یکی از شگفتی های زنبور عسل محصولاتی است که تولید می کند. اگرچه عسل طبیعی مشهورترین محصول تولید شده از زنبور عسل است؛ اما محصولات دیگری نیز توسط این حشره تولید می شود. خوشبختانه در سال های اخیر شناخت بهتری نسبت به برخی از این محصولات فراهم شده و امروزه کمتر کسی است که اسم ژل رویال و گرده گل را نشنیده باشد. با این حال هنوز یکی از محصولات فوق العاده خاص زنبور عسل، شناخته شده نیست. این محصول بره موم نام دارد.

بره موم یک ماده مهم در کندو است که تا سال های متمادی شناخت کمی از آن وجود داشت. این ماده در کندو نقشی حیاتی ایفا می کند. علاوه بر این، از گذشته بره موم کاربردهای مختلفی برای انسان ها داشته است. البته بیشتر این کاربردها غیرخوراکی بوده اما در سال های اخیر با پیشرفت علم برای فراوری بره موم و عصاره گیری از این ماده حیات بخش، مصرف خوراکی برای درمان بیماری های مختلف نیز امکان پذیر شده است.

در این مطلب به صورت خلاصه با بره موم آشنا می شویم، کاربرد آن را در کندو بیشتر می شناسیم و برخی از خواص بره موم برای انسان را نیز مرور می کنیم.

بره موم چیست و چطور تولید می شود؟

بره موم که به آن چسب زنبور نیز گفته می شود، در زبان لاتین به Propolis شهرت دارد. پروپولیس در واقع از دو واژه تشکیل که شده که در زبان لاتین به معنای نگهبان شهر از آن تعبیر می شود. در واقع از معنای این کلمه بر می آید که بره موم نقش محافظت از شهر یا همان کلنی زنبور عسل را بر عهده داشته است. واقعیت هم این است که گذشتگان ما درست فهمیده بودند و بره موم نقشی بسیار مهم در محافظت از کندو دارد. با این حال قبل از اینکه به نقش بره موم در کندو بپردازیم، بد نیست با نحوه تولید آن آشنا شویم.

زنبورها در هنگام گشت زنی در طبیعت علاوه بر خوردن شهد گل ها، اقدام به جمع آوری برخی مواد طبیعی نیز می کنند. یکی از معروف ترین این مواد طبیعی، گرده گل ها است که هم باعث گرده افشانی در طبیعت می شود و هم زنبورها آن را با خود به کندو می برند و از آن به عنوان یک غذای انرژی بخش استفاده می کنند. ماده ای که ما انسان ها به آن گرده گل می گوییم و خواص زیادی از آن به اثبات رسیده است.

یکی دیگر از مواد طبیعی که زنبورها با خود به کندو حمل می کنند، صمغ درختان و شیره گیاهان است. زنبورهای کارگر تلاش می کنند با جمع آوری این صمغ ها و انتقال آن به کندو، ماده ای ساختمانی تولید کنند تا بتوانند مشکلات کندو را برطرف نمایند. این صمغ ها وقتی وارد کندو می شود با آنزیم بدن زنبورها ترکیب شده و ماده ای به دست می آید که به آن بره موم یا پروپولیس می گوییم.

در واقع در پاسخ به این سوال که بره موم چیست باید گفت که بره موم ماده ای چسبناک است که در کنار صمغ درختان، از آنزیم های بدن زنبور عسل نیز در تولید آن استفاده شده است. علاوه بر این، مقداری موم، گرده گل و عسل نیز ممکن است با صمغ و آنزیم بدن زنبور ترکیب شده باشد تا در نهایت ماده بره موم به دست آید.

کاربرد بره موم در کندو

بره موم در کندو از دو جنبه مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع زنبورها این ماده را تولید می کنند تا دو مورد از مهمترین نیازهای کندو را برطرف کنند. به راستی که شگفتی خلقت خداوند این است که این حشره برای رفع نیازهای خود تا چه اندازه هوشمندانه عمل می کند.

اولین کاربرد بره موم در کندو، نیازهای ساختمانی است. زنبورها از بره موم به عنوان نوعی از مصالح ساختمانی استفاده می کنند. کافی است در قسمتی از کندو یک شکاف ایجاد شود، تعداد زیادی از زنبورها برای پرکردن این شکاف دست به کار می شوند. آن ها بره موم های موجود را به این منطقه برده و سریعا شکاف را پر می کنند. پر کردن شکاف توسط زنبورها به این علت است که از ورود هر گونه آلودگی، گرد و غبار و حشره های مزاحم جلوگیری به عمل آورند.

کاربرد دیگر بره موم اما شگفت انگیزتر است. ترکیب آنزیم های زنبور با صمغ، ماده ای ضدعفونی کننده ایجاد می کند. زنبورها با استفاده از بره موم هر نوع آلودگی ایجاد شده در کندو را رفع می کنند. برای مثال اگر حشره ای مزاحم وارد کندو شود، ابتدا با استفاده از هجوم زنبورها و نیش زدن به آن حشره، او را از پا در می آورند. سپس با استفاده از بره موم آن را مومیایی کرده و از کندو به بیرون پرت می کنند. سپس قسمت هایی که حشره مزاحم به آن ها دسترسی داشته را با بره موم ضدعفونی می کنند. همه این کارها انجام می شود تا به عسل طبیعی کوچکترین آلودگی وارد نشود.

خواص بره موم برای ما انسان ها

خواص بره موم در کندو باعث شد تا انسان ها قرن ها پیش به فکر بیافتند که بره موم را از کندو استخراج کنند. محققان در عصر باستان به این نتیجه رسیده بودند که احتمالا بره موم یک ماده محافظت کننده است. ماده ای که می تواند در برابر فاسد شدن خوراکی ها کمک کننده باشد. هرچند این ایده به خوبی اجرا نشد؛ اما از بره موم برای مومیایی کردن و نگهداری جسد استفاده شد.

در مصر باستان بره موم ماده ای فوق العاده برای مومیایی کردن جسد فرعون ها بود. البته به همراه بره موم مواد دیگری نیز در ماده مومیایی به کار گرفته می شد. علاوه بر این، در روم باستان از بره موم برای مومیایی کردن جسد سربازانی که در مناطق دوردست کشته می شدند استفاده می شد. با این حال این تنها خاصیت بره موم در دوران باستان نبود.

از بره موم به عنوان یک ماده ضدعفونی کننده در جراحی های دوران باستان نیز استفاده می شد. همچنین پزشکان رومی از بره موم برای کاهش التهاب و تسکین دردهای سینوسی استفاده می کردند. ادیان مختلف نیز مثل دین یهود و دین اسلام توجه خوبی به این ماده داشتند و ابوعلی سینا از بره موم به عنوان موم سیاه یاد کرده و از خواص آن در کتب خود آورده است.

بیشترین کاربرد بره موم در گذشته مصارف موضعی بوده و نه مصارف خوراکی! علت نیز این است که بره موم ماده ای با مولکول های سنگین است که در معده انسان قابل هضم نیست. با پیشرفت علم، محققان دریافتند که برای مصرف خوراکی بره موم باید آن را فراوری کنند. با شکستن مولکول های سنگین بره موم، این ماده قابل هضم بوده و می توان از آن برای درمان بیماری ها استفاده کرد. به همین علت است که این روزها استفاده از بره موم تا این اندازه رشد پیدا کرده و محققان در دنیا در حال تحقیقات بیشتر بر روی آن هستند.

بره موم یک ماده ضدسرطان است. خوشبختانه مطالعات بالینی نشان داده که مصرف خوراکی بره موم فراوری شده می تواند به درمان سرطان های مختلف کمک کند. وجود آنتی اکسیدان های خاص در بره موم یکی از علل اثرگذاری بره موم برای درمان سرطان است.

همچنین بره موم خاصیت ضدالتهابی دارد و برای درمان بیماری های التهابی مورد استفاده قرار می گیرد. به همین علت است که از بره موم برای درمان کولیت روده، درمان آرتروز و حتی درمان پروستات استفاده می شود. طیف گسترده ای از بیماری های قابل درمان با بره موم به دلیل همین خاصیت ضدالتهابی آن است.

بره موم تقویت کننده سیستم دفاعی بدن است. تحقیقات انجام شده نشان می دهد که مصرف بره موم می تواند خطر ابتلا به انواع بیماری های ویروسی را کاهش دهد. برطرف کردن ضعف در سیستم دفاعی بدن موضوع مهمی است که این روزها به عنوان یک عامل موثر در پیشگیری از کرونا نیز مطرح می شود. حتی برخی از انستیتوهای اروپایی در حال تحقیق بر روی بره موم به عنوان داروی درمان کرونا هستند.

این تنها تعدادی از خواص بره موم است. بره موم اثرات فوق العاده ای دارد که روز به روز تعداد زیادی از خواص آن کشف می شود. در واقع ابعاد گسترده ای از خواص بره موم ناشناخته باقی مانده و همین موضوع باعث شده تا توصیه شود از بره موم به عنوان یک ماده پیشگیری کننده از انواع بیماری ها استفاده شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد خواص بره موم می توانید به مجله تخصصی صنعت زنبورداری ایران مراجعه کنید.

آیا شما قبل از این با بره موم آشنا بودید؟ اگر تا به حال تجربه مصرف بره موم را داشتهذ اید از طریزق نظرات با ما درمیان بگذارید.