مقدمه:
یکى از ابعاد نماز که امروزه مورد توجه دانشمندان اسلامى و غیر اسلامى قرار گرفته، تاثیرات مسائل معنوى از جمله نماز، دعا و راز و نیایش با خداوند متعال بر روح و روان انسان مى باشد که اعترافات این دانشمندان در این باره بسیار جالب و قابل تامل مى باشد.
در اینجا به دلیل اختصار تنها به گوشه اى از نماز غذای کامل روح بشر اشاره نموده و براى کسب اطلاعات بیشتر، شما را به مطالعه کتاب مفصلى که در این زمینه به نگارش در آمده دعوت مى نمائیم.
یکى از ابعاد نماز که امروزه مورد توجه دانشمندان اسلامى و غیر اسلامى قرار گرفته، تاثیرات مسائل معنوى از جمله نماز، دعا و راز و نیایش با خداوند متعال بر روح و روان انسان مى باشد که اعترافات این دانشمندان در این باره بسیار جالب و قابل تامل مى باشد.
در اینجا به دلیل اختصار تنها به گوشه اى از نماز غذای کامل روح بشر اشاره نموده و براى کسب اطلاعات بیشتر، شما را به مطالعه کتاب مفصلى که در این زمینه به نگارش در آمده دعوت مى نمائیم.
نماز غذای کامل روح بشر
همان گونه که جسم بشر نیاز به غذا دارد و اگر کمبود ویتامین پیدا کند و یا انسان غذای مسموم بخورد دچار مریضی ، پیری زودرس و مردن می شود.
روح بشر نیز نیاز به غذا دارد و نسبت به استفاده از غذاهای مسموم باید شدیدا پرهیز و در رساندن غذای سالم به آن باید نهایت سعی و تلاش را به عمل آورد. در غیر این صورت روح انسان ، مسموم شده و یا گرفتار انحراف و سقوط می گردد.
و غذای روح بشر در دین در قالب سه چیز برنامه ریزی شده است:
1. ذکر قلبی و زبانی خداوند
2. انس با قرآن
3. دعا که هرکدام ویتامین و خاصیت خود را دارند.
نماز ، جامع همه ی این ویتامین هاست
نماز ، جامع همه ی این ویتامین هاست، زیرا نماز ، جز ذکر و قرآن و دعا چیز دیگری نیست ؛ بنابراین می توان گفت : « نماز ، غذای کامل روح بشر است » و هر چه بر این سه چیز در نماز بیفزاید بر ویتامین آن افزوده است.
به طور مثال : در رکوع و سجده های نماز هر چه بیشتر ذکر رکوع و سجود را تکرار نماید مطلوب تر است و بعد از حمد می تواند یک سوره ی کوچک از قرآن بخواند یا یک سوره ی بزرگ و هر چه طولانی تر ، اثرش بیشتر است و در قنوت هر چه بیشتر دعا کند مطلوب تر است و طولانی کردن قنوت مستحب است .
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: ألا ان الصلاه مأدبه الله فی الأرض ، قد هنأها لاهل رحمته فی کل یوم خمس مرات ؛ (1)
آگاه باشید که نماز خوراک مهمانی خداوند در زمین است که برای شایستگان رحمتش در هر روز پنج مرتبه آماده و گوارایش می سازد
آرامش بخشى روح با نماز
امروزه بسیارى از دانشمندان علوم روانى و روان پزشکان نیز، به این نکته پى برده اند که دعا و بر پا داشتن نماز و اعتقاد محکم به خداوند و دین، نگرانى، تشویش، یأس و ترس را- که موجب بسیارى از بیمارى هاى روحى است- بر طرف مى سازد.
«دیل کارندگى» روان شناس مشهور غرب مى نویسد: «در آمریکا، یه طور متوسط در هر ۳۵ دقیقه یک نفر خودکشى مى کند و در هر دو دقیقه یک نفر دیوانه مى شود. اگر این مردم از تسکین خاطر و آرامش- که دین و عبادت به آدمى مى بخشد- نصیبى داشتند، ممکن بود، از اغلب این خودکشى ها و بسیارى از دیوانگى جلوگیرى شود.».(2)
نماز تقویت کننده روح در زمان بروز مشکلات
نماز در تقویت روحیه انسان به هنگام بروز مشکلات و گرفتارى ها نقش بسیارى دارد، چه عملى بهتر از نماز و پیوند با خدایى که فرمانش در تمام جهان هستى نافذ است و همه چیز در برابر اراده او سهل و آسان است
نماز غذای کامل روح جهت امیدواری
روانشناسان و روانکاوان بزرگى همچون یونگ، اریک فروم، ویلیام جیمز و دیگران به این حقیقت اشاره کرده اند و ایمان به خدا را اساس و پایه پیشگیرى و معالجه بیمارى روانى مى دانند.
«دیل کارنگى» مى نویسد: «هنگامى که کارهاى سنگین، قواى ما را از بین مى برد و اندوه ها هر نوع اراده اى را از ما سلب مى کند و بیشتر اوقات، که درهاى امید به روى ما بسته مى شود، به سوى خدا روى مى آوریم.
ولى اصلا چرا بگذاریم روح یأس و ناامیدى بر ما چیره شود؟ چرا همه روزه به وسیله خواندن نماز و دعا و بجاى آوردن حمد و ثناى خداوند، قواى خود را تجدید نکنیم؟»
حضرت على (علیه السلام) مى فرماید: «پروردگارا، تو از هر مونسى براى دوستانت مونس ترى و از همه آن ها براى کسانى که به تو اعتماد کنند، براى کارگزارى آماده ترى… اگر تنهایى سبب وحشت آنان گردد یاد تو مونس آنهاست و اگر سختى ها بر آنان فرو ریزند به تو پناه مى برند.».(3)
ارتباط بین نماز و احساس عزّت
عزّت به معنى نفوذناپذیرى است. در مکتب انبیا تمام عزّت ها از آنِ خداست، چنانکه همه قدرت ها از اوست. لذا قرآن از کسانى که به سراغ غیر خدا مى روند انتقاد مى کند که آیا از غیر خدا عزّت مى خواهید؟.(4)
طبیعى است که اتصال به عزیزِ مطلق و قدرت بى نهایت، به انسان عزّت مى دهد. چنانکه کلماتى همچون «اللّه اکبر» طاغوت ها را در نزد انسان حقیر و او را در برابر آنها عزیز مى کند.
لذا قرآن به ما دستور مى دهد که در سختى ها و مشکلات از نماز و عبادت کسب قدرت و قوّت کنیم: «وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاهِ».(5) (از صبر و نماز یارى جویید).(6)
نماز غذای کامل در تمرکز حواس افراد
افراد موفق کسانى هستند که مى توانند در امرى تمام افکار خود را متمرکز کنند و تمام دانستنیهاى خود را درباره آن بیاورند و به کار بندند. براستى اگر روح و فکر ما به طور کامل در نقطه اى متمرکز شود یا براى امرى به کار افتد نیروى شگفت انگیز و فوق العاده اى مى آفریند.
ویلیام جیمز که پدر روانشناسى جدید محسوب مى شود، مى گوید:
فرق بین افراد نابغه با دیگران، یک موهبت فطرى نیست بلکه مربوط به توجه کاملى است که به موضوعات و نتیجه هاى آن مبذول مى دارند و میزان نبوغ بستگى به میزان و درجه تمرکز افکار شخصى دارد.
بهبود افسردگى و اختلالات روحی و روانى
اگر انسان به دلیل عدم اعتقاد به خدا، پناهگاه و ماوایى امن نداشته باشد تا بدان التجا جوید، نهایتا به بن بست و پوچى رسیده و خود را خبط طبیعت پنداشته و بدین گونه خود را دچار امراض روانى لاعلاجى گرداند.
لذا، نماز یکى از موثرترین و بهترین راه هاى درمان این گونه امراض روحى است، زیرا که نماز و نیایش، راز و نیاز با مبدا هستى است که انسان به اصطلاح عقده گشایى مى کند و آنچه در دل و قلبش پنهان دارد، بیرون ریزد.
و با خالق خود به امید گشایش راز دل خود را در میان مى گذارد و همین امر امید به استجابت دعا و نمازش است که به شخص نیرو و حیاتى تازه بخشیده و او را از چنگال مخوف برخى از امراض د روحى و روانى رهایى مى بخشد.
پروفسور ویلیام جیمز در این باره مى گوید:
در خصوص شفا یافتن بیمار به وسیله دعا و نماز باید گفت: چنانکه حقایق و واقعیت هاى پزشکى را قبول داشته باشیم، پزشکانى چند اظهار داشته که در بسیارى از موارد دعا، در بهبودى حال بیمار موثر بوده است.
بنابر این باید دعا را در معالجه بیماران یکى از وسایل موثر دانست. در مورد بسیارى از مردم، دعا براى معالجات امراض روحى بسیار موثر بوده است و در نتیجه صحت بدنى و جسمى آنها را در پى خواهد داشت.
نماز و تعادل روحى و روانى
امروزه بیش از ۶۰ درصد مراجعه کنندگان به بیمارستانهاى عمومى، در واقع از یک مشکل روانى رنج مى برند که در این میان خواب در بهبود و یا تشدید این مساله نقش مهمى را ایفا مى نماید.
از همین رو ایجاد بهداشت خواب، یک رکن مهم بهداشت روانى و جسمى به حساب مى آید و هر عاملى که در تنظیم بهداشت خواب موثر باشد، پیشگیرى کننده و حتى درمانگر بسیارى از بیماریهاى جسمى و روانى است.
امروزه، نخستین اصلى که در ایجاد بهداشت خواب، توسط جدیدترین منابع علمى دنیا توصیه مى شود بیدار شدن هر صبح سر یک موقع مشخص از خواب است..(7)
یک نگاه کلى به جدول اوقات شرعى، نشان مى دهد، که وقت نماز صبح در تمام طول سال، با در نظر گرفتن تغییرات ناشى از حرکات وضعى و انتقالى زمین، زمان ثابتى است.
و اقامه کننده نماز صبح، با برخاستن پس از اذان در واقع اساسى ترین گام را در جهت رعایت بهداشت خواب و در نتیجه آن سلامت بدنى و تعادل روحى و روانى برداشته است.
نماز و شادابى روح و روان
از جمله مواد شیمیایى داخل بدن که به طور غیر ارادى سبب شادى انسان مى شود و به او شعف و نشئه بى نظیر مى بخشد، ماده اى به نام «کورتیزول» مى باشد که میزان آن در داخل بدن انسان در ساعات سحرگاهى بشدت افزایش مى یابد.(8) .
و در صورت بیدارى انسان در این ساعات، لذت و شعف سرمست کننده اى نصیب او مى شود که بى شک بر زندگى او در تمام طول روز تاثیر گذار است.
افزایش کورتیزول در ساعات صبح و ارتباط آن با نشاط صبحگاهى، که امروزه از مسلمات پزشکى است،
به این ترتیب واضح است، امر واجب نماز صبح با ارزانى داشتن بیدارى صبحگاهى به انسان تقدیم کننده شادابى به او مى باشد.
نماز و ایجاد احساس امنیت روانى
هر چند که در پزشکى و زیست شناسى امروزى واژه استرس به معنى متفاوتى به کار مى رود، اما بر اساس تعریف هانس سلیه (روانشناس مشهور) استرس در پزشکى و روانپزشکى معمولا اشاره به موقعیت روانى و اجتماعى متنوعى دارد که قادر به ایجاد بیماریهاى جسمى و روانى و سایر اختلالات رفتارى است.
چنانچه با دقت کافى و استناد به شواهد آمارى به مکانهایى که استرس متعدد زندگى کار افراد را بدانجا مى کشاند (مکان هایى مثل مطب پزشکان، بیمارستانهاى جسمى و روانى، قبرستان جوانمرگ ها؟، زندان ها و..) سرى بزنیم متوجه مى شویم که تعداد مذهبى ها، در مقایسه با غیر مذهبى هاى حاضر در این قبیل جاها بسیار متفاوت است.
بعنوان مثال در کشور خودمان ۹۰ درصد محکومان زندانها را افراد بى نماز تشکیل مى دهند. یا مثلا آمار بیماران بسترى در بیمارستان ها که با نماز بیگانه اند به طرز باورنکردنى بیش از اشخاص مقید به نماز است..(9)
نماز و پیشگیرى از بروز اختلال شخصیت اسکیزوئید
برخى روانپزشکان ایرانى «شخصیت منزوى» را بعنوان بهترین ترجمه، به جاى شخصیت «اسکیزوئید» پیشنهاد کرده اند. چرا که مبتلایان به این اختلال، عمرى را در کناره گیرى از اجتماع گذرانده اند و در نظر دیگران آدم هائى مردم گریز، منزوى و تنها هستند.
مبتلایان به این حالت اکثرا مشاغل انفرادى که حداقل تماس با دیگران را ایجاب مى کند، انتخاب مى کنند و حتى برخى کارشبانه را به کار روزانه ترجیح مى دهند تا مجبور به مدارا با افراد بیشترى نباشند.
توصیه مؤکد اسلام مبنى بر اقامه نمازهاى واجب یومیه به جماعت و علاوه بر آن بانگ روح افزاى نماز جمعه در فراخواندن به یک اجتماع شکوهمند و پر شور هفتگى بعنوان سمبل بزرگى از اصالت «اجتماعى بودن» و ترک رهبانیت در همه تعالیم اسلامى مطرحند و گویى همه این قبیل تعالیم خود به خود نمازگزار را از گوشه نشینى و تنهایى، به بطن اجتماع مى کشاند.
به این ترتیب، نماز نه تنها از ابتلا به اختلال اسکیزوئید پیشگیرى مى کندبلکه توانایى دارد که مبتلایان به این عارضه را براى همیشه از کنج عزلت، به قلب جامعه بکشاند..(10)
چند سؤال از عارف وارسته مرحوم سید عبدالکریم کشمیری
.در این زمینه چند سؤال از عارف وارسته مرحوم سید عبدالکریم کشمیری شده است که در زیر بیان می داریم :
سؤال : برای تنویر قلب ذکر تسبیحات اربعه چه عددی خوب است ؟
جواب : سی مرتبه بعد از هر نماز .
سؤال : آنهایی که گذشته ی خوبی نداشتند و حال می خواهند خوب شوند چه کار کنند؟
جواب: استغفار و ذکر یونسیه بگویند ، (11) و عزم عدم عود به کارها و صفات ناپسند گذشته کنند .
سؤال : برای اشخاص که عمرشان از چهل گذشته ، آیا اوراد برایشان کارگشا خواهد بود؟
جواب: البته برای همگان راه باز است و برای راه گشایی و آماده شدن ، ذکر یونسیه نافع است .
سؤال : شما شیخ علی زاهد قمی شاگرد ملا حسینعلی همدانی را دیده اید و سؤالی از ایشان کرده اید [ از ایشان چه پرسیدید ].
جواب : به ایشان گفتم : چیزی برای راه بندگی به من بدهید ؟ فرمود: یقول علی بن ابراهیم قمی : « لا اله الا أنت سبحانک انی کنت من الظالمین » ( ذکر یونسیه را در سجده دادند ) .
سؤال : آثار اذکار تا چه وقت ظاهر می گردد ؟
جواب: باید یک حول ( یک سال ) بگذرد تا اثرش معلوم شود .
سؤال : بهترین یاد از حق تعالی در چیست ؟
جواب : قرآن خواندن که کلام حق است .
سؤال : در نجف ، ختم قرآن چند روزه می نمودید ؟
جواب : گاهی هر روز یک ختم قرآن می کردم .
سؤال : شب های قدر خواندن کدام سوره های قرآن خوب است ؟
جواب : اگر کسی بتواند شبی هزار سوره ی قدر را بخواند ، روحانیت و معنویت خوبی نصیبش می شود .
سؤال : از ادعیه و اذکار بیشترین استفاده را از چه چیزی بردید ؟
جواب: همه شان خوب است لکن در ادعیه از دعای یستشیر در صبح و شام و از اذکار ذکر « یا حی یا قیوم » بوده است . (12)
نتیجه:
قدرت محکم و دلیل محکم بر نماز غذای کامل روح بشر در جایی حاکم و باور پذیر است است که آرامش حاکم بر روح و روان نتیجه سلامت جسم اشخاص مذهبی، در مقایسه با آشفتگی روانی و جسمی و اضطراب لامذهب ها از دیر باز مورد توجه پزشکان بوده است.
به این ترتیب در بعد پیشگیری از اضطراب و برای آرامش دائمی جسم از نماز غذای کامل روح بشر که نقش خارق العاده ای را ایفا می کند.همیشه یاد می کنند.
شخص نمازگزار با ایمان به قدرت لایتناهی پروردگاری که در مقابلش کرنش می کند، خود را در مقابل هر عاملی که قصد به خطر انداختن و ترساندن (و در نتیجه مضطرب ساختن) او را داشته باشد ایمن می یابد.
و ضمن تکرار باور اعتقادی خود طی نمازهای پنجگانه یومیه این ایمنی همه جانبه را، به روان خود تلقین می کند و سرانجام آرامش عمیق را در وجود خود ملکه می سازد. و این نیست مگر بخاطر اینکه نماز غذای کامل روح بشر است
روح بشر نیز نیاز به غذا دارد و نسبت به استفاده از غذاهای مسموم باید شدیدا پرهیز و در رساندن غذای سالم به آن باید نهایت سعی و تلاش را به عمل آورد. در غیر این صورت روح انسان ، مسموم شده و یا گرفتار انحراف و سقوط می گردد.
و غذای روح بشر در دین در قالب سه چیز برنامه ریزی شده است:
1. ذکر قلبی و زبانی خداوند
2. انس با قرآن
3. دعا که هرکدام ویتامین و خاصیت خود را دارند.
نماز ، جامع همه ی این ویتامین هاست
نماز ، جامع همه ی این ویتامین هاست، زیرا نماز ، جز ذکر و قرآن و دعا چیز دیگری نیست ؛ بنابراین می توان گفت : « نماز ، غذای کامل روح بشر است » و هر چه بر این سه چیز در نماز بیفزاید بر ویتامین آن افزوده است.
به طور مثال : در رکوع و سجده های نماز هر چه بیشتر ذکر رکوع و سجود را تکرار نماید مطلوب تر است و بعد از حمد می تواند یک سوره ی کوچک از قرآن بخواند یا یک سوره ی بزرگ و هر چه طولانی تر ، اثرش بیشتر است و در قنوت هر چه بیشتر دعا کند مطلوب تر است و طولانی کردن قنوت مستحب است .
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: ألا ان الصلاه مأدبه الله فی الأرض ، قد هنأها لاهل رحمته فی کل یوم خمس مرات ؛ (1)
آگاه باشید که نماز خوراک مهمانی خداوند در زمین است که برای شایستگان رحمتش در هر روز پنج مرتبه آماده و گوارایش می سازد
آرامش بخشى روح با نماز
امروزه بسیارى از دانشمندان علوم روانى و روان پزشکان نیز، به این نکته پى برده اند که دعا و بر پا داشتن نماز و اعتقاد محکم به خداوند و دین، نگرانى، تشویش، یأس و ترس را- که موجب بسیارى از بیمارى هاى روحى است- بر طرف مى سازد.
«دیل کارندگى» روان شناس مشهور غرب مى نویسد: «در آمریکا، یه طور متوسط در هر ۳۵ دقیقه یک نفر خودکشى مى کند و در هر دو دقیقه یک نفر دیوانه مى شود. اگر این مردم از تسکین خاطر و آرامش- که دین و عبادت به آدمى مى بخشد- نصیبى داشتند، ممکن بود، از اغلب این خودکشى ها و بسیارى از دیوانگى جلوگیرى شود.».(2)
نماز تقویت کننده روح در زمان بروز مشکلات
نماز در تقویت روحیه انسان به هنگام بروز مشکلات و گرفتارى ها نقش بسیارى دارد، چه عملى بهتر از نماز و پیوند با خدایى که فرمانش در تمام جهان هستى نافذ است و همه چیز در برابر اراده او سهل و آسان است
نماز غذای کامل روح جهت امیدواری
روانشناسان و روانکاوان بزرگى همچون یونگ، اریک فروم، ویلیام جیمز و دیگران به این حقیقت اشاره کرده اند و ایمان به خدا را اساس و پایه پیشگیرى و معالجه بیمارى روانى مى دانند.
«دیل کارنگى» مى نویسد: «هنگامى که کارهاى سنگین، قواى ما را از بین مى برد و اندوه ها هر نوع اراده اى را از ما سلب مى کند و بیشتر اوقات، که درهاى امید به روى ما بسته مى شود، به سوى خدا روى مى آوریم.
ولى اصلا چرا بگذاریم روح یأس و ناامیدى بر ما چیره شود؟ چرا همه روزه به وسیله خواندن نماز و دعا و بجاى آوردن حمد و ثناى خداوند، قواى خود را تجدید نکنیم؟»
حضرت على (علیه السلام) مى فرماید: «پروردگارا، تو از هر مونسى براى دوستانت مونس ترى و از همه آن ها براى کسانى که به تو اعتماد کنند، براى کارگزارى آماده ترى… اگر تنهایى سبب وحشت آنان گردد یاد تو مونس آنهاست و اگر سختى ها بر آنان فرو ریزند به تو پناه مى برند.».(3)
ارتباط بین نماز و احساس عزّت
عزّت به معنى نفوذناپذیرى است. در مکتب انبیا تمام عزّت ها از آنِ خداست، چنانکه همه قدرت ها از اوست. لذا قرآن از کسانى که به سراغ غیر خدا مى روند انتقاد مى کند که آیا از غیر خدا عزّت مى خواهید؟.(4)
طبیعى است که اتصال به عزیزِ مطلق و قدرت بى نهایت، به انسان عزّت مى دهد. چنانکه کلماتى همچون «اللّه اکبر» طاغوت ها را در نزد انسان حقیر و او را در برابر آنها عزیز مى کند.
لذا قرآن به ما دستور مى دهد که در سختى ها و مشکلات از نماز و عبادت کسب قدرت و قوّت کنیم: «وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاهِ».(5) (از صبر و نماز یارى جویید).(6)
نماز غذای کامل در تمرکز حواس افراد
افراد موفق کسانى هستند که مى توانند در امرى تمام افکار خود را متمرکز کنند و تمام دانستنیهاى خود را درباره آن بیاورند و به کار بندند. براستى اگر روح و فکر ما به طور کامل در نقطه اى متمرکز شود یا براى امرى به کار افتد نیروى شگفت انگیز و فوق العاده اى مى آفریند.
ویلیام جیمز که پدر روانشناسى جدید محسوب مى شود، مى گوید:
فرق بین افراد نابغه با دیگران، یک موهبت فطرى نیست بلکه مربوط به توجه کاملى است که به موضوعات و نتیجه هاى آن مبذول مى دارند و میزان نبوغ بستگى به میزان و درجه تمرکز افکار شخصى دارد.
بهبود افسردگى و اختلالات روحی و روانى
اگر انسان به دلیل عدم اعتقاد به خدا، پناهگاه و ماوایى امن نداشته باشد تا بدان التجا جوید، نهایتا به بن بست و پوچى رسیده و خود را خبط طبیعت پنداشته و بدین گونه خود را دچار امراض روانى لاعلاجى گرداند.
لذا، نماز یکى از موثرترین و بهترین راه هاى درمان این گونه امراض روحى است، زیرا که نماز و نیایش، راز و نیاز با مبدا هستى است که انسان به اصطلاح عقده گشایى مى کند و آنچه در دل و قلبش پنهان دارد، بیرون ریزد.
و با خالق خود به امید گشایش راز دل خود را در میان مى گذارد و همین امر امید به استجابت دعا و نمازش است که به شخص نیرو و حیاتى تازه بخشیده و او را از چنگال مخوف برخى از امراض د روحى و روانى رهایى مى بخشد.
پروفسور ویلیام جیمز در این باره مى گوید:
در خصوص شفا یافتن بیمار به وسیله دعا و نماز باید گفت: چنانکه حقایق و واقعیت هاى پزشکى را قبول داشته باشیم، پزشکانى چند اظهار داشته که در بسیارى از موارد دعا، در بهبودى حال بیمار موثر بوده است.
بنابر این باید دعا را در معالجه بیماران یکى از وسایل موثر دانست. در مورد بسیارى از مردم، دعا براى معالجات امراض روحى بسیار موثر بوده است و در نتیجه صحت بدنى و جسمى آنها را در پى خواهد داشت.
نماز و تعادل روحى و روانى
امروزه بیش از ۶۰ درصد مراجعه کنندگان به بیمارستانهاى عمومى، در واقع از یک مشکل روانى رنج مى برند که در این میان خواب در بهبود و یا تشدید این مساله نقش مهمى را ایفا مى نماید.
از همین رو ایجاد بهداشت خواب، یک رکن مهم بهداشت روانى و جسمى به حساب مى آید و هر عاملى که در تنظیم بهداشت خواب موثر باشد، پیشگیرى کننده و حتى درمانگر بسیارى از بیماریهاى جسمى و روانى است.
امروزه، نخستین اصلى که در ایجاد بهداشت خواب، توسط جدیدترین منابع علمى دنیا توصیه مى شود بیدار شدن هر صبح سر یک موقع مشخص از خواب است..(7)
یک نگاه کلى به جدول اوقات شرعى، نشان مى دهد، که وقت نماز صبح در تمام طول سال، با در نظر گرفتن تغییرات ناشى از حرکات وضعى و انتقالى زمین، زمان ثابتى است.
و اقامه کننده نماز صبح، با برخاستن پس از اذان در واقع اساسى ترین گام را در جهت رعایت بهداشت خواب و در نتیجه آن سلامت بدنى و تعادل روحى و روانى برداشته است.
نماز و شادابى روح و روان
از جمله مواد شیمیایى داخل بدن که به طور غیر ارادى سبب شادى انسان مى شود و به او شعف و نشئه بى نظیر مى بخشد، ماده اى به نام «کورتیزول» مى باشد که میزان آن در داخل بدن انسان در ساعات سحرگاهى بشدت افزایش مى یابد.(8) .
و در صورت بیدارى انسان در این ساعات، لذت و شعف سرمست کننده اى نصیب او مى شود که بى شک بر زندگى او در تمام طول روز تاثیر گذار است.
افزایش کورتیزول در ساعات صبح و ارتباط آن با نشاط صبحگاهى، که امروزه از مسلمات پزشکى است،
به این ترتیب واضح است، امر واجب نماز صبح با ارزانى داشتن بیدارى صبحگاهى به انسان تقدیم کننده شادابى به او مى باشد.
نماز و ایجاد احساس امنیت روانى
هر چند که در پزشکى و زیست شناسى امروزى واژه استرس به معنى متفاوتى به کار مى رود، اما بر اساس تعریف هانس سلیه (روانشناس مشهور) استرس در پزشکى و روانپزشکى معمولا اشاره به موقعیت روانى و اجتماعى متنوعى دارد که قادر به ایجاد بیماریهاى جسمى و روانى و سایر اختلالات رفتارى است.
چنانچه با دقت کافى و استناد به شواهد آمارى به مکانهایى که استرس متعدد زندگى کار افراد را بدانجا مى کشاند (مکان هایى مثل مطب پزشکان، بیمارستانهاى جسمى و روانى، قبرستان جوانمرگ ها؟، زندان ها و..) سرى بزنیم متوجه مى شویم که تعداد مذهبى ها، در مقایسه با غیر مذهبى هاى حاضر در این قبیل جاها بسیار متفاوت است.
بعنوان مثال در کشور خودمان ۹۰ درصد محکومان زندانها را افراد بى نماز تشکیل مى دهند. یا مثلا آمار بیماران بسترى در بیمارستان ها که با نماز بیگانه اند به طرز باورنکردنى بیش از اشخاص مقید به نماز است..(9)
نماز و پیشگیرى از بروز اختلال شخصیت اسکیزوئید
برخى روانپزشکان ایرانى «شخصیت منزوى» را بعنوان بهترین ترجمه، به جاى شخصیت «اسکیزوئید» پیشنهاد کرده اند. چرا که مبتلایان به این اختلال، عمرى را در کناره گیرى از اجتماع گذرانده اند و در نظر دیگران آدم هائى مردم گریز، منزوى و تنها هستند.
مبتلایان به این حالت اکثرا مشاغل انفرادى که حداقل تماس با دیگران را ایجاب مى کند، انتخاب مى کنند و حتى برخى کارشبانه را به کار روزانه ترجیح مى دهند تا مجبور به مدارا با افراد بیشترى نباشند.
توصیه مؤکد اسلام مبنى بر اقامه نمازهاى واجب یومیه به جماعت و علاوه بر آن بانگ روح افزاى نماز جمعه در فراخواندن به یک اجتماع شکوهمند و پر شور هفتگى بعنوان سمبل بزرگى از اصالت «اجتماعى بودن» و ترک رهبانیت در همه تعالیم اسلامى مطرحند و گویى همه این قبیل تعالیم خود به خود نمازگزار را از گوشه نشینى و تنهایى، به بطن اجتماع مى کشاند.
به این ترتیب، نماز نه تنها از ابتلا به اختلال اسکیزوئید پیشگیرى مى کندبلکه توانایى دارد که مبتلایان به این عارضه را براى همیشه از کنج عزلت، به قلب جامعه بکشاند..(10)
چند سؤال از عارف وارسته مرحوم سید عبدالکریم کشمیری
.در این زمینه چند سؤال از عارف وارسته مرحوم سید عبدالکریم کشمیری شده است که در زیر بیان می داریم :
سؤال : برای تنویر قلب ذکر تسبیحات اربعه چه عددی خوب است ؟
جواب : سی مرتبه بعد از هر نماز .
سؤال : آنهایی که گذشته ی خوبی نداشتند و حال می خواهند خوب شوند چه کار کنند؟
جواب: استغفار و ذکر یونسیه بگویند ، (11) و عزم عدم عود به کارها و صفات ناپسند گذشته کنند .
سؤال : برای اشخاص که عمرشان از چهل گذشته ، آیا اوراد برایشان کارگشا خواهد بود؟
جواب: البته برای همگان راه باز است و برای راه گشایی و آماده شدن ، ذکر یونسیه نافع است .
سؤال : شما شیخ علی زاهد قمی شاگرد ملا حسینعلی همدانی را دیده اید و سؤالی از ایشان کرده اید [ از ایشان چه پرسیدید ].
جواب : به ایشان گفتم : چیزی برای راه بندگی به من بدهید ؟ فرمود: یقول علی بن ابراهیم قمی : « لا اله الا أنت سبحانک انی کنت من الظالمین » ( ذکر یونسیه را در سجده دادند ) .
سؤال : آثار اذکار تا چه وقت ظاهر می گردد ؟
جواب: باید یک حول ( یک سال ) بگذرد تا اثرش معلوم شود .
سؤال : بهترین یاد از حق تعالی در چیست ؟
جواب : قرآن خواندن که کلام حق است .
سؤال : در نجف ، ختم قرآن چند روزه می نمودید ؟
جواب : گاهی هر روز یک ختم قرآن می کردم .
سؤال : شب های قدر خواندن کدام سوره های قرآن خوب است ؟
جواب : اگر کسی بتواند شبی هزار سوره ی قدر را بخواند ، روحانیت و معنویت خوبی نصیبش می شود .
سؤال : از ادعیه و اذکار بیشترین استفاده را از چه چیزی بردید ؟
جواب: همه شان خوب است لکن در ادعیه از دعای یستشیر در صبح و شام و از اذکار ذکر « یا حی یا قیوم » بوده است . (12)
نتیجه:
قدرت محکم و دلیل محکم بر نماز غذای کامل روح بشر در جایی حاکم و باور پذیر است است که آرامش حاکم بر روح و روان نتیجه سلامت جسم اشخاص مذهبی، در مقایسه با آشفتگی روانی و جسمی و اضطراب لامذهب ها از دیر باز مورد توجه پزشکان بوده است.
به این ترتیب در بعد پیشگیری از اضطراب و برای آرامش دائمی جسم از نماز غذای کامل روح بشر که نقش خارق العاده ای را ایفا می کند.همیشه یاد می کنند.
شخص نمازگزار با ایمان به قدرت لایتناهی پروردگاری که در مقابلش کرنش می کند، خود را در مقابل هر عاملی که قصد به خطر انداختن و ترساندن (و در نتیجه مضطرب ساختن) او را داشته باشد ایمن می یابد.
و ضمن تکرار باور اعتقادی خود طی نمازهای پنجگانه یومیه این ایمنی همه جانبه را، به روان خود تلقین می کند و سرانجام آرامش عمیق را در وجود خود ملکه می سازد. و این نیست مگر بخاطر اینکه نماز غذای کامل روح بشر است
پی نوشت ها:
1. محمدی ری شهری ، الصلاه فی الکتاب و السنه ، ص 22 .
2. مجتبى کلباسى، یکصد پرسش و پاسخ درباره نماز، ستاد اقامه نماز، پائیز ۸۰ ش، چاپ اول، ج ۱ ص. ۸۷
3.سید رضى، نهج البلاغه، سید جعفر شهیدى، تهران، شرکت انتشارات علمى و فرهنگى، ۱۳۷۸ ش، چهاردهم، خطبه. ۲۲۵
4. نساء ۴، آیه. ۱۳۹
5. بقره ۲ ، آیه. ۴۵
6. محسن قرائتى، تفسیر نماز، مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن، ۱۳۸۷ ش، سیزدهم، ص. ۳۰
7. دکتر مجید ملک محمدى، ۴۰ نکته پزشکى پیرامون نماز، همدان، معارف، ۱۳۷۶ ش، نکته اول، به نقل از ترجمه فارسى روانپزشکى کاپلان سادوک، دکتر نصرت اله پور افکارى جلد سوم صفحه. ۱۱۱
8. همان، نکته سوم، به نقل از فارماکولوژى کاتزونگ مبحث کورتیکو استروییدها.
9. همان، نکته بیست و یکم.
10 همان، نکته بیست و هفتم.
11. ذکر یونسیه عبارت است از همان جمله ای که حضرت یونس علیه السلام در شکم ماهی می گفتند و آن جمله این است:« لا اله الا أنت سبحانک انی کنت من الظالمین » « انبیاء (21) آیه 87 ».
12.آفتاب خوبان ، شرح احوال سید عبدالکریم کشمیری قدس سره .
منبع:
http://www.asemankafinet.ir/
https://hadana.ir/
کتاب دانستنی های لازم از نماز
نویسنده قسمتی از این مقاله توسط: محمد وحیدی
* این مقاله در ترایخ 1401/10/29 بروز رسانی شده است.
* این مقاله در ترایخ 1401/10/29 بروز رسانی شده است.
