالوپرام هستند. درمان با دارو‌ها ممکن است به حداقل 3 ماه زمان نیاز داشته باشد تا بتوان بهبود در وسواس را مشاهده کرد.

درمان غذایی

برای درمان بیماری وسواس فکری از طریق تغذیه، راه حل مشخصی وجود ندارد. بیمار میتواند با تغییر رژیم غذایی، برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی بدن را کم و زیاد کند تا به بهبود علائم OCD منجر شود. افزایش سروتونین و امگا 3 در بهبود این علائم موثر هستند. همچنین طبق مطالعات، میزان ویتامین‌های گروه B در افرادی که استرس و افسردگی دارند به شدت پایین است. مبتلایان به وسواس نیز میتوانند با خوردن مکمل‌های ویتامینی گروه B، علائم بیماری خود را کمتر کنند. رژیم غذایی افراد مبتلا باید حاوی منیزیم نیز باشد. منیزیم یک ماده مغذی برای داشتن روحیه متعادل و آرامش است. تائورین نوعی اسید آمینه است که توسط کبد ساخته میشود و به آن آرامش بخش مغز نیز میگویند. این ماده یک مکمل مفید برای مقابله با اضطراب است. برای کاهش استرس، میزان قند خون در بدن باید متعادل و رژیم غذایی شامل چربی‌های مفید، پروتئین بدون چربی و میوه و سبزیجات با رنگ روشن باشد.در هر 2 یا 3 ساعت، مصرف یک میان وعده کامل و خودداری از خوردن شکر، کافئین، الکل و مصرف نیکوتین، بسیار مفید است .

رژیم غذایی غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی، به بهبود علائم وسواس فکری کمک می‌کند

درمان‌های رفتار شناختی و ورزشی

درمان‌های دیگری مثل ریلکس کردن، مدیتیشن و ورزش کردن نیز بسیار مؤثر هستند. اگر این فعالیت‌ها در برنامه روزانه افراد مبتلا به وسواس قرار بگیرند، راهکار خوبی برای کاهش علائم OCD است. ورزش‌های سبک، مثل پیاده روی و راه رفتن در آب، برای شروع فعالیت ضدوسواس بسیار مفید هستند.

درمان اختلال وسواس فکری در کودکان

روش درمانی وسواس فکری در کودکان جدا از روش‌های ذکر شده نیست بلکه با توجه به شدت بیماری، یکی از روش‌ها انتخاب میشود. معمولا برای کودکان از روش CBT استفاده میشود. نکته مهم در این روش، آموزش و مشارکت والدین در طول روند درمان است. باید به کودکان توجیح کرد که «آدم بد» همان OCD است و فرزندان و والدین «آدم‌های خوب» این ماجرا هستند. استفاده از این تکنیک، به کودکان یاد میدهد که شرمگین نباشند. با توجه به توانایی کودکان، روش درمان و توضیح مفاهیم به شکلی انجام میشود که مناسب با سن آن‌ها باشد.

درگذشته وسواس یک بیماری اضطرابی تلقی می شد اما با مطالعه بیشتر معلوم شد که یک بیماری مستقل است. در هنگام درمان هیچکس مانند خود شخص نمی تواند به سرعت درمان کمک کند. برای نتیجه گیری هرچه بهتر از روشهای درمانی استفاده از یک مشاور که به بیماری آشنایی کامل دارد و میتواند با بیمار در این زمینه صحبت کند، کمک زیادی به درمان خواهدکرد.