فوبیا چیست؟

اگر بخواهیم ساده‌تر آن را تعریف کنیم می‌توانیم بگوییم همه‌ی ترس یا هراس‌های بیمارگونه‌ای که دارید، فوبیا محسوب می‌شوند؛ ترس‌هایی که منجر به اختلال در زندگی روزمره‌ی شما می‌شوند. در ادامه با انواع فوبیا های شایع در جهان آشنا می‌شوید.

ترس واکنش طبیعی افراد در مواجهه با خطر است، اما برخی ترس‌ها نسبت به مواردی رخ می‌دهند که یا خطری فرد را تهدید نمی‌کند و یا احتمال رخ دادن خطر وجود دارد، هم‌چون ترس از فضاهای بسته، ترس از پرواز، ترس از صحبت کردن در میان جمع و ده‌ها فوبیای دیگر.

برخی از انواع فوبیا ها بسیار نادر هستند و تعداد کمی از افراد به آن‌ها دچار هستند، اما برخی از فوبیاها هم وجود دارند که بسیار شایع بوده و ممکن است خود شما یا برخی از نزدیکان‌تان نیز به آن دچار باشید.1

علائم این مشکل کدامند؟

در اکثر انواع فوبیا شرایط به گونه ای است که معمولا فرد در دیگر قسمت های زندگی اش مشکلی ندارد و زندگی نرمالی دارد، اما وقتی با آن موضوع مواجه می شود، ترس را تجربه می کنند و علائمی را نشان می دهد. فوبی انواع مختلفی دارد مثل فوبی حیوانات، فوبی موضوعات بی جان مثل ارتفاعات و فضاهای بسته. ترس از بیماری و مرگ و نیز فوبی خون و فوبی های اجتماعی.

علائم شناختی، علائم هیجانی، رفتاری و بدنی چهار دسته علائم فوبیا هستند؛ البته هرکسی که فوبیا دارد، لزوما هر چهار علامت را با هم ندارد. علائم شناختی این است که فرد مدام به این موضوع فکر می کند که نکند با آن چیزی که می ترسد، مواجه شود؛ مثلا در خیابان تاریکی، حرکتی ناگهانی را پشت سر خود احساس می کند. فکر می کند «این یک کیف زن است» و میخکوب می شود.

علائم دسته بعد، هیجانی است. عواطف فرد مثل احساس دلشوره در این دسته قرار می گیرند. هم چنین اضطراب، نگرانی، ترس، وحشت زدگی. علائم بدنی هم داریم که خودش به دو دسته بیرونی و درونی تقسیم می شود. علائم درونی با افزایش ضربان قلب و تپش قلب بروز می کند، اما علائم بیرونی مثل برافروختگی صورت یا لرزش دست است.

افراد نسبت به علائم هیجانی خود آگاه ترند و آن ها را بیشتر متوجه می شوند. هرقدر علائم بیشتر باشد، فوبی شدیدتر است. هرقدر علائم آشکارتر باشد، یعنی شدت ترس و فوبی بالاتر است. یک سری علائم رفتاری هستند؛ یعنی ممکن است بدنشان در شرایطی مانند حالت آماده باش یا جنگ و یا گریز قرار بگیرد.

همه افراد در سنین کودکی ممکن است فوبیا را تجربه کنند. خیلی از بچه ها ترس از تاریکی یا تنها ماندن را دارند. به مرور زمان که از نظر سنی و عقلی رشد می کنند این ترس ها از بین می رود و نیازی هم به درمان ندارد، اما در یک سری افراد ممکن است علائم باقی بماند؛ پس باید درمان بشوند؛ مثلا افرادی هستند که اصلا از خانه هم خارج نمی شوند که این افراد قطعا به درمان و معالجه احتیاج دارند.2

انواع فوبیا های خاص

فوبیا های خاص انواع گوناگونی دارند. ممکن است فرد همزمان به چند فوبیا مبتلا باشد ولی به طور کلی به پنج طبقه تقسیم می شوند:

1) فوبیای حیوانات

در طبقه فوبیا حیوانات، محرکی که فوبیا را ایجاد می کند، حیوانات هستند. حتما لازم نیست فرد در مواجهه واقعی با حیوان قرار بگیرد. دیدن تصاویر و یا حتی تصور کردن حیوانی که فرد از آن فوبیا دارد نیز موجب واکنش اضطرابی می شود. 9 تا از شایع ترین فوبیاهای حیوانات عبارت اند از:

1) ترس از عنکبوت یا Arachnophobia

2) ترس از مار یا Ophidiophobia

3) ترس از زنبور یا Spheksophobia

4) ترس از پرنده یا Ornithophobia

5) ترس از موش یا Musophobia

6) ترس از ماهی یا Ichthyophobia

7) ترس از سگ یا Cynophobia

8) ترس از سوسک یا Entomophobia

9) ترس از گربه یا Entomophobia

2) فوبیای محیط های طبیعی

در فوبیای محیط های طبیعی فرد مبتلا از پدیده های طبیعی می ترسد. شایع ترین این فوبیا ها عبارت اند از:

-ترس از ارتفاعات یا Acrophobia

-ترس از طوفان و رعد و برق یا Astraphobia

-ترس از آب یا Aquaphobia

3) فوبیای خون، تزریق و جراحت یا (BII)

در فوبیای خون که تقریبا در 3 تا 4 درصد جمعیت روی می دهد، فرد از دیدن خون و یا هر فرایندی که منجر به دیدن خون شود مانند تزریق، عمل جراحی، جراحت و... می ترسد. در نوع شدید این فوبیا فرد از رفتن به مکان هایی که احتمال می دهد، در آنجا خون ببیند، مانند بیمارستان نیز پرهیز می کند.

4) فوبیای اعمال و فرایند ها

در فوبیای اعمال و فرایند ها، فرد مبتلا از اعمال و فرایند های مشخصی می ترسد که به معروف ترین آن ها اشاره میکنیم:

-ترس از رانندگی کردن یا Vehophobia

-ترس از پرواز یا Aerophobia

-ترس از بودن در مکان های بسته مانند آسانسور یا Claustrophobia

5) سایر فوبیا ها

از جمله ترس از اشیا و احساسات دیگر می توان به موارد زیر اشاره داشت:

- ترس از دکمه یا Koumpounophobia

- ترس از دلقک یا Coulrophobia

-ترس خفگی Pseudodysphagia

- ترس از تهوع داشتن.3

روش هایی برای درمان فوبیا

همه ترس ها قرار نیست درمان شوند مگر اینکه در عملکرد روزانه فرد اختلال ایجاد کرده باشد. برای فوبی دو دسته درمان در سال های اخیر بسیار موفق بوده است. یکی درمان های روان تحلیلی و دیگری رفتاردرمانی. در درمان های روان تحلیلی به افراد کمک می شود ترس هایی که ریشه در ناخودآگاه آن ها دارد کشف شود.

به عبارت دیگر فرد با ترس های دوران کودکی خودش مواجه می شود و به کمک درمانگر این ترس ها تحلیل و تفسیر می شوند تا آگاهی اش نسبت به اتفاقی که در گذشته افتاده و به علائمش افزایش پیدا کند. معمولا درمان هایی که با رجوع به گذشته انجام می شوند به زمان بیشتری احتیاج دارند.

یک دسته دیگر رفتاردرمانی است که از تکنیک های کارآمدی در درمان فوبی استفاده می کنند مثل تکنیک «مواجه سازی». به این صورت که به فرد کمک می کنند با ترسش مواجه شود؛ البته اشکال ترس ها با هم متفاوت هستند، مثلا فردی که ترس از فضاهای بسته دارد و از سوار شدن به آسانسور می ترسد ممکن است تا درب آسانسور را می بیند ترسش شروع شود.

فردی دیگری ممکن است با رفتن داخل آسانسور این حس را تجربه کند. فرد دیگری ممکن است حتی از رفتن به ساختمان هایی که آسانسور دارند اجتناب کند؛ پس بنابراین تکنیک مواجه سازی در افراد مختلف متفاوت است. در درجه اول باید میزان ترس بررسی و ارزیابی شود.

گاهی وقت ها افراد در ذهنشان می توانند با ترسشان مواجه شوند و فقط در هنگام مواجه واقعی می ترسند، اما گاهی کسی که فوبیا مثلا فوبی گربه دارد حتی نمی تواند عکس گربه را هم ببیند. بعد از ارزیابی میزان شدت، برنامه درمانی برای افراد مختلف در نظر گرفته می شود.

برای کسی که شدت ترس بسیار بالایی دارد، از مواجهه حضوری استفاده نمی شود و در ابتدا فرد آن صحنه ها را ذره ذره در ذهنش مجسم می کند. به محض اینکه در ذهنشان به آن موقعیت نزدیک می شوند، درمانگر با آموزش مهارت هایی مثل آرام سازی به آن ها کمک می کند آرامش خودشان را حفظ کنند.

بعد که علائم ترس کم شد و فرد توانست مواجهه را در سطح ذهنی انجام دهد در مرحله بعد، مواجه سازی حضوری انجام می شود. شاید روز اول باید با فرد دیگری تا نزدیک آسانسور برود و بار دوم تا دم آسانسور برود.2

پینوشتها
1.www.fullfekr.com
2.www.virgool.io
3.www.honarehzendegi.com