آداب و رسوم نوروز در شهرهای مختلف

نوروز چیست؟

نوروز یکی از جشن‌های ایرانی است که در آن آغاز سال جدید ایرانی را در ابتدای بهار جشن می گیرند. این جشن، دارای مراسم‌های مختلفی همچون چهارشنبه سوری، چیدمان هفت سین، دید و بازدید و سیزده به در است. در واقع می توان گفت، نوروز در ساعت و دقیقه اعتدال بهاری شروع می شود، هنگامی که شب و روز از طول مساوی برخوردار می گردند، و روز اول فرودین روزی است که زمستان به بهار تغییر می کند و سال جدید آغاز می گردد (1).

نوروز و سفره هفت سین

نوروز معروف به سال نو پارسی (فارسی) یکی از بزرگترین اتفاقات مهم و بزرگ ایرانی است که در سراسر جهان توسط ایرانیان و برخی دیگر از گروه های قومی _زبانی (تاجیک، تورک، افغان و...) به عنوان آغاز سال نو پارسی جشن گرفته می شود. ریشه‌ی این جشنواره سنتی به قبل از توسعه امپراتوری پارس 5 سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد.

سال نو پارسی از پایان روزهای یخ زدگی زمستان آغاز شده و تا اوایل بهار به مدت 13 روز جشن گرفته می‌شود؛ که معمولاً از 21 مارس آغاز می گردد که اولین روز بهار است (2).

گرچه نوروز در عقاید زرتشتی ریشه دارد، اما از مرزهای مذهبی، فرهنگی و ملی فراتر رفته و به عنوان یک جشنواره سنتی جشن گرفته می شود. در سال 2010 نوروز در فهرست میراث فرهنگی یونسکو قرار گرفت. در نتیجه، 21 مارس توسط مجمع عمومی سازمان ملل به عنوان روز جهانی نوروز شناخته شده است (2).

همه ساله مردم در شهرهای مختلف ایران، قبل از شروع سال تحویل کنار یکدیگر جمع می شوند و میز یا سفره‌ای که از "7 سین" فارسی تشکیل شده را در کنار یکدیگر می چینند.

سفره هفت سین ایرانی شامل سماق (نماد زندگی) ، سنبل (نماد بهار) ، سکه (نماد موفقیت و خوشبختی) ، سنجد (نماد عشق) ، سیب (نماد زیبایی و سلامتی) ، سمنو (نماد شیرینی زندگی) ، و سبزه (نماد تولد دوباره و تجدید حیات) است. البته هر خانواده متناسب با سلیقه خود می تواند از وسایلی همچون آینه، شمع، تخم مرغ رنگی، و ماهی قرمز هم در تزیین سفره خود استفاده کند (1).

نگاره‌ای از سفره ی هفت‌سین

آداب و رسوم نوروز در شهرهای مختلف ایران

همانطور که بالاتر ذکر شد، نوروز در هر شهر و کشوری آیین و آداب و رسوم خاص خود را دارد. کشورهای مختلفی همچون ترکیه، تاجیکستان، ازبکستان، افغانستان، و قرقیزستان عید نوروز را در کنار ایرانیان جشن می گیرند (3) .

حاجی فیروز، یکی از شخصیت‌های محبوب و باستانی مربوط به نوروز

حاجی فیروز در تهران

یکی از نشانه‌های عید نوروز در تهران، رقص حاجی فیروز است. این شخصیت فولکلور که صورت خود را با دود آتش به رنگ سیاه زغالی درآورده و لباس‌های قرمز بر تن دارد، در سطح شهر به رقص و پایکوبی می پردازد و آغاز سال جدید را به مردم ایران تبریک می گوید. از دیگر آداب و رسوم مردم تهران برای شروع سال جدید، می توان به مصرف کوکو اشاره کرد، معمولا مردم تهران در روز سیزده به در، کوکو سبزی می خورند (4).

مصرف شیرینی‌های مخصوص آغاز سال جدید در کرمان

کرمانی‌ها در پایان سال کهنه، شیرینی‌های مخصوص کرمانی را در منزل برای خود و خانواده های‌شان تهیه می‌کنند. شیرینی هایی همچون قطاب، نان کوماچ، و قاووت جز شیرینی هایی هستند که مردم کرمان برای سال نو آن‌ها را مصرف می کنند (4) .

پخت شیرینی و کوکی‌های مخصوص عید در خراسان

خانواده‌های خراسانی برای گردهمایی‌ها و دورهمی‌های ایام نوروز در کنار یکدیگر، شیرینی و کوکی‌های مخصوص سال جدید را پخته و نوش جان می کنند. این رسم بین مردم خراسان بسیار مرسوم است. مردم جنوب خراسان در آخر سال، یک کوزه یا شیشه را از بالاترین مکان منزل خود به زمین پرتاب می کنند.

این رسم به از بین بردن غم و اندوه کمک می کند. البته، مردم خراسان در کنار شکستن کوزه لباس قرمز هم می پوشند و یا دستانشان را حنا می گذارند و آماده آغاز سال نو می گردند (4) .

آوازخوانی‌های نوروزی در گیلان

مردم گیلان برای سال جدید به آوازخوانی و نغمه خوانی می پردازند و ترانه‌های جدیدی را برای سال نو می خوانند و اینگونه آغاز سال جدید را جشن می گیرند (4).

ساز و ناقاره نوازی در گیلان

هدیه تخم مرغ رنگی در قزوین

مردم قزوین با ظرف‌های رنگی شیرینی که با بادام، پسته، انجیر، نخودچی، توت و کشمش تزیین شده از مهمانان خود در ایام عید نوروز پذیرایی می کنند. همینطور، به مهمانان خود تخم مرغ رنگی هدیه می دهند (4) .

رقص و آواز در سیستان و بلوچستان

مردمان استان سیستان و بلوچستان در روز اول سال جدید به دامان طبیعت می روند و به رقص و پایکوبی می پردازند (4).

بذل و بخشش در هرمزگان

در استان هرمزگان اگر فردی پارچه را به خیاط برای دوخت سفارش داده باشد، باید قبل از چهارشنبه سوری آن را تحویل بگیرد. همچنین در هرمزگان رسم است در عید نوروز خرما، شکر یا برنج به افراد فقیر ببخشند. بدنیست بدانید در هرمزگان نیز رسم شکستن کوزه سفالی معمول است، آنها با شکستن کوزه سفالی یا شیشه جادو، غم را از خود دور می کنند (4).

از بین بردن شر در چهارمحال و بختیاری

در چهار محال و بختیاری شنبه اول سال، دختران جوان و خردسال به طبیعت می روند و با کندن علف‌های هرز و اضافی در طبیعت یا حیاط منزل خود، شر و پلیدی را از خود و خانواده شان دور می کنند (4).

آداب و رسوم شناخته شده جهانی نوروز

چهارشنبه سوری یا پرش از آتش
چهارشنبه سوری یک جشن بهاری است که قبل از آغاز سال جدید و فرا رسیدن سال نو در فرهنگ ایرانی برگزار می شود. آیین چهارشنبه سوری ریشه در روایات باستانی ایران دارد. آتش که مهمترین عنصر چهارشنبه سوری است، به عنوان یکی از چهار عنصر و تنها عنصری است که کثیف نمی شود و نمادی از درخشندگی، خلوص، طراوت، ساخت و ساز، زندگی، سلامتی و بارزترین نماد خدا در زمین است، شناخته می‌شود.

ایرانیان در شب قبل از آخرین چهارشنبه سال (سه شنبه شب) به استقبال نوروز می روند. آن‌ها با پرش از روی آتش به دفع شرارت می پردازند و با خواندن نغمه هایی همچون "زردی من از تو سرخی تو از من" این شب را جشن می گیرند (5).

چهارشنبه سوری، از رسوم بین المللی نوروز محسوب می‌شود.

سیزده به در
یکی از سنت های معروف ایرانیان سیزده به در است که در روز سیزدهم فروردین انجام می گیرد. در این روز، افراد در کنار خانواده خود به گردهمایی در طبیعت می پردازند و از آخرین روز تعطیلات خود در کوه و دشت لذت می برند. در فرهنگ پارسی عدد 13 منحوس است؛ به همین خاطر مردم در این روز در کنار عزیزان خود به جشن و پایکوبی پرداخته و زمان خود را این چنین سپری می کنند تا از شرارت دور بمانند (5).

در آخر، شما به عنوان یک ایرانی از طریق آشنایی با جشن نوروز در شهرهای مختلف کشورتان می توانید با استفاده از اطلاعات مخصوص این ایام، دوستان و آشنایان غیر ایرانی خود را برای سفر به ایران و شرکت در جشن عید نوروز ترغیب کنید.

پی نوشتها