ظرفیت اقتصادی محصولات ارگانیک
امروزه بخش کشاورزی برای مهیاکردن نیازهای زندگی انسان ها، اقدام به استفاده از مواد شیمیایی نموده است. [1] اکثر کشاورزان برای افزایش بازدهی محصولاتشان و ازدیاد تولیدات کشاورزی به شکل بی رویه ای از کودها و هم چنین مواد شیمیایی آفتکش استفاده می کنند. در یک مدت زمان محدود که مشکل تأمین غذا در بسیاری از کشورها پیش آمد، برای جبران مشکل به وجود آمده و فراهم کردن امنیت غذایی تولیدات فزونی یافتند. این امر موجب پیدایش مشکلات زیست محیطی و بیماری های غیرقابل علاج شد. همه عوامل گفتهشده سبب شد تا یکی از دغدغه های جدی و اساسی بشر به حفظ و حراست از محیط زیست، امنیت و سلامت غذایی تبدیل شود و جوامع بشری برای حل این مشکل به نظام کشاورزی پایدار پناه آورده اند. برای حل این معضل، کشاورزی ارگانیک یکی از راه کارهایی است که ارائه شده است. به سامانه مدیریت تولید اکولوژیکی که به استحکام و توسعه تنوع زیستی هم چنین چرخه های زیستشناختی و فعالیت های بیولوژیکی خاک می پردازد، کشاورزی ارگانیک گفته می شود.کشاورزی ارگانیک بسیار ارزشمند است و اهمیت بیشماری دارد چراکه در این بخش مواد غذایی سالم، بهداشتی و فاقد از هرگونه آلاینده به دست مصرف کننده خواهد رسید این امر در امتداد توسعه پایدار به خصوص در نواحی روستایی دارای اهمیت فراوانی است. مقصود از توسعه پایدار، دستگاهی است که علاوه بر مدیریت بنیادی و بهرهگیری از منابع برای مهیا نمودن مایحتاج غذایی بشر، کیفیت زیستگاه و ذخایر منابع طبیعی را می افزاید. این سامانه پیوسته پویا و فعال بوده بنابراین مواد غذایی ماحصل این فرایند، تأثیر نامطلوبی بر زندگی انسان ندارد بلکه از کلیه منابع حفاظت و حراست می کند تا به نسل های آتی برسد. احتمالاً این گونه به نظر برسد که کشاورزی ارگانیک همان کشاورزی سنتی است چراکه در این قسمت تلاش شده تا از نهادهایی که منشأ شیمیایی دارند، استفاده نشود. در دوره کنونی موضع سراسر دنیا به سمت کشاورزی ارگانیک است و یکی از بهترین مواردی که می توان برای کشاورزی مرسوم امروزی جایگزین کرد همین کشاورزی ارگانیک محسوب میشود که مورد استقبال و توجه مسئولان کشوری و سیاست گذاران در سرتاسر جهان قرارگرفته است.
ویژگی های کشاورزی ارگانیک
کشاورزی ارگانیک از ویژگی های زیستفناوری بالقوه ای بهرهمند است که در امتداد مبادی توسعه پایدار قرار دارد و با آن همسو است. بعضی از این ویژگی ها عبارت اند از:- در طولانی مدت حاصل خیزی خاک محفوظ می ماند چراکه از مواد آلی برای رشد و نمو گیاهان بهره گیری می شود.
- مستغنی و بی نیاز شدن خاک ازنظر نیتروژن موردنیاز
- کنترل و مدیریت علف های هرز، بیماری ها و آسیب و آفتها با بهرهگیری از شیوههای مدرنی چون تغییر چرخشی نوع محصول در یک قطعه زمین خاص که تناوب زراعی نیز گفته میشود، به کارگیری دشمنان طبیعی و تنوع کودهای آلی.
- به کار نبردن سموم شیمیایی جهت دفع قارچ کش ها
اهداف کشاورزی ارگانیک
بهطورکلی کشاورزی ارگانیک برای دستیابی به اهداف و مقاصد خود این کار را انجام میدهد. این اهداف عبارت اند از: تولید غذا باکیفیتی بالا و بینظیر، سازگاری با طبیعت و محیط زیست عدم تداخل با آن، افزایش نیرو چرخه های زیست محیطی، افزایش دادن سطح حاصلخیزی خاک و نگهداری تنوع ژنتیکی.رابطه کشاورزی ارگانیک و توسعه روستایی
کشاورزی ارگانیک یک سامانه ی مدیریتی کامل و فراگیر است که محصولات باکیفیت را از زمان تولید تا فرآوری و انتقال آن به کاربر، سلامت خاک، گیاه، حیوان، انسان، جانوران کوچک و میکروسکوپی(میکروارگانیسمها)، اصول اکولوژیکی و محیط زیست، اصول عدالت و روابط اجتماعی در آن رعایت می شود. کشاورزی ارگانیک یک ارتباط کارساز و سازنده بین انسان ها و محیط زیست را شامل میشود که این امر نشانگر وجود کالای پایدار است که شیوههای کشاورزی پیشرفته را با امکانات طبیعت همجهت می کند هم چنین دانش عملی و پیشین کشاورزی را با دستاوردهای علمی امروزی در هم می آمیزد. نقش اقتصادی کشاورزی ارگانیک دربرگیرنده موارد زیر است:- بسط دامنه گسترده اشتغال
- پدید آمدن مراکز جدید برای کار
- تقویت و بهسازی توانایی افراد برای محافظت از مناطق کشاورزی
- حفظ محیط زیست [2]
در حال حاضر 172 کشور به تولید محصولات ارگانیک مشغول هستند که دراین بین ایران سهم معدودی دارد. تا چندی پیش میزان قابل توجه و چشمگیری از محصولات ارگانیک به کشورهای دیگر صادر می شد ولی اکنون حدود 20 درصد در داخل کشور مورداستفاده قرار میگیرد.
زراعت محصولات ارگانیک در کشور ما از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست ولی موقعیت توسعه آن وجود دارد. طبق آمارهای موجود وضعیت کشت این نوع محصولات در سال جاری نسبت به سال گذشته بهتر بوده اما در آسیا و هم چنین در جهان جای پیشرفت دارد علت این امر آن است که در کشور ایران سیاست گذاری مناسبی صورت نگرفته و کشاورزان پشتیبانی ندارند. یکی از دلایل ارتقای روزافزون کشت ارگانیک در کشورهای دیگر سوبسید سبز هست به این معنا که کشاورز نگران به فروش نرفتن محصول خود نیست چراکه در صورت به فروش نرفتن آن سوبسید سبز (چیزی شبیه به وام) محصولات را خریداری می کند. [3]
ظرفیت های اقتصادی محصولات ارگانیک در کشور ایران بسیار بالاست تنوع اقلیم و آب وهوای گوناگون زمینه را برای کشت ارگانیک انواع محصولات به وجود آورده است اما تاکنون از ظرفیت های اقتصادی در تولید محصولات ارگانیک بهره برداری مناسبی صورت نگرفته یکی از ظرفیت های اقتصادی محصولات ارگانیک، تولید غذاهای سنتی به حساب می آید که با فراهمسازی زمینه هایی چون افزایش سطح کمی و کیفی تولیدات ارگانیک، برندسازی این نوع از کالاها و هدایت کردن آن ها به مسیر توسعه و پیشرفت اقتصادی موجب می شود تا قدمی موفق در اشتغال زایی و کارآفرینی برداشته و امر اقتصاد مقاومتی تحقق یابد. [4]
خرما، کشمش، انار و گل محمدی جزء محصولات ارگانیک کشور محسوب می شود که استان های فارس، زنجان، اصفهان و خوزستان در تولید این محصولات پیشتاز هستند. بر طبق برنامه ششم قانون میتوانیم تولید این محصولات را در کشورمان افزایش دهیم و ازآنجاکه ظرفیت تولید این محصولات وجود دارد پیشبینی میشود تولید محصولات ارگانیک رشد چشمگیری داشته باشد.
کشورهای توسعه یافته درکشت و مصرف محصولات ارگانیک ترقی و پیشروی فراوانی داشته اند. این نوع از محصولات به دلیل حفظ محیط زیست و دربرداشتن سلامت جامعه از اهمیت خاصی برخوردار است ولی این موضوع در کشور ما مورد بی مهری مسئولین قرارگرفته است. بسیاری از مسئولین بر این عقیدهاند که بیماری های زیادی از دامن محصولات ترا ریخته و ناسالم در کشور شایع گشته ولی همچنان بر تولید و واردات این نوع از محصولات پافشاری و مقاومت می کنند بااین وجود بسیاری از خواستههای عمومی متقاضی تولید غذای سالم هستند.
حمایت هایی لازم برای تولید ارگانیک
مصرف غذاهای ناسالم و تراریخته موجب بروز بیماری های مختلف گردیده ازاین رو جامعه کشاورزی و مصرف کنندگان به دنبال محصولات و غذاهای ارگانیک هستند. این نوع از محصولات طرفداران نامحدودی در بازار داخل و خارج دارند به همین جهت، پشتیبانی و حمایت های لازم از کشاورزان می تواند رونق جدیدی به تولید این محصولات دهد و آن را گسترده کند. با توجه به این که هزینه ی درمان بسیار سنگین است، دولت می تواند بخشی از یارانه سم و کود را به ایجاد محصولات ارگانیک اختصاص دهد تا ضمن حمایت از کشاورزان در جهت گسترش زراعت محصولات ارگانیک، بخش چشمگیری از هزینه سالانه درمان را کاهش دهد. [5]پی‌نوشت:
[1] شیری و پاپ زن، 1391
[2] نویسنده: محسن درویشی و ابوالفضل رنجبر، مقاله: کشاورزی ارگانیک راهکاری در جهت توسعه پایدار روستایی
[3] سایت خبرگزاری صداوسیما، مقاله محصولات ارگانیک دنیا را، چه کشورهایی میل می‌کنند؟
[4] سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی، مقاله تولید محصولات ارگانیک ظرفیت مهم توسعه و رونق اقتصادی گناباد
[5] سایت باشگاه خبرنگاران جوان، مقاله توسعه لاک‌پشتی و صادرات محصولات ارگانیک در کشور/ مسئولان بر طبل تولید محصولات تراریخته می‌کوبند
