قيام 15 خرداد در آئينه اسناد
درباره قيام اسلامي 15 خرداد 1342، اسناد بر جاي مانده از ساواك، منبعي كاملاً گويا و نشانگر عمق حادثه است.
از لابلاي اسناد ساواك، تعدادي را در اين رابطه برگزيده‌ايم. اين اسناد شامل ابعاد سركوب و ميزان تلفات مردمي، اعترافات منابع غربي به عمق مخالفت مردم با شاه، مواضع مراجع و بيگانگي جبهه ملي با تظاهرات مردم است. با هم مي‌خوانيم:
اويسي خطاب به نظاميان: چرا در 15 خرداد كم كُشتيد؟!
شماره:1122 / بخش 312 تاريخ: 6/4/42
موضوع: انتشار شايعات عليه ارتش و دربار شاهنشاهي
بين بازاريها و طبقات مختلف مردم شايع شده بعد از واقعه تيراندازي روز پانزدهم و شانزدهم خرداد تهران تيمسار اويسي فرمانده لشكر گارد افسران مأمور لشكر گارد را جمع و ضمن سخناني به آن‌ها مي‌گويد درجنگ دو روزه دو هزار عدد فشنگ مصرف شده پس چرا عده مقتولين كمتر از تعداد فشنگهاي مصرف شده مي‌باشد. يكي از افسران كه دچار احساسات شده از جاي خود بلند شده مي‌گويد تيمسار اين مردم هموطنان ما هستند ما چگونه مي‌توانيم به تعداد گلوله‌هاي مصرف شده آدم بكشيم ـ از اين بيان افسر مذكور تيمسار اويسي عصباني شده دستور بازداشت او را صادر كرده و قرار است او را از ارتش نيز اخراج نمايند. در بين مردم همه جا صحت از اين است كه تيمسار اويسي كراراً دستور داده بوده است كه مهاجمين و اجتماع‌كنندگان مورد هدف قرار گيرد و خصومت شديدي نسبت به او در مردم بوجود آمده است.
تاريخ: 21/3/42
موضوع: اظهارات آقاي محسن بهبهاني
آقاي محسن بهبهاني كه جزء كارمندان مجلس شوراي ملي و از فاميل آيتالله بهبهاني است اظهار مي‌داشت آيت الله حكيم تلگرافي به شاه نموده ودر آن متذكر شده اگر تا 48 ساعت ديگر آيتالله خميني را آزاد نكنيد اعلام جهاد خواهم داد و او اضافه كرده سفارتخانه‌هاي ايران رادر كشورهاي اسلامي سنگ باران نموده‌اند و همچنين اضافه كرده‌اند طيب را در شهرباني كشته‌اند.
شماره:20 / 432 تاريخ: 19/3/42
موضوع: آيتالله شريعتمداري
بعد از ظهر روز 18/3/42 آيتالله شريعتمداري تلفني با تبريز صحبت و مخاطب به وي اظهار داشته مردم قصد تظاهرات داشتند ولي ما از بيرون رفتن و تظاهرات جلوگيري كرديم تا از شما كسب دستور نمائيم. شريعتمداري اظهار نموده من دو مطلب را به شما توصيه مي‌كنم كه بايد طبق آن عمل شود.
الف: مردم را به آرامش دعوت كنيد و از تظاهرات جداً خودداري شود چون از تظاهرات نتيجه‌اي گرفته نخواهد شد در قم مردم تظاهرات نمودند ولي با قواي انتظامي روبرو شدند آخر گلوله با جان مناسبت ندارد پس بايد از اجتماع و تظاهر جلوگيري نمائيد.
ب: سعي كنيد به اعليحضرت معظم توهين و بي‌احترامي ننمائيد من از طرف خميني خيلي ناراحت هستم چند نفر از علما ديگر را در شهرستانها گرفته‌اند چون با شاهنشاه مخالفت كرده بودند خواهش مي‌كنم با شاهنشاه مخالفت نكنيد. باعث ناراحتي او نوشيد من به خصوص گفتم كه با شاه اينطور رفتار نكنيد و بر خلاف سياست و دولت حرفي نزنيد اما او گوش نداد تا به اين روز افتاد و در ضمن طوماري هم به نفع من تهيه نماييد.
شماره:1738 تاريخ: 26/3/42
موضوع: اظهارات چند تن از اعضاء جبهه ملي
طبق اطلاع واصله چند نفر از اعضاء جبهه ملي اظهار داشته‌اند كه در جريان 15 خرداد جبهه ملي هيچ‌گونه دخالتي نداشته و اگر چنانچه افرادي از اين تشكيلات دستگير شده باشند مربوط به رهبري جبهه ملي نمي‌باشد و افراد متعصبي در بين اعضاء جبهه ملي هم هستند كه به اراده خودشان در تظاهرات اخير شركت كرده‌اند.
شماره: 72/426 تاريخ: 30/1/43
موضوع: آيتالله خميني
طبق اطلاع واصله اخيراً آيتالله خميني نامه‌اي به دادستان كل كشور نوشته و در آن اعلام نموده كه طبق مداركي كه در دست دارد قريب به 17 هزار نفر در جريان 15 خرداد سال گذشته تلف شده‌اند و از دادستان كل كشور خواسته است به اين موضوع رسيدگي و مسببين را تعيين و به ملت ايران معرفي نمايند.
اطلاع دهنده اضافه مي‌كند دار و دسته ميرزا عبدالله تهراني (چهلستوني) و حسين سعيد (پسر او) در نظر دارند نطق اخير آيتالله خميني را چاپ و در تهران منتشر نمايند و از قرار اطلاع مقدمات اينكار نيز فراهم شده است. مثلاً بدست آوردن نسخي از اعلاميه مذكور قبل از چاپ ... ويژه آموزشهاي لازم صادر گرديد.
شماره:1694 / بخش 312 تاريخ: 12/4/42
موضوع:تحولات ايران
مسافري كه از اروپا آمده و شخص بيطرفي است اظهار مي‌نمود قبل از واقعه 15 خرداد تقريباً روزنامه‌هاي اروپا راجع به تحولات ايران يا سكوت اختيار كرده بودند و يا اينكه روحانيون ايران را مخالف اصلاحات ارضي و آزادي زنها معرفي مي‌كردند و از اعليحضرت و اقدامات ايشان تعريف مي‌كردند ولي پس از 15خرداد و حوادث اخير تقريباً تمام روزنامه‌هاي اروپائي و روزنامه‌هاي آمريكائي كه در اروپا چاپ مي‌شود مثل هرالد تريبون همه مي‌نويسند مردم ايران مخالف شاه خود هستند و اين انقلاب و قيام عليه شاه ايران برپا گرديده است به طوري كه افكار عمومي مردم كشورهاي آزاد و حتي ايرانيان مقيم اروپا و آمريكا متوجه وجود خطري براي رژيم ايران گرديده است.
شماره:1281 / بخش 312 تاريخ: 16/4/42
موضوع: وقايع 15 خرداد
در روز شانزدهم و پانزدهم خرداد كه از طرف مأمورين ارتش به طرف مردم تهران تيراندازي مي‌شد و شايعات مربوط به قتل و كشتار گروه زيادي بين مردم ا نتشار داشت و همه از اين جريانات ناراحت بودند سرهنگ نكوئي افسر ارتش كه براي انجام كاري به فرهنگ استان آمده بودند از فرهنگيان كه با او سابقه آشنائي داشتند از او مي‌پرسيدند كه به چه علت مردمي را كه فقط چوب در دست داشته‌اند به مسلسل بسته‌اند ودر خيابانها كه هزاران نفر مردم بي‌گناه هم در حركت هستند با تيراندازي به سوي عده‌اي معدود مهاجم افراد بي‌گناه را هم به كشتن مي‌دهند.
سرهنگ نكوئي مي‌گفت دولت چنين دستوري صادر كرده و ارتش نيز چاره‌اي جز قبول اين دستور ندارد. سرهنگ نكوئي مي‌گفت در ارتش نيز بسياري از مقامات مسئول اين كشتار مردم را تأييد نمي‌كنند از جمله اينكه تيمسار سپهبد عظيمي فرمانده نيروي زميني از روز شانزدهم خرداد به سر كار خود حاضر نشده و به نام بيماري در خانه خود مانده است و گفته مي‌شود اين بيماري مصلحتي و اعتراضي است كه به اين عمل لشگر گارد كه به سوي مردم تيراندازي كرده داشته است.
/خ
از لابلاي اسناد ساواك، تعدادي را در اين رابطه برگزيده‌ايم. اين اسناد شامل ابعاد سركوب و ميزان تلفات مردمي، اعترافات منابع غربي به عمق مخالفت مردم با شاه، مواضع مراجع و بيگانگي جبهه ملي با تظاهرات مردم است. با هم مي‌خوانيم:
اويسي خطاب به نظاميان: چرا در 15 خرداد كم كُشتيد؟!
شماره:1122 / بخش 312 تاريخ: 6/4/42
موضوع: انتشار شايعات عليه ارتش و دربار شاهنشاهي
بين بازاريها و طبقات مختلف مردم شايع شده بعد از واقعه تيراندازي روز پانزدهم و شانزدهم خرداد تهران تيمسار اويسي فرمانده لشكر گارد افسران مأمور لشكر گارد را جمع و ضمن سخناني به آن‌ها مي‌گويد درجنگ دو روزه دو هزار عدد فشنگ مصرف شده پس چرا عده مقتولين كمتر از تعداد فشنگهاي مصرف شده مي‌باشد. يكي از افسران كه دچار احساسات شده از جاي خود بلند شده مي‌گويد تيمسار اين مردم هموطنان ما هستند ما چگونه مي‌توانيم به تعداد گلوله‌هاي مصرف شده آدم بكشيم ـ از اين بيان افسر مذكور تيمسار اويسي عصباني شده دستور بازداشت او را صادر كرده و قرار است او را از ارتش نيز اخراج نمايند. در بين مردم همه جا صحت از اين است كه تيمسار اويسي كراراً دستور داده بوده است كه مهاجمين و اجتماع‌كنندگان مورد هدف قرار گيرد و خصومت شديدي نسبت به او در مردم بوجود آمده است.
.jpg "قيام 15 خرداد در آئينه اسناد")
تاريخ: 21/3/42
موضوع: اظهارات آقاي محسن بهبهاني
آقاي محسن بهبهاني كه جزء كارمندان مجلس شوراي ملي و از فاميل آيتالله بهبهاني است اظهار مي‌داشت آيت الله حكيم تلگرافي به شاه نموده ودر آن متذكر شده اگر تا 48 ساعت ديگر آيتالله خميني را آزاد نكنيد اعلام جهاد خواهم داد و او اضافه كرده سفارتخانه‌هاي ايران رادر كشورهاي اسلامي سنگ باران نموده‌اند و همچنين اضافه كرده‌اند طيب را در شهرباني كشته‌اند.
.jpg "قيام 15 خرداد در آئينه اسناد")
شماره:20 / 432 تاريخ: 19/3/42
موضوع: آيتالله شريعتمداري
بعد از ظهر روز 18/3/42 آيتالله شريعتمداري تلفني با تبريز صحبت و مخاطب به وي اظهار داشته مردم قصد تظاهرات داشتند ولي ما از بيرون رفتن و تظاهرات جلوگيري كرديم تا از شما كسب دستور نمائيم. شريعتمداري اظهار نموده من دو مطلب را به شما توصيه مي‌كنم كه بايد طبق آن عمل شود.
الف: مردم را به آرامش دعوت كنيد و از تظاهرات جداً خودداري شود چون از تظاهرات نتيجه‌اي گرفته نخواهد شد در قم مردم تظاهرات نمودند ولي با قواي انتظامي روبرو شدند آخر گلوله با جان مناسبت ندارد پس بايد از اجتماع و تظاهر جلوگيري نمائيد.
ب: سعي كنيد به اعليحضرت معظم توهين و بي‌احترامي ننمائيد من از طرف خميني خيلي ناراحت هستم چند نفر از علما ديگر را در شهرستانها گرفته‌اند چون با شاهنشاه مخالفت كرده بودند خواهش مي‌كنم با شاهنشاه مخالفت نكنيد. باعث ناراحتي او نوشيد من به خصوص گفتم كه با شاه اينطور رفتار نكنيد و بر خلاف سياست و دولت حرفي نزنيد اما او گوش نداد تا به اين روز افتاد و در ضمن طوماري هم به نفع من تهيه نماييد.
.jpg "قيام 15 خرداد در آئينه اسناد")
شماره:1738 تاريخ: 26/3/42
موضوع: اظهارات چند تن از اعضاء جبهه ملي
طبق اطلاع واصله چند نفر از اعضاء جبهه ملي اظهار داشته‌اند كه در جريان 15 خرداد جبهه ملي هيچ‌گونه دخالتي نداشته و اگر چنانچه افرادي از اين تشكيلات دستگير شده باشند مربوط به رهبري جبهه ملي نمي‌باشد و افراد متعصبي در بين اعضاء جبهه ملي هم هستند كه به اراده خودشان در تظاهرات اخير شركت كرده‌اند.
.jpg "قيام 15 خرداد در آئينه اسناد")
شماره: 72/426 تاريخ: 30/1/43
موضوع: آيتالله خميني
طبق اطلاع واصله اخيراً آيتالله خميني نامه‌اي به دادستان كل كشور نوشته و در آن اعلام نموده كه طبق مداركي كه در دست دارد قريب به 17 هزار نفر در جريان 15 خرداد سال گذشته تلف شده‌اند و از دادستان كل كشور خواسته است به اين موضوع رسيدگي و مسببين را تعيين و به ملت ايران معرفي نمايند.
اطلاع دهنده اضافه مي‌كند دار و دسته ميرزا عبدالله تهراني (چهلستوني) و حسين سعيد (پسر او) در نظر دارند نطق اخير آيتالله خميني را چاپ و در تهران منتشر نمايند و از قرار اطلاع مقدمات اينكار نيز فراهم شده است. مثلاً بدست آوردن نسخي از اعلاميه مذكور قبل از چاپ ... ويژه آموزشهاي لازم صادر گرديد.
.jpg "قيام 15 خرداد در آئينه اسناد")
شماره:1694 / بخش 312 تاريخ: 12/4/42
موضوع:تحولات ايران
مسافري كه از اروپا آمده و شخص بيطرفي است اظهار مي‌نمود قبل از واقعه 15 خرداد تقريباً روزنامه‌هاي اروپا راجع به تحولات ايران يا سكوت اختيار كرده بودند و يا اينكه روحانيون ايران را مخالف اصلاحات ارضي و آزادي زنها معرفي مي‌كردند و از اعليحضرت و اقدامات ايشان تعريف مي‌كردند ولي پس از 15خرداد و حوادث اخير تقريباً تمام روزنامه‌هاي اروپائي و روزنامه‌هاي آمريكائي كه در اروپا چاپ مي‌شود مثل هرالد تريبون همه مي‌نويسند مردم ايران مخالف شاه خود هستند و اين انقلاب و قيام عليه شاه ايران برپا گرديده است به طوري كه افكار عمومي مردم كشورهاي آزاد و حتي ايرانيان مقيم اروپا و آمريكا متوجه وجود خطري براي رژيم ايران گرديده است.
.jpg "قيام 15 خرداد در آئينه اسناد")
شماره:1281 / بخش 312 تاريخ: 16/4/42
موضوع: وقايع 15 خرداد
در روز شانزدهم و پانزدهم خرداد كه از طرف مأمورين ارتش به طرف مردم تهران تيراندازي مي‌شد و شايعات مربوط به قتل و كشتار گروه زيادي بين مردم ا نتشار داشت و همه از اين جريانات ناراحت بودند سرهنگ نكوئي افسر ارتش كه براي انجام كاري به فرهنگ استان آمده بودند از فرهنگيان كه با او سابقه آشنائي داشتند از او مي‌پرسيدند كه به چه علت مردمي را كه فقط چوب در دست داشته‌اند به مسلسل بسته‌اند ودر خيابانها كه هزاران نفر مردم بي‌گناه هم در حركت هستند با تيراندازي به سوي عده‌اي معدود مهاجم افراد بي‌گناه را هم به كشتن مي‌دهند.
سرهنگ نكوئي مي‌گفت دولت چنين دستوري صادر كرده و ارتش نيز چاره‌اي جز قبول اين دستور ندارد. سرهنگ نكوئي مي‌گفت در ارتش نيز بسياري از مقامات مسئول اين كشتار مردم را تأييد نمي‌كنند از جمله اينكه تيمسار سپهبد عظيمي فرمانده نيروي زميني از روز شانزدهم خرداد به سر كار خود حاضر نشده و به نام بيماري در خانه خود مانده است و گفته مي‌شود اين بيماري مصلحتي و اعتراضي است كه به اين عمل لشگر گارد كه به سوي مردم تيراندازي كرده داشته است.
.jpg "قيام 15 خرداد در آئينه اسناد")
/خ
