کلمه انسان از انس گرفته‌شده و این یعنی داشتن یک مونس، بیش از هر چیز برای انسان ضروری است، حتی بیشتر از آب و غذا. نمونه‌اش را می‌توانید در کسی ببینید که با چیزی انس ندارد و یا با مونسش به مشکل برخورده! چنین شخصی نه لب به غذا می‌زند و نه گلویش را تازه می‌کند به آب.

این نیاز را خداوند در وجود انسان گذاشته و البته راه تأمینش هم برای ما فراهم کرده است. راهی که باعث به آرامش رسیدن ما می‌شود و در قرآن کریم به‌عنوان یکی از نشانه‌های خداوند یاد شده است:

وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ؛ و از نشانه‌های او این است که همسرانی از جنس خود شما برای شما آفرید، تا در کنار آن‌ها آرامش یابید، و در میانتان مودت و رحمت قرار داد، در این نشانه‌هایی است برای گروهی که تفکر می‌کنند[1].

اما آنچه موجب بقای نسل انسان می‌شود، صرف ازدواج نیست، بلکه تداوم نسل به فرزندانی است که از هر زوج پدید می‌آید. فرزندانی که نقش اساسی در حفظ خانواده دارند و البته اگر درست تربیت شوند، کمک‌کار پدر و مادر خواهند بود. به همین دلیل است که امام سجاد علیه‌السلام در ادامهٔ دعای خود، به خداوند این‌گونه عرضه می‌دارد:

اللَّهُمَّ اشْدُدْ بِهِمْ عَضُدی وَ اقِمْ بِهِمْ اوَدی؛ خداوندا بازویم را به وجود فرزندانم نیرومند، و اختلال امورم را به آنان اصلاح کن[2].

آنچه در دعای امام سجاد علیه‌السلام موردتوجه است، تعبیر ایشان از فرزندان به‌عنوان تقویت‌کنندگان زندگی است، و این یعنی هر چه تعداد آنان بیشتر باشد، قوت و قدرت انسان هم بیشتر خواهد بود. به همین دلیل است که در ادامه از خداوند این‌گونه می‌خواهند:

وَ کَثِّرْ بِهِمْ عَدَدی وَ زَیِّنْ مَحْضَری؛ و عددم را به زیادی آنان زیاد کن و مجلسم را به وجودشان آراسته نما[3].

پس اگر کسی برایش جای سؤال باشد که در نگاه دینی و آموزه‌های اهل‌بیت علیهم‌السلام، آیا فرزند کمتر بهتر است یا فرزند بیشتر، کافی است این فراز از دعای 25 صحیفه سجادیه را دوباره بخواند که حضرت از خداوند طلب فرزندان بیشتر می‌کنند.

همان کس که دندان دهد، نان دهد

البته در آموزه‌های دینی ما پیرامون درخواست فرزند از خداوند، احادیث متعددی وارد شده است. یکی از این روایت‌ها را با هم بخوانیم:

کَتَبْتُ إِلَى أَبِی الْحَسَنِ ع أَنِّی اجْتَنَبْتُ طَلَبَ الْوَلَدِ مُنْذُ خَمْسِ سِنِینَ وَ ذَلِکَ أَنَّ أَهْلِی کَرِهَتْ ذَلِکَ وَ قَالَتْ إِنَّهُ یَشْتَدُّ عَلَیَّ تَرْبِیَتُهُمْ لِقِلَّةِ الشَّیْ‏ءِ فَمَا تَرَى فَکَتَبَ ع إِلَیَّ اطْلُبِ الْوَلَدَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَرْزُقُهُمْ؛ یکی از یاران امام هادی علیه‌السلام نقل می‌کند: نامه‌ای به امام هادی علیه‌السلام فرستادم که در آن نوشته بودم: مدت پنج سال است که از بچه‌دار شدن جلوگیری می‌کنم، چون همسرم بچه را دوست ندارد و می‌گوید: وضع مالی ما خوب نیست و به خاطر فقر نمی‌توانیم به تربیت بچه، آن‌طور که شایسته است برسیم، نظر شما چیست؟ امام هادی علیه‌السلام در پاسخ به نامهٔ من نوشتند: [جلوگیری را ترک کن] و فرزند دار شو که خداوند رزق و روزی آن‌ها را تأمین می‌کند[4].

و استاد سخن سعدی، چه زیبا این اعتقاد را به شعر درآورده است:

یکی طفل دندان برآورده بود/ پدر سر به فکرت فرو برده بود
که من نان و برگ از کجا آرمش؟ / مروت نباشد که بگذارمش
چو بیچاره گفت این سخن، پیش جفت / نگر تا زن او را چه مردانه گفت:
مخور هول ابلیس تا جان دهد / همان کس که دندان دهد نان دهد

اما متأسفانه امروزه بسیاری از زوج‌ها تحت تأثیر تبلیغات غربی، از زیر بار این مسئولیت شیرین، شانه خالی می‌کنند و حاضرند که خود را پدر و مادر سگ و گربه بنامند؛ ولی برای فرزندی که از وجود خودشان خواهد بود، پدری و مادری نکنند. مسئله‌ای که نه‌فقط خود آن‌ها را در معرض خطرات قرار می‌دهد و آینده‌ای سخت برایشان رقم می‌زند که به جامعه هم مشکلات زیادی وارد می‌کند. خطری که رهبر معظم انقلاب امام خامنه‌ای مدظله‌العالی هم نسبت به آن هشدار داده‌اند:

ما باید این را بدانیم چه‌کار داریم می‌کنیم. یعنی واقعاً این آسیب‌ها را بفهمیم. مسئلهٔ جمعیت. یکی از خطراتی که وقتی انسان درست به عمق آن فکر می‌کند، تن او می‌لرزد، این مسئلهٔ جمعیت است؛ مسئلهٔ جمعیت را جدی بگیرید؛ جمعیت جوان کشور دارد کاهش پیدا می‌کند. یکجایی خواهیم رسید که دیگر قابل علاج نیست. یعنی مسئلهٔ جمعیت از آن مسائلی نیست که بگوییم حالا ده سال دیگر فکر می‌کنیم؛ نه، اگر چند سال بگذرد، وقتی نسل‌ها پیر شدند، دیگر قابل علاج نیست[5].

ارزش جمعیت

کاربرد جمعیت زیاد چیست؟ آیا واقعاً در صورتی که تعداد افراد یک جامعه بیشتر باشد، قدرت آن هم بیشتر می‌شود؟ حتماً برای شما هم سؤالات زیادی از این قبیل پیش آمده است. شاید بهتر باشد قبل از خواندن پاسخ، نگاه دینی را راجع به جمعیت بیشتر بدانیم. پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله در حدیثی زیبا فرموده‌اند:

تَنَاکَحُوا تَنَاسَلُوا تَکْثُرُوا فَإِنِّی أُبَاهِی بِکُمُ اَلْأُمَمَ یَوْمَ اَلْقِیَامَةِ وَ لَوْ بِالسِّقْطِ؛ ازدواج کنید، زاد و ولد کنید تا جمعیت شما افزون شود؛ زیرا من در روز قیامت، به وجود شما، حتّی به فرزندان سقط شده‌تان، بر سایر امّت‌ها می‌بالم[6].

حالا شرح حدیث را همراه با پاسخ به سؤال‌های مطرح‌شده، از زبان مقام معظم رهبری مدظله‌العالی می‌خوانیم:

در این حدیث «تَناکَحوا تَناسَلوا تَکثُروا...» خدای متعال از مسلمان‌ها خواسته که زیاد بشوند، افزایش پیدا کنند. واقعاً هم این‌جور است که اگر چنانچه عدد ملّت مسلمان -حالا در یک کشور اسلامی مثل کشور ایران یا در فضای اسلامی مثل امّت اسلامی- زیاد باشد، این زمینه و امکان برای رشد و تعالی در آن‌ها وجود دارد؛ یعنی وقتی که عدّه زیاد است، افراد صالح در آن قهراً زیادترند، توانایی‌ها قهراً بیشتر است، نیروی انسانی قهراً راقی‌تر است؛ این چون طبیعی است اگر چنانچه جمعیت زیاد باشد. جمعیت کم، مقهور واقع می‌شود. امروز در دنیا آن کشورهایی که جمعیّت‌های زیادی دارند، به برکت آن به خیلی امکانات دست یافته‌اند؛ چین یک نمونه است، هند یک نمونه است؛ با اینکه مشکلاتی هم دارند امّا در عین حال خود این جمعیت زیاد به‌عنوان یک ارزش اجتماعی، ارزش سیاسی، یک ارزش بین‌المللی برای آن‌ها توانسته موفّقیّت‌هایی را به وجود بیاورد. بنابراین نسل باید افزایش پیدا کند؛ اینکه من تکرار می‌کنم، تأکید می‌کنم، به خاطر این است. افزایش فرزند باید به صورت یک فرهنگ دربیاید. شما ببینید، در بعضی از کشورهای غربی ــ مثلاً در آمریکا ــ خانواده‌ای پانزده‌تا بچه دارند، بیست‌تا بچه دارند و از این قبیل، تشویق [هم] می‌شوند و هیچ‌کس مذمّتشان نمی‌کند. امّا نوبت به کشور ما که می‌رسد، این‌طرف قضیّه تشویق می‌شود، [یعنی] کم‌فرزندی و مانند این‌ها. بنابراین این هم یک نکته است که ان‌شاءالله باید مورد توجّه باشد[7].

پی‌نوشت

[1]. سوره روم، آیه 21.
[2]. صحیفه سجادیه، صفحه 121، دعای 25.
[3]. صحیفه سجادیه، صفحه 121، دعای 25.
[4]. کافی، جلد ‌6، صفحه 3، حدیث 7.
[5]. بیانات در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، 19/9/1392.
[6]. جامع الأخبار، جلد ۱، صفحه ۱۰۱.
[7]. بیانات در دیدار جمعی از زوج‌های جوان، 13/5/1398.