مادر
شاید نخستین پرسش شما این باشد: فرق میان این دو چیست؟ابتدایی ترین پاسخ آن است که ملکه زیبایی، نقش و نگاری ظاهری است که فقط در افسانه ها و رویاهای پوچ، یافت می شود، شاید بخت برگشته ای او را بیابد و یا در آرزوی لقای او چون تشنه کامی که در رویای سراب صحرانوردی می کند بمیرد.
اما زیباترین بانوی هستی؛ اینک در کنار توست و یا شاید در کنار تو بوده است و هم اکنون دیگر نیست. دور و برت را خوب نگاه کن شاید او را بیابی، چهره معصومانه ای دارد، دلی به سادگی زلال آب، همراه اوست، همیشه حزنی در دل دارد! می دانی چرا؟ برایت می گویم: یادت می آید وقتی کوچک بودی، بازی می کردی و زمین می خوردی می گفت: مادر به قربان تو، چرا رنجیدی؟ چرا آب در دلت لرزید؟
آری، زیباترین واژه هستی ، مادر هستی بخش است ، کافی است، خوب او را ببینی ، زیباتر از او نخواهی یافت ، صد حیف که ........
یاس یک شب را گل ایوان ماست یاس تنها یک سحر مهمان ماست
و اکنون؛ غریبی تنهایم که تا لحظه هایی پیش ، از خوش بخت ترین آدم ها بودم و اینک رنجوردلی که زیباترین بانوی هستی را از دست داده است و دیگر واژه ای برای زیبایی ، نمی شناسد.
همسفر، نمی دانی چه می گویم! امید آن است که ماجرای غم و اندوه را هیچگاه ندانی، فقط بدان که قصیده اندوه، بسیار سخت و دهشتناک است، گردنه ای بس پر خطر که دشوار، می توان از آن عبور کرد، داغ ترین اندوه ها و غم ها، داغ فراقی است که هستیم از اوست و بی او دیگر چه معنایی دارم ؟
چون هستی من ز هستی اوست تا هستم و هست دارمش دوست
گر چه شاه بیت کودکیم نا تمام ماند اما نه ، هنوز نیز، هستیم زهستی اوست ، پس او نمرده است و تا ابد خواهد بود ، فقط دستان کوتاه ما به او نمی رسد .
همسفر، تا فرصت هست، این واژه زیبا را بدار، قدرش را بدان، نکند؟ چون من صباحی و چاشتی از خواب غفلت برخیزی و خبر کوچیدنش را قاصدک ها، از آن سو به این سو به همراه آورند و آن وقت دیگر دیر است چرا که همیشه زود، دیر می شود و سیمرغ آشیانه به آسمان هفتم رسیده است و دستان تو چون دستان من خالی.
همسفر؛ حکایت، حکایت مادر است و او اینک از نزد ما برفت و در آسمانها پر گشود و اوج گرفت و رفت و رفت تا ...... نقطه ای بود و دگر هیچ نبود .
یکی از دوستان (آقای احمدی اصفهانی) در نزدیکی مزار مادرم مرا دید و گفت در ایام شادی، رخت سیاه بر تن داری؟ گفتم داغ مادر سیاه پوشم کرده است، چشمانش پر از اشک شد، گویا او هم داغ فراق مادر به سینه داشت ، مرا دلداری داد و این حدیث را برایم روایت کرد: مردی (عرب) نزد رسول خدا آمد و عرض کرد : قسم خورده ام درب بهشت و پیشانی حورالعین را ببوسم.
پیامبر در پاسخش فرمود : نزد مادرت برو و پای او را ببوس و نزد پدر نیز روان شو و پیشانیش را ببوس (که این به مثابه بوسیدن درب بهشت است) مردعرب گفت: پدر و مادرم زنده نیستند. حضرت فرمودند: قبر آن دو را ببوس. مردعرب گفت: اگر قبر آنان را ندانم چه کنم؟ فرمود دو خط (بر روی زمین) ترسیم کن، یکی را به عنوان قبر مادر و دیگری را به عنوان قبر پدر و آن دو خط را (به یاد پدر و مادر) بوسه زن ، در آخر نیز فرمود پیمانت را از یاد نبر(1) این روایت را که شنیدم نزد مزار مادر آمدم و همان گونه که گفته بود عمل کردم.
همسفر تبیانی؛ که بحمدالله از نعمت مادر برخورداری، خدا سایه مادرت را به بلندای آفتاب نماید، توصیه این مادر مرده را بشنو! همینک نزد مادر گرامیت روان شو، پای او را ببوس، پدر را در بر بگیر و او را نیز بوسه زن، نکند این دو گل باغ زندگی را برنجانی، که مورد قهر خدا قرار خواهی گرفت ، از آنان رنجی به دل نگیر، با آنان مدارا کن ، بلند با آنان سخن مگو (2)، سعی کن همیشه آنان از تو خشنود باشند ، که این مرام مردان دین و آیین فتوت است .
خدای بزرگ در جای جای قرآن کریم (2) و در سورهای گونه گون قرآن، نیکی به پدر و مادر را سفارش کرده است و البته در جایی نیز مادر را به طور ویژه * سفارش به نیکی نموده است، در احادیث بسیاری، که از شمار خارج است، سفارش اکیدی نسبت به احترام و نیکی به پدر و مادر شده، در برخی از آنها مادر را بر پدر مقدم داشته و سفارش بیشتری برای نیکی به مادر نموده است، تا آنجا که بهشت را قدمگاه مادران برشمرده و نیکی به پدر و مادر را همپایه توحید آورده است ، امیرالمومنین فرموده : بزرگترین و مهمترین تکلیف الهی نیکی به پدر و مادر است (3) و حتی پیامبر مردی را به خاطر پدر و مادرش از جهاد در راه خدا معاف فرمودند ، تا پدر و مادر وی نرنجند (4).
دوستان؛ من که از نعمت وجود مادر بی بهره شدم، اما شما را سفارش می کنم که قدر این فرشته یگانه را بدانید و روح مادر رنج کشیده مرا نیز به سوره حمدی و یا آیه ای از قرآن ، میهمان نمایید، باشد تا خداوند، توفیق خدمت به والدین را بیش از پیش به شما ارزانی دارد.
اما آنچه در این بلای آسمانی تسلی بخش بود تسلیت دوستان و آشنایان بود، همه ما را سرسلامتی می دادند به هر گونه ای که می توانستند، ابراز همدردی می کردند، با زبان و مصافحه، از طریق چاپ آگهی، تقدیم تاج ها و دسته های گل و چاپ بنر و نوشتن پلاکارد، همه اینها موجب تسلی خاطر ما شد و مسئله تسلی دادن به داغدیدگان آنقدر مهم است که شهید ثانی (ره) پیرامون آن موضوع پر اهمیت، کتابی نگاشته به نام "مسکن الفواد عند فقد الاحبه و الاولاد" معنای فارسی آن کتاب این است : آرام بخش دل به هنگام فقدان دوستان و فرزندان.
دوستان؛ من که از نعمت وجود مادر بی بهره شدم، اما شما را سفارش می کنم که قدر این فرشته یگانه را بدانید و روح مادر رنج کشیده مرا نیز به سوره حمدی و یا آیه ای از قرآن ، میهمان نمایید، باشد تا خداوند، توفیق خدمت به والدین را بیش از پیش به شما ارزانی دارد.
اما مسئله ای که موجب رنجش بیشتر مصیبت زدگان می شود ، نمک پاشیدن به زخم آنان است که متاسفانه بیشتر از ناحیه مشکلات دست و پا گیر و ملال آور اداری در بیمارستان ها و قبرستانها و شهرداری هاست و شهرداری قم نیز چون سایرین از این نمک پاشیدن مستثنی نیست و شاید هم کمی ملال آورتر و طبق مصوبه شورای شهر قم برای دفن جنازه در قم و لو اینکه مرحوم و یا مرحومه در قم زندگی می کردند و متولد قم نبوده باشند، مبلغی بالغ بر یک میلیون تومان،مالیات اخذ می شود و چنانچه کسی وصیت کند که در قم در دل خاک بیارامد، تا در جوار کریمه اهل بیت، فاطمه معصومه علیهم السلام دخت گرامی حضرت امام موسی بن جعفر علیهما السلام ، از وجود ذی جود آن گوهر تابنده و نگین پر افتخار شهر مقدس قم بهره مند شده و به شفاعت اهل بیت علیهم السلام نائل شود، ممکن است این قوانین خلاف قاعده و ملال آور توفیق هم جواری با کریمه اهلبیت علیهم السلام پس از مرگ را از او دریغ دارد ، مضافا که سرسختی و پافشاری آنان بر اخذ وجه ، اصلا شایسته مسئولین محترم شهر مقدس قم نیست .
بگذریم؛ که باید بگذاریم و بگذریم ،ببینیم و دل مبندیم،چشم بیاندازیم ودل مبازیم که دیر یا زود باید گذاشت و گذشت.
بگذریم؛ که باید بگذاریم و بگذریم ،ببینیم و دل مبندیم،چشم بیاندازیم ودل مبازیم که دیر یا زود باید گذاشت و گذشت(6) .
پینوشت
(1) کتاب کشف الارتیاب صفحه 440
(2) و پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر [خود] احسان کنید. اگر یکى از آن دو یا هر دو، در کنار تو به سالخوردگى رسیدند به آنها [حتى] «اوف» مگو و به آنان پرخاش مکن و با آنها سخنى شایسته بگوى – سوره اسراء آیه 23.
(3) سوره بقرة - آیه : 83 وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لاَ تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَاناً وَذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْناً وَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّکَاةَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلاَّ قَلِیلاً مِّنکُمْ وَأَنتُم مِّعْرِضُونَ یعنی و چون از فرزندان اسرائیل پیمان محکم گرفتیم که: «جز خدا را نپرستید، و به پدر و مادر، و خویشان و یتیمان و مستمندان احسان کنید، و با مردم [به زبانِ] خوش سخن بگویید، و نماز را به پا دارید، و زکات را بدهید» آن گاه، جز اندکى از شما، [همگى] به حالت اعراض روى برتافتید.
و سوره نساء - آیه : 36 َاعْبُدُواْ اللّهَ وَلاَ تُشْرِکُواْ بِهِ شَیْئًا وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَبِذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَالْجَارِ ذِی الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالجَنبِ وَابْنِ السَّبِیلِ وَمَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ إِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبُّ مَن کَانَ مُخْتَالاً فَخُورًا یعنی و خدا را بپرستید، و چیزى را با او شریک مگردانید و به پدر و مادر احسان کنید و در باره خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و همسایه خویش و همسایه بیگانه و همنشین و در راهمانده و بردگانِ خود [نیکى کنید]، که خدا کسى را که متکبّر و فخرفروش است دوست نمىدارد:
سوره انعام - آیه 151 قُلْ تَعَالَوْاْ أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّکُمْ عَلَیْکُمْ أَلاَّ تُشْرِکُواْ بِهِ شَیْئًا وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَلاَ تَقْتُلُواْ أَوْلاَدَکُم مِّنْ إمْلاَقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُکُمْ وَإِیَّاهُمْ وَلاَ تَقْرَبُواْ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَلاَ تَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ ذَلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ یعنی بگو: «بیایید تا آنچه را پروردگارتان بر شما حرام کرده براى شما بخوانم: چیزى را با او شریک قرار مدهید و به پدر و مادر احسان کنید و فرزندان خود را از بیم تنگدستى مکشید ما شما و آنان را روزى مىرسانیم و به کارهاى زشت- چه علنى آن و چه پوشیده [اش]- نزدیک مشوید و نَفْسى را که خدا حرام گردانیده، جز بحق مکشید. اینهاست که [خدا] شما را به [انجام دادن] آن سفارش کرده است، باشد که بیندیشد.
(2)سوره اسراء آیه 23 وَقَضَى رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً کَرِیمًا
و پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر [خود] احسان کنید. اگر یکى از آن دو یا هر دو، در کنار تو به سالخوردگى رسیدند به آنها [حتى] «اوف» مگو و به آنان پرخاش مکن و با آنها سخنى شایسته بگوى.
(4) میزان الحکمه جلد 10 صفحه 709
(5) احادیث و روایات وارده در خصوص نیکی به پدر و مادر بر گرفته از پایگاه احادیث
1 - مردی خدمت پیامبر اکرم (ص) آمد و گفت : پدر و مادر پیری دارم که به خاطر انس با من مایل نیستند به جهاد بروم ، رسول خدا (ص) فرمود : پیش پدر و مادرت بمان، قسم به آنکه جانم در دست اوست انس یکروز آنان با تو از جهاد یکسال بهتر است. ( البته در صورتی که جهاد واجب عینی نباشد ).بحارالانوار جلد 74 صفحه 52
2 - امام صادق (ع) فرمود : برترین کارها عبارت است از: 1- نماز در وقت 2- نیکی به پدر و مادر 3- جهاد در راه خدا. بحارالانوار جلد 74 صفحه 85
3 - پیامبر خدا (ص) فرمود: هر فرزند نیکوکاری که با مهربانی به پدر و مادرش نگاه کند در مقابل هر نگاه، ثواب یک حج کامل مقبول به او داده می‌شود، سؤال کردند، حتی اگر روزی صدمرتبه به آنها نگاه کند؟ فرمود: آری خداوند بزرگتر و پاکتر است. بحارالانوار جلد 74 صفحه 73 4 - ابن‌مسعود می‌گوید: از پیامبر گرامی(ص) سؤال کردم، محبوبترین کار پیش خدا کدام است؟ فرمود: نماز در وقت، گفتم: بعد از آن چه چیز؟ فرمود: نیکی به پدر و مادر، گفتم: بعد از آن چه چیز، فرمود: جهاد در راه خدا. ( بالاترین جهاد یعنی جهاد اکبر ، مخالفت با هواهای نفسانی ) بحارالانوار جلد 74 صفحه 70
5 - امام رضا (ع) فرمود : خداوند متعال فرمان داده سه چیز همراه سه چیز دیگر انجام گیرد : 1- به نماز همراه زکات فرمان داده است، پس کسی که نماز بخواند و زکات نپردازد نمازش نیز پذیرفته نمی‌شود. 2-به سپاسگزاری از خودش و پدر و مادر فرمان داده است، پس کسی که از پدر و مادرش سپاسگزاری نکند، خدا را شکر نکرده است. 3- به تقوای الهی فرمان داده و به صله‌ی رحم، پس کسی که صله‌ی رحم انجام ندهد تقوای الهی را هم بجا نیاورده است. بحارالانوار جلد 74 صفحه 77
6 - امام صادق(ع) فرمود: نیکی به پدر و مادر نشانه‌ی شناخت شایسته‌ی بنده خداست. زیرا هیچ عبادتی زودتر از رعایت حرمت پدر و مادر مسلمان به خاطر خدا انسان را به رضایت خدا نمی‌رساند.بحارالانوار جلد 74 صفحه 77 .
* وَبَرًّا بِوَالِدَتِی وَلَمْ یَجْعَلْنِی جَبَّارًا شَقِیًّا یعنی و مرا نسبت به مادرم نیکوکار کرده و زورگو و نافرمانم نگردانیده است ( سوره مریم آیه 32)
