راه های متفاوتی برای تعریف و دسته بندی سر درد ها وجود دارد: بر اساس طبقه بندی انجمن بین المللی سردرد International Headache Society (IHS) ، سردردها به دو دسته سردردهای اولیه و سردردهای ثانویه دسته بندی می شوند.1
سردرد های اولیه
سردردهایی هستند که در اثر تغییر یا فعالیت بیش از حد، در ساختارهای اطراف مغز که به درد حساس هستند، به وجود می آید. مانند: سردردهای تنشی، میگرن و سردردهای خوشه ای.1
سردردهای ثانویه
سردردهایی هستند که به شرایط بیرونی نسبت داده می شوند. وقتی که عواملی باعث تحریک اعصاب حساس به درد سر می شوند، این سردرد ها بروز می یابند.از شرایط و عوامل ایجاد کننده سردردهای ثانویه، می توان مصرف زیاد الکل، تومورهای مغزی، لخته های خونی، خون ریزی درون یا اطراف ساختار مغز، سردردهای مسمومیت ناشی از کربن مونواکسید، تکان یا شوک ناگهانی سر، دهیدراته شدن، آنفولانزا، حمله های پانیک، سکته، استفاده بیش از حد از داروهای مسکن را نام برد.
سردرد ها می توانند علائمی از یک بیماری جدی باشند. در صورت مداوم بودن، منظم بودن و شدیدتر شدن باید به پزشک مراجعه کرد. به خصوص هنگامی که همراه با سرگیجه، تغییر در حواس، تب، و گرفتگی عضلات گردن باشد.1
سردرد های رایج
سردرد تنشی tension headache
این نوع سردرد رایج ترین نوع سردرد از نوع اولیه است. به صورت تدریجی و آرام در اواسط روز شروع شده. فرد احساس می کند که نواری به صورت محکم روی سرش بسته شده است. درد تیز و یکنواختی در دو طرف سر ایجاد می شود. هم چنین از گردن نشئت می گیرد و یا به سمت آن پخش می شود. این نوع درد می تواند کرونیک و یا اپیزودیک باشد. برای چند ساعت و یا حتی چند روز و در یک بازه زمانی سه ماهه، به مدت 15 روز ادامه دارد.
سردرد میگرنی
سردردهای میگرنی معمولا به صورت یکطرفه و دردهای نبض دار ظاهر می شوند. این درد ممکن است با تیره و تار شدن دید سبک شدن سر light headedness و حالت تهوع، اختلال در حواس، که به عنوان آئورا شناخته می شود، اتفاق بیفتد. میگرن، دومین نوع رایج سردرد اولیه میباشد. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی WHO سردردهای میگرنی، ششمین عامل ناتوان کننده افراد برای انجام کارهای روزانه هستند و می توانند از چند ساعت تا 2 یا 3 روز به طول بینجامند.
سردردهای بازگشتی rebound headaches
این نوع سردردها معمولا در اثر استفاده بیش از حد از داروها برای درمان علائم سردرد ایجاد می شوند. رایج ترین نوع سردردهای ثانویه هستند. معمولا در ابتدای روز شروع می شوند و برای کل روز ادامه دارند. با خوردن مسکن ها، درد آن ها کاهش یافته اما با از بین رفتن اثر مسکن، درد ، بیش از پیش میشود. همراه با سردرد ممکن است علائمی مانند درد گردن، احساس خستگی، احساس گرفتگی بینی، کاهش کیفیت خواب، اتفاق بیفتند.
سردردهای خوشه ای cluster headaches
این نوع سردرد بین یک ربع تا سه ساعت به طول می انجامد. ممکن است از یک بار تا 8 بار در طول روز اتفاق بیفتد. دوره های هفته ای و یا ماهانه دارد. این نوع سردرد در یک طرف سر وجود دارد، درد آن به عنوان درد سوزنی توصیف می شود، و مکان آن معمولا در اطراف یک چشم واقع شده. قسمتی از سر که تحت تاثیر قرار می گیرد متورم و قرمز می شود، افتادگی پلک ایجاد می شود.
سردردهای thunderclap
سردردهایی شدید و ناگهانی هستند. به عنوان بدترین سردرد در طول زندگی توصیف می شوند. در طول کمتر از یک دقیقه به ماکسیمم شدت خود می رسند و تا پنج دقیقه ادامه دارند. این سردردها جزء سردردهای ثانویه هستند و در پاسخ به شرایط خطرناک و تهدید کننده به وجود می آیند. مانند خونریزی ها یا هموراژی داخل مغزی، ترومبوسیس سیاهرگی در مغز، مننژیت و اپوپلکسی هیپوفیز.اشخاصی که دچار این نوع سردردها می شوند، باید فورا به پزشک مراجعه کنند.1
چه سردردهایی نگران‌کننده‌اند؟
شما میتوانید مراقبت‌های لازم برای بسیاری از انواع سردرد را خودتان انجام دهید. برای موارد شدیدتر دکتر هم می‌تواند با تجویز دارو به شما در کنترل سردردتان کمک کند. به غیر از این موارد، سردردهایی هم هستند که احتیاج به مراقبت‌های پزشکی فوری دارند. در اینجا به بعضی موارد هشداردهنده اشاره می‌کنیم:سردردهایی که بعد از سن ۵۰ سالگی به وجود می‌آیند
ایجاد یک تغییر اساسی در الگوی معمول سردردهای‌تان
یک مورد عجیب و شدید که میتوانید آن را «بدترین سردرد عمرتان» بنامید
دردی که با حرکت یا سرفه تشدید میشود
سردردی که مدام بدتر میشود
تغییر در شخصیت یا عملکرد ذهنی
سردردهایی که با تب، گرفتگی گردن، گیجی، کاهش هوشیاری یا حافظه، نشانه‌های عصبی مثل تاری دید، اختلال در تکلم، ضعف، کرختی یا حمله‌های ناگهانی همراه باشند
سردردهایی که همراه با قرمزی و درد چشم اتفاق می‌افتند
سردردهای همراه با درد و فشار در ناحیه‌ی شقیقه
سردرد بعد از ضربه به سر
سردردهایی که مانع فعالیت‌های روزمره می‌شوند
سردردهای ناگهانی، خصوصا مواردی که شما را از خواب بیدار می‌کنند
سردرد در کسانی که سرطان یا مشکلات سیستم ایمنی دارند2
چه چیزهایی ممکن است علت سردرد شما باشد؟
شغل شما
هیچ شکی وجود ندارد که استرس‌های کار می‌تواند باعث سردردهای متعدد در طول هفته شود، اما اگر علت سردرد روزهای تعطیل شما هم کار باشد بسیار غیر منتظره است! بله استرس کاری هفته در روزهایی که کار نمی‌کنید به سراغ شما می‌آید و باعث سردرد میشود؛ این نوع سردرد دقیقا بعد از این که شما یک پروژه کاری را به پایان می‌رسانید، یا وقتی بعد از یک هفته کار در حال استراحت در روز تعطیل هستید، یا حتی وقتی برای سفر مرخصی گرفته‌اید یا به تعطیلات رفته‌اید به سراغ شما می‌آید. این نوع سردرد که متخصصین آن را با نام Let-Down Headaches می‌شناسند، سردردی است که خیلی از مواقع به اشتباع تشخیص داده میشود. علت سردردهای این چنینی را می‌توان میزان هورمون‌های استرس دانست که بر روی فعالیت‌های شیمیایی حساس مغز تاثیر می‌گذارند.راه درمان: هر روز ۵ دقیقه این تمرین ذهنی را برای کاهش استرس انجام دهید: چشمان خود را ببندید و به جایی که شما را خوشحال می‌کند فکر کنید؛ مثلا ساحلی که از آن خاطره دارید. روی تصویری از آن تمرکز کنید و خود را در آنجا تصور کنید. به تمام جزییات دقت کنید، گرمای تابش خورشید روی پوست صورت‌تان یا نسیم خنک دریا، بوی آب شور دریا و حس نرم شن‌ها زیر پاهایتان. در روزهایی که خیلی خسته و فرسوده هستید به ماساژ روی بیاورید؛ تحقیقات وسیع در اسپانیا نشان داده است که ۴۰ دقیقه ماساژ می‌تواند سردردهای تنشی را در چند ساعت آرام کند.
رژیم غذایی شما
بی‌اهمیتی و فراموش کردن یا به تعویق انداختن هر وعده غذایی، باعث افت قند خون و جرقه یک سردرد میشود. اما جالب است بدانید که خوردن برخی از خوراکی‌ها هم می‌تواند باعث سردرد شود. حداقل ۳۰ درصد سردردهای میگرنی به دلیل رژیم غذایی هستند. طبق تحقیقات بنیاد ملی سردرد (National Headache Foundation)، غذاهایی که تیرامین (Tyramin) دارند در صدر جدول غذاهایی قرار دارند که باعث سردرد می‌شوند. به همین دلیل انواع کالباس و سوسیس، کلم ترشی، سس سویا و پنیر کهنه و در برخی افراد خوردن پیاز و مرکبات باعث بروز سردرد و میگرن میشود. خوراکی‌های دیگری که درد میگرن را تحریک می‌کنند شامل مواد غذایی حاوی کافئین، مونوسدیوم گلومات (MSG) و آسپارتام هستند. مونوسدیم گلومات نمکی است که به عنوان طعم‌دهنده در بسیاری از کنسروها و غذاهای آماده استفاده میشود و آسپارتام نوعی شیرین کننده‌ی مصنوعی است که در محصولات کم کالری و رژیمی وجود دارد.راه درمان: پرهیز غذایی برای سردرد می‌تواند برای هر فرد به صورت متفاوتی باشد. به همین دلیل پزشکان معمولا توصیه می‌کنند افراد رژیم غذایی با پرهیز را برای چند ماه ادامه دهند تا متوجه شوند که چه ماده غذایی سردردشان را تحریک می‌کند یا می‌تواند باعث سردرد شود. میتوانید با غذاهای کم تیرامین (Low Tyramine Diet) رژیم غذایی خود را شروع کنید و از خوردن غذاهایی مانند سوسیس، کالباس، پنیرهای قوی مثل چدار، بلوچیز، پنیر کهنه، سس سویا، دانه سویا، پنیر سویا، باقالی، ترشیجات مثل ترشی کلم و خیارشور و نان‌هایی که با خمیر ترش تهیه می‌شوند خودداری کنید.
همچنین سعی کنید حداقل هر ۳ ساعت چیزی بخورید، مثلا ۳ وعده غذایی کوچک و ۳ میان وعده در روز. به یاد داشته باشید که کم آبی بدن می‌تواند علت سردرد باشد، همینطور نوشیدن زیاد قهوه؛ پس سعی کنید برای رفع سردرد و پیشگیری از آن، در طول روز به اندازه کافی آب بنوشید و بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز مصرف نکنید. یک فنجان معمولی قهوه دارای چیزی حدود ۱۰۰ میلی‌گرم کافئین است و یک قوطی نوشابه حدود ۳۰ تا ۵۰ میلی‌گرم کافئین دارد.
زندگی اجتماعی شما
اگر آخر هفته را با دوستان خود خوش بگذرانید، تا دیروقت بیدار بمانید و در عوض جمعه را تا ظهر بخوابید؛ به احتمال زیاد صبح را با سردرد از خواب بیدار می‌شوید، اما چرا؟ بیدار ماندن تا دیروقت، قرار گرفتن در معرض دود سیگار یا سیگار کشیدن و خوابیدن بیشتر از ساعتی که همیشه بیدار می‌شوید از دلایل اصلی سردرد در روزهای تعطیل است. درست است که کمبود خواب به تنهایی یک علت سردرد شناخته شده است اما بهم زدن ساعت خواب هم به همان اندازه سردرد می‌آورد.راه درمان: مجبور نیستید برنامه‌های تعطیلات آخر هفته خود را کلا لغو کنید. اما برای پیشگیری از سردرد، شب را زودتر به خانه برگردید تا برنامه خواب خود را خیلی تغییر ندهید و حتی بتوانید کمبود خوابی که در طول هفته داشتید را در صبح روز تعطیل جبران کنید. البته نه به این معنی که زیاد در رخت خواب بمانید. اگر در طول روز هنوز احساس خواب‌آلودگی کردید، یک چرت کوتاه حال شما را بهتر خواهد کرد.
وزن شما
اضافه وزن احتمال سردرد مزمن را برای شما افزایش می‌دهد و اگر این اضافه وزن در قسمت میانی بدن شما باشد این احتمال ۲ برابر میشود. خانم‌هایی که در قسمت شکم چربی اضافه دارند تا ۳۰ درصد بیشتر از خانم‌هایی که شکم تخت و لاغری دارند دچار میگرن می‌شوند. بر اساس تحقیقات دانشگاه پزشکی درکسل (Drexel)، «قسمتی از مغز شما که میزان میل شما به خوردن و نحوه عملکرد سلول‌های چربی را کنترل می‌کند، هنگام وقوع سردردهای حاد هم فعال میشود». دلیل این موضوع هنوز کاملا مشخص نیست اما رئیس تحقیقات مرکز سردرد جان هاپکینز می‌گوید: «میزان پروتئین بالایی که سلول‌های چربی ترشح می‌کنند، مثل آدیپونکتین (Adiponectin) و لپتین (Leptin) می‌تواند باعث ایجاد التهاب در بدن شما شوند که این روی میگرن هم تاثیر می‌گذارد و از علل سردرد محسوب میشود.»درمان: تعریق کردن! ورزش کردن نه تنها باعث چربی سوزی و لاغری شما میشود، بلکه عملکرد قوی در تسکین درد هم دارد. تحقیقات نشان داده است که ۴۰ دقیقه تمرین ایروبیک ۳ بار در هفته، به اندازه داروهای مسکن در بهبود میگرن موثر است!
هورمون‌های شما
عادت ماهانه علاوه تاثیرات خلق‌وخویی و درد بدن، باعث انواع سردرد نیز میشود. تغییرات هورمونی علت سردرد حدود ۶۰ درصد خانم‌ها است. بر اساس تحقیقات دانشگاه یوسی‌ال‌ای (UCLA) دقیقا قبل از عادت ماهانه میزان استروژن در بدن شما کاهش پیدا می‌کند و این تغییر در مغز می‌تواند باعث سردرد میگرنی شود.درمان: مصرف قرص‌های مسکن غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن، به صورت روزانه و چند روز قبل از شروع عادت ماهانه، می‌تواند به کاهش التهاب رگ‌های خونی مغز که باعث سردرد میگرنی می‌شوند کمک کند. اگر این نوع مسکن‌ها به اندازه کافی در تسکین درد شما موثر نبودند دکتر زنان شما می‌تواند داروهای دیگری به شما پیشنهاد کند. مثل داروهایی که از کاهش میزان استروژن در بدن شما جلوگیری کند یا مسکن‌های قوی‌تر که تاثیر آن‌ها مدت بیشتری در سیستم عصبی باقی خواهند ماند. در این مورد فقط از پزشک متخصص خود مشورت بگیرید.
عادت‌های شما هنگام خواب
علت سردرد می‌تواند مشکلات فک شما باشد؛ برای مثال کسانی که در خواب دندان قروچه می‌کنند، یا کسانی که در طول روز دندان‌های خود را به هم فشار می‌دهند. تحقیقات وسیعی که در یکی از دانشگاه‌های دندان پزشکی انجام شده نشان می‌دهد این رفتارها در افرادی که سردرد تنشی دارند بسیار رایج است. این افراد ممکن است در خواب یا بیداری این کارها را انجام دهند. بسیاری از افرادی که از سردرد گیج‌گاهی شکایت می‌کنند در خواب یا در ناخودآگاه به فک خود فشار می‌آورند که این کار باعث فشار بر مفصل گیج‌گاهی زیرواره‌ای میشود. این نوع سردرد با نام سندرم Temporomandibular joint یا TMJ شناخته میشود. خروپف کردن هنگام خواب نیز یکی دیگر از دلایل سردرد شدید روزانه در افراد است.درمان: از نشانه‌های این رفتار درد فک، درد گوش و صدای کلیک مانند فک هنگام باز کردن دهان و جویدن است. دندان‌پزشک شما نیز به راحتی می‌تواند تشخیص دهد که شما در خواب دندان قروچه می‌کنید یا خیر. اگر این مشکل برای شما تشخیص داده شد میتوانید به متخصصین کلینک خواب مراجعه کنید که درمان‌های متفاوتی برای رفع مشکلات خواب دارند.3
درمان طبیعی سردرد
بر اساس بسیاری از تحقیقاتی که برای پیدا کردن دلایل سردرد انجام شده است، حدود ۴۰ درصد افرادی که از سردرد رنج می‌برند می‌توانند فقط با پرهیز کردن و ایجاد عادت‌های صحیح به راه طبیعی درمان سردرد خود برسند. اما فقط ۱۴ درصد از مردم این کار را انجام می‌دهند. بهتر است با دکتر خود در مورد استفاده از یک یا چند درمان گیاهی سردرد صحبت و قبل از استفاده از داروهای شیمیایی، با استفاده از ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی برای درمان سردرد خود تلاش کنید.3پی نوشت:
1.www.danabrain.ir
2.www.chetor.com
3. www.digikala.com
