مشخصات سوره
نام سوره
علق یا قلم یا إقرأ بسم ربک ( علق که به معنای خون بسته - این نام از آیه ی دوم گرفته شده - إقرأ که به معنای بخوان، آغازگر سوره می باشد - اولین سوره نازل شده بر پیامبر - یکی از سور عزائم (سوره هایی که دارای سجده ی واجب هستند) - آیه ی ۱۹ دارای سجده ی واجب است)سوره علق به خلقت و تکامل انسان و نعمت‌های خداوند به او سخن می‌گوید و متذکر می‌شود انسان با این حال، در برابر پروردگارش ناسپاس و گردنکش است.
در این سوره همچنین به مجازات دردناک کسانی که مانع هدایت مردم و اعمال نیک‌اند، اشاره شده است.
سوره علق جزو چهار سوره سجده‌دار (عَزائِم) قرآن است و آیه آخر آن سجده واجب دارد؛ یعنی در هنگام قرائت (با صدا) یا شنیدن این آیه، فرد باید سجده کند.
حکم شرعی
در هنگام قرائت (با صدا) یا شنیدن آیه ی سجده دار، فرد باید سجده کند. آیه ی سجده دار، احکام خاصّ خود را دارد؛ مثلاً فرد نمازگزار نمی تواند سور عزائم را بعد از حمد قرائت کند. همچنین خواندن آن ها در حال حیض یا جنابت ممنوع است.ترتیب و محل نزول
سوره علق جزو سوره‌های مکی قرآن و به نظر بیشتر مفسران، در ترتیب نزول، اولین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است.[۴] سوره علق در چینش کنونی مُصحَف، نود و ششمین سوره است[۵] و در پایان حزب سوم جزء ۳۰ قرآن قرار دارد.هدف‌های سوره علق
توجه انسان به خداوندی که او رب است و آفریدگار و ارجمند و آموزش‌دهنده است و کنار زننده پرده‌های جهل و نادانی.توجه بشر به اینکه خداوند او را از علق آفریده است و اینکه او تحت ربوبیت خداوند است و حامل لوای علم و معرفت و هنگامی که خود را مستغنی می‌یابد فساد و طغیان می‌کند.
توجه به این که بازگشت همه چیز به سوی خداست. آغاز و انجام همه به دست او و به سوی اوست .
متوجه ساختن انسان به وظایف او که باید قرائتش بلکه همه افعالش به نام خدا و در سبیل هدایت باشد و دستور تقوا دهد، با حق ستیزه نکرده و به آن پشت نکند و بداند که خداوند او را می‌بیند (و او در محضر و مرءای خداست)
ترساندن از نکال خداوند که او موی سر او را می‌گیرد و با حقارت و ذلت به سوی عذاب می‌کشاند.
توجه به اینکه خداوند می‌خواهد از طغات و فاسدین پیروی نشود و بندگان خدا در پیشگاه او به خاک مذلّت بیافتند و قرب و نزدیکی او را بخواهند.
فضیلت سوره علق
در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است: «مَنْ قَرَأَ فِی یَوْمِهِ أَوْ لَیْلَتِهِ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ ثُمَّ مَاتَ فِی یَوْمِهِ أَوْ لَیْلَتِهِ مَاتَ شَهِیداً وَ بَعَثَهُ اللَّهُ شَهِیداً وَ أَحْیَاهُ شَهِیداً وَ کَانَ کَمَنْ ضَرَبَ بِسَیْفِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (ص)»کسی که سوره علق را در شب یا روز قرائت نماید و پس از آن از دنیا برود شهید از دنیا رفته است و در درجه شهیدان و مانند کسی است که در رکاب رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم جهاد کرده است.آثار و برکات سوره علق
در امان بودن در سفرهای دریایی
از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است: هر کس سفر دریایی می‌کند اگر سوره علق را بخواند از غرق شدن در امان می‌ماند .حفاظت مخازن از شر آفات
از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است: اگر سوره علق را بر در مخزن یا انباری بخوانند خداوند آن را از شر هر آفت و سارقی مصون می‌دارد تا اینکه مالکش آن را بیرون آورد.پی‌نوشت:
1) ثواب الاعمال، ص124
2) الکافی، ج2، ص628
3) تفسیرالبرهان، ج5، ص 695.
4)مکارم شیرازی، شأن نزول آیات قرآن، ۱۳۸۵ش، ص۵۰۱.
5)معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۶۶.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان
