چشمه قیر دهلران؛ پدیده ای نادر اما طبیعی در ایران

چشمه قیر دهلران، از جاذبه های عجیب استان ایلام

در چشمه های قیر جوشان به جای آب، قیر از اعماق زمین بیرون می آید، نمونه ای از این چشمه ها در شهرستان دهلران استان ایلام قرار دارد و از جاذبه های طبیعی و ملی این استان به شمار می رود. این چشمه در ۷ کیلومتری شهرستان دهلران قرار دارد، حوضچه ای با قیر روان که دمای آب آن ۳۵ درجه سانتی گراد است و مواد نفتی از میدان های نفتی زیرزمینی منطقه دهلران با آن ترکیب شده و قیر مذاب به وجود می آید.

چشمه قیر دهلران از پدیده های کمیاب طبیعی استان ایران است و در آن آبی که به همراه قیر به بیرون تراوش می کند دمای زیاد دارد به همین دلیل قیر به صورت روان به بیرون تراواش می کند و حوضچه ای به وجود آمده که ۹ متر قطر و ۵۰ سانتی متر عمق دارد. این چشمه تنها چشمه قیر ایران است که به صورت یک حوضچه طبیعی با قیر روان است که سفره زیر زمینی آن ۷۰ هکتار تخمین زده شده است.{1}

شهرستان دهلران در دامنه جنوبی و جنوب‌غربی دینارکوه و در فاصله 228‏‎ ‎کیلومتری ایلام و ‏‏100 کیلومتری شهرستان اندیمشک ‏قرار دارد.

این شهر بعد از‏‎ ‎بازسازی به صورت شهری ‏توریستی درآمده و از نظر منابع عظیم نفت و اراضی‎ ‎مستعد کشاورزی از ‏اهمیت خاصی ‏برخوردار است.

مهمترین جاذبه‌های گردشگری‎ ‎شهرستان دهلران عبارتند از: تپه باستانی ‏علی‌کَُش با قدمت 9 هزار ‏سال مربوط‎ ‎به دوران نوسنگی در نزدیکی شهر موسیان منطقه بیات، ‏قلعه تاریخی شیاخ در‏‎ ‎بخش زرین‌آباد، غار حفاظت شده ‏طبیعی خفاش در نزدیکی چشمه‌های ‏آب گرم با‎ ‎داشتن صدها هزار خفاش، غار و استخر بیشه‌دراز، سنگ نوشته دوران قاجار در‏‎ ‎میمه ‏زرین‌آباد، چشمه قیرروان، چشمه‌های آبگرم معدنی، آبشار آبتاف در مسیر‎ ‎میمه به پهله ‏زرین‌آباد و سایت تفریحی بیشه‌دراز.{2}

چشمه قیر روان که ریشه در تاریخ بلند سرزمین ایلام (آلامتو) دارد، از بی نظیرترین عجایب طبیعی این استان به شمار می رود.

برای رسیدن به این چشمه سیاه‌رنگ باید از شهر دهلران به سمت بوستان جنگلی آبگرم رفت در منطقه دشتی، پایین دامنه سیاه کوه.

پس از عبور از داخل بوستان در سمت راست جاده تابلویی وجود دارد که مسیر چشمه قیر را نشان می دهد و سپس از آن دیگر هیچ نشانی وجود ندارد و باید مسیر را با استفاده از حس جهت‌یابی یک گردشگر و یا شاید نادر مسافران احتمالی یافت.

بخش مشکل مسیر پایین رفتن از دیواره یک رودخانه فصلی و بالا آمدن از سوی دیگر آن است. در حدود 300 متری چشمه قیر، دیگر مسیری ماشین رو وجود ندارد و باید پیاده به سمت آن رفت و این فرصتی است برای دیدن درختچه‌های زیبایی که منطقه را پوشانیده‌اند.

با نزدیک شدن به چشمه بوی شدید قیر، به مشام می‌رسد، قطر دهانه چشمه نزدیک به 9 متر است و از زیر آن آب گرمی مملو از ذرات ریز و درشت قیر سیال جاری است.

بر پایه گفته‌های مردم محلی، این چشمه، خون اژدهایی بوده که در جنگ با پهلوانی اساطیری، (به گفته ایشان اسفندیار رویین‌تن) ، به هلاکت رسیده است.

از آنجا که در فصل تابستان جانورانی که به هوای خوردن آب به چشمه نزدیک می‌شدند درون قیر گیر کرده و از بین می‌رفتند، پیرامون چشمه را با فنسی سقف‌دار پوشانده‌اند، که این خود بهترین نشانی یافتن چشمه است.

یک کارشناس مسایل گردشگری در ایلام می گوید: یکی از دیدنی‌های منحصربه فرد این استان که ایرانیان هوشمند از دست کم سه هزارسال پیش از آن استفاده صنعتی، به ویژه در صنعت دریانوردی و ساختمانی، نموده‌اند چشمه قیر روان است.

قاسم جانی معتقد است: اندیشمندان ایرانی به جهت نفوذناپذیری کف کشتی‌ها و سقف خانه‌ها در برابر آب آنها را قیراندود می‌کردند که به گفته تمامی نگارندگان تاریخ علم، دانشوران ایرانیان نخستین مردمانی بودند که از قیر استفاده کردند.

وی ادامه داد: همچنین ایرانیان از چشمه‌های نفت روان در پیرامون آتشکده پارسوماش (مسجد سلیمان) و نیز در صنایع نظامی استفاده می‌کردند.

پروکوپیوس تاریخ نگار رومی در سده ششم میلادی، از روغن "مادها" نام می‌برد و می‌گوید که ایرانیان، ظرف‌هایی از روغن مادها و گوگرد را پر کرده و آنها را آتش زده و به سوی دشمن پرتاب می‌کردند.

به گفته او، پروکوپیوس می‌گوید که این ماده در روی آب شناور مانده و به محض تماس، کشتی‌های دشمن را به آتش می‌کشیده است.

جانی افزود: اثرطبیعی چشمه های قیر در منطقه حفاظت شده بوستان جنگلی آبگرم شهرستان دهلران قرار گرفته بوستان جنگلی با ویژگی‌هایی بی‌همتا ( چشمه‌های آب گرم، غار خفاش، …) و همچنین زیست‌گاه منحصر به‌فرد گونه حمایت شده خفاش که در جهان بی‌مانند است.

این کارشناس مسایل گردشگری گفت: در طول نخستین جنگ جهانی، اشغالگران متجاوز انگلیسی برای استفاده از این چشمه تا نزدیکی آن خط آهن کشیده بودند که آثار آن هنوز پابرجاست.{3}

یکی دیگر از جاذبه های مهم این اطراف چشمه های آبگرم است که با املاح گوگردی خواص درمانی زیادی دارند.

این چشمه ها در ۳ کیلومتری شهر دهلران در دامنه کوه سیاهکوه و نزدیک به غار خفاش جای دارند و با دمای ۵۰ درجه سانتی گراد از چشمه های بهداشتی آبگرم و استخرهای لجن درمانی برخوردارند. در مدت روز، انعکاس نور خورشید باعث می شود که آب این چشمه ها ظاهری هفت رنگ پیدا کند.

بیشتر از جذابیت های ظاهری، خواص درمانی این چشمه ها مورد توجه است چون شنا در این چشمه ها می تواند در درمان حساسیت، رماتیسم، دمل، زخم ها و شکستگی استخوان و کوفتگی کمک کننده باشد.

البته به کسانی که از بیماری های قلبی رنج می برند توصیه می شود که به نزدیکی این چشمه ها نروند چون در این منطقه گوگرد زیادی وجود دارد.

شهرستان دهلران جاذبه های زیادی دارد که با سفر به استان ایلام می توانید با گوشه ای از جاذبه های شگفت انگیز این استان آشنا شوید، جاذبه هایی که اینجا را تبدیل به یکی از مقاصد گردشگری ایران اند.{1}

پی نوشت:
1.www.eligasht.com
2.www.opex.ir
3.www.irannaz.com