تعریف عزت نفس
در روانشناسی، عزت نفس به عنوان ارزیابی ذهنی هر فرد از خودش تعریف می‌شود. به عبارت ساده عزت نفس همان ذهنیتی است که ما از خودمان داریم.فرزندان شما چگونه درباره خودشان فکر می‌کنند؟ شاید فکر کنید آنها فقط بچه هستند! اما او روز به روز در حال بزرگتر شدن است و هرچه بیشتر رشد کند این تصور او از خودش نقش پررنگ‌تری در زندگی و انتخاب‌هایی که دارد ایفا می‌کند.
کودکانی که از عزت نفس کافی برخوردار هستند، احساس مثبتی نسبت به خود دارند و بر خلاف آنان که ارزیابی ذهنی ضعیفی از خود دارند، می‌توانند تاثیرات مثبتی بر زندگی‌شان بگذارند.1
عزت نفس در کودکان یعنی چه؟
عزت نفس یعنی باوری که هر فرد از خودش دارد. به نوعی دیگر یعنی خودمان را با تمام ویژگی‌های که داریم دوست داشته باشیم. در نظر خودمان فرد ارزشمندی باشیم.در مورد کودکان هم همین مسئله است؛ یعنی بچه‌ها خودشان و خواسته‌هایشان را مطرح می‌کنند، خود را دوست دارند، قرص و محکم به پای خواسته‌هایشان ایستادگی می‌کنند. مثلاً می گویند: «این وسیله من است، این عروسک من است، این ماشین من است؛ اگر دوست داشته باشم به تو می‌دهم.»2
کدام بچه‌ها، عزت نفس بالایی دارند؟
معمولاً فرزندانی که عزت نفس بالا دارند، دارای پدر و مادرانی با عزت نفس بالا هستند. همین موضوع کمک می‌کند که فرزندمان هم از ما الگو برداری کند و یاد بگیرد که خودش را دوست داشته باشد؛ با تمام ویژگی‌های که دارند.فردی که خودش را دوست داشته باشد با اطرافیانش مهربان است و دیگران را هم دوست دارد.2
چند راهکار ساده برای تقویت عزت نفس کودکان
1- رفتاری مهربان و ملایم داشته باشید و به کودکان خود محبت کنید. البته محبت شما نسبت به فرزندتان نباید بصورت سطحی ابراز شود.2- به احساسات و نظرات فرزندتان توجه کنید: هنگامی که به شادی یا ناراحتی کودکتان توجهی نمی‌کنید و عکس العملی نشان نمی‌دهید، در واقع احساسات او را جدی نمی‌گیرید و او را مورد بی‌توجهی قرار می‌دهید و بدین ترتیب عزت نفس کودکتان را از بین خواهید برد و اگر چنانچه فرزند شما در مورد مسأله‌ای نظری می‌دهد، به حرف‌های وی توجه کنید.
3- به کودک خود احترام بگذارید. به این معنی که برای کودک خود ارزش قائل شوید و او را با الفاظ و صفات خوب و محترمانه صدا بزنید.
4- هرگز سعی نکنید کودک خود را مورد تحقیر و تمسخر قرار دهید. همچنین هرگز به دیگران اجازه ندهید که کودکتان را مورد تحقیر و تمسخر قرار دهند. حتی جملاتی مانند «تو هنوز یک بچه هستی» نیز می‌تواند سبب تحقیر کودک شود.
5- کودکتان را بیش از حد مورد حمایت قرار ندهید. یکی از راه های افزایش اعتماد به نفس کودکان این هست که کودک خود را بیش از حد مورد حمایت و پشتیبانی قرار ندهید، زیرا ممکن است احساس کند که فردی ضعیف است. سعی کنید بیش از حد آنها را به خود وابسته نکنید.
6- فرزندتان را با دیگران مقایسه نکنید. حتی وی را با فرزندان دیگرتان مورد مقایسه قرار ندهید. زیرا این کار، سبب می‌شود که فرزندتان عزت نفس خود را از دست بدهد.
7- به حرف‌های کودک خود به دقت گوش کنید و به آنها جواب دهید. این رفتار نشانه احترام گذاشتن شما به فرزندتان است.
8- از تنبیه و تهدید و خشونت فیزیکی بپرهیزید. تنبیه کردن کودک یا ضرب و شتم وی و تهدید کردن او، باعث می‌شود که کودک شما، عزت نفس خود را از دست بدهد. همچنین هرگز کودک خود را با موجودات خیالی مانند لولو نترسانید.
9- تشویق و تحسین کردن و پاداش دادن را فراموش نکنید. سعی کنید هنگامی که کودکتان، کار خوب و شایسته‌ای انجام می‌دهد، او را مورد تشویق و تحسین قرار دهید و همچنین می‌توانید به او پاداش یا هدیه بدهید.
10- از نصیحت بیش از حد و دستور دادن به فرزندتان خودداری کنید و هیچ گاه نظریات خویش را به کودکتان تحمیل نکنید. زیرا این موارد سبب کاهش عزت نفس فرزندتان خواهد شد.
11- به کودکتان مسئولیت بدهید. دادن مسئولیت به کودک در صورتی که متناسب با سن و توانایی وی باشد و بتواند از عهده آن بخوبی برآید، سبب افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس او می‌شود.
12- به توانایی‌ها و علایق فرزندان خود اهمیت دهید و در پرورش استعدادهای فرزندان کوشا باشید.
13- نظم و انضباط را در کودک خود پرورش دهید و تحمل وی را برای مواجه شدن با ناکامی های احتمالی افزایش دهید.
14- به سرگرمی‌ها و تفریحات مناسب کودک خود اهمیت دهید.
15- حتماً نقاط قوت فرزندتان را به او یادآوری کنید. مثلاً اگر توانایی یا استعداد خاصی دارد، حتماً نقاط قوت و استعدادش را تحسین کنید بخصوص در جمع. هرگز نقاط ضعف فرزندتان را به شیوه ای که باعث آسیب و کاهش اعتماد به نفسش شود، بیان نکنید. سعی کنید نقاط ضعف او را بشناسید و در جهت اصلاح آن قدم بردارید.
16- الگوی خوبی برای فرزندتان باشید. والدین برای افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس کودکشان باید الگوی خوبی برای او باشند.
17- در خانه مشاجره نکنید و توجه داشته باشید که مشاجرات در خانه در روحیه کودک شما تأثیر منفی بر جای می‌گذارد و سبب تضعیف عزت نفس وی خواهد شد.3
بازی برای ایجاد عزت نفس در کودکان
همانطور که گفتیم ستایش تنها و بیش از حد، ممکن است انگیزه کودک را از بین ببرد، اما ترکیب آن با بازی و فعالیت می‌تواند عزت نفس او را افزایش دهد. در ادامه چند بازی و فعالیت را برای این منظور معرفی می‌کنیم.۱. من ... هستم
آیا فرزند شما خودش را دوست دارد؟ آیا او به دستاوردهای خود افتخار می‌کند یا به خاطر برخی کمبودهایش احساس شرم دارد؟ پاسخ این سوالات را با انجام این بازی خواهید دانست.برای انجام این بازی به وسایل زیر نیاز دارید:
کاغذ
برش‌هایی از روزنامه یا مجلات شامل برخی صفات
چسب
مداد یا خودکار
نحوه انجام
۱. از کودک خود بخواهید با استفاده از کلمات روی کاغذ خودش را توصیف کند. این کلمات می‌توانند مثبت یا منفی باشند.۲. سپس از او بخواهید تنها از حرف‌های خوبی که مردم به او زده‌اند یک لیست تهیه کند.
۳. عکس کودک خود را در مرکز کاغذ بچسبانید و از او بخواهید با استفاده از صفات مثبت فضای خالی دور عکس را پر کند. این صفات باید به او مربوط باشند.
۴. در نهایت این برگه را در اتاق او بگذارید تا مدام اعتقادات مثبت در مورد خودش تقویت شوند.
۲. لیست پیروزی‌ها
یادآوری کردن موفقیت‌ها یکی از روش‌های موثر برای ایجاد عزت نفس در کودکان است.آنچه نیاز خواهید داشت، عبارت است از:
کاغذ
قلم
نحوه انجام
۱. به او یک کاغذ و قلم بدهید.۲. یک لیست از پیروزی‌ها در زندگی روی کاغذ بنویسید و مقداری از فضای پایین صفحه را خالی بگذارید تا بعدا به آن اضافه کنید.
۳. برای اینکه به کودک توانایی‌هایش را یاداوری کنید از او بخواهید هر شب قبل از خوب موفقیت‌های خودش را به این لیست اضافه کند.
۴. این کار به فرزند شما یادآوری می‌کند که می‌تواند کار‌ها را انجام دهد و همچنین اعتماد به نفس او را نیز تقویت می‌کند.1
پینوشتها
1.www.setare.com
2.www.bishtarazyek.com
3.www.beytoote.com
