همه ما درباره عوارض سيگار و ديگر انواع دخانيات به کفايت ديده و شنيده‌ايم. اين عوارض آن‌چنان وسيع و گسترده است که اگر بگوييم دخانيات تمام قسمت‌هاي بدن را از شصت پا گرفته تا فرق سر تحت تاثير قرار مي‌دهد، چندان گزاف نگفته‌ايم ولي موضوعي که اغلب مورد فراموشي و غفلت قرار مي‌گيرد، تاثير مستقيم و غير مستقيم ترکيبات سمي سيگار و ديگر انواع دخانيات روي داروها است.
عدم اطلاع از تاثير سيگار در زمان شروع مصرف، تغيير مصرف و يا ترک آن مي‌تواند عوارضي را به واسطه تغيير غلظت داروها در بدن بر جا گذارد که گاهي جبران آن به آساني ميسر نباشد بنابراين مصرف دخانيات مي‌تواند باعث کاهش اثر بعضي از داروهاي مهم و اصلي شده يا نتيجه درمان‌هاي دارويي را غير قابل پيش‌بيني نمايد. موردي که در موارد ترک دخانيات و درمان‌هاي جايگزيني نيکوتين نيز بايد مد نظر قرار داده و به آن توجه ويژه کرد.
چگونه مصرف دخانيات با اثربخشي داروها تداخل مي‌کند؟
سيگار و ديگر انواع دخانيات به روش‌هاي گوناگوني روي داروها تاثير منفي خود را مي‌گذارند ولي مهم‌ترين و شايع‌ترين روش آن، افزايش و تحريک مجموعه‌اي از آنزيم‌هاي کبدي است که وظيفه پاک‌سازي بدن را از داروها بر عهده دارند و با سريع‌تر از زمان معمول از بين بردن داروها مانع مي‌گردند تا دارو اثر خود را با مقدار انتخابي و تاثير گذار، مشابه آنچه در افراد عادي شاهديم به جا گذارد. اين عمل به واسطه موادي تحت عنوان هيدرو کربن‌هاي چند حلقه‌اي (مانند بنزوپيرن)که خود از مهم‌ترين عوامل سرطان زاي موجود در سيگار مي‌باشند، انجام مي‌گيرد.
کدام داروها تحت تاثير دخانيات قرار مي‌گيرند؟
تعداد زيادي از اقلام دارويي از مسکن‌هاي معمولي و مخدر گرفته تا داروهاي کنترل ديابت، داروهاي اعصاب و روان، داروهاي ضد تشنج، داروهاي درمان آسم، داروهاي قلبي و داروهاي هورموني و قرص‌هاي جلوگيري از بارداري همگي به نحوي، کم يا زياد مي‌تواند تحت تاثير شروع، تغيير يا قطع مصرف دخانيات قرار بگيرند لذا مشاوره با پزشک متخصص در هر مورد ضروري به نظر مي‌رسد چرا که مصرف مقدار کم يا بيش از حد مورد نياز دارو در هر دو صورت شخص را متحمل عوارض مي‌نمايد. از عوارضي مانند افزايش خطر سکته‌هاي مغزي، بيماري‌هاي عروقي قلب، لخته شدن خون در رگ‌ها و بي‌تاثيري داروها به خصوص مسکن‌ها گرفته تا علايم مسموميت قلبي داروها، وقفه تنفسي و خون‌ريزي‌هاي داخلي و خارجي همگي مواردي است که در زمان تغيير مصرف يا شروع و قطع دخانيات بايد مورد انتظار بوده و به آن توجه داشت.
برخي مکانيسم‌هاي تداخل دخانيات و داروها
نيکوتين موجود در دخانيات با تاثير بر سيستم هيجاني بدن(سمپاتيک) باعث تشديد مواردي مانند ضربان قلب و فشار خون و کاهش تاثير داروهاي مرتبط قلبي و عروقي مي‌گردد. افزايش ترشح اسيد معده و کاهش خون‌رساني و افزايش تحريک در دستگاه گوارشي سبب مي‌گردد که يکي از شايع‌ترين علل مقاومت به درمان را در بيماري‌هاي گوارشي، مصرف دخانيات بدانيم. انقباض عروق پوستي و مخاطي ناشي از مصرف دخانيات باعث کندي جذب داروها از طريق پوستي، زير پوستي و مخاطي مي‌گردد. اين مورد وقتي بيشتر اهميت پيدا مي‌کند که با مصرف دارويي بسيار دقيق از لحاظ مقدار مصرف مانند انسولين مواجه باشيم. تشديد تنگي عروق بزرگ‌تر به وسيله تداخل با داروهاي تنگ کننده عروق (مثلا ترکيبات ارگوتامين) باعث بروز عوارض ناشي از کاهش جريان خون در اعضاي مختلف بدن مي‌گردد لذا در افراد مصرف‌کننده دخانيات توصيه نمي‌گردد. مصرف هم‌زمان دخانيات با داروهاي هورموني مانند استروژن و قرص‌هاي ضدبارداري در زنان سبب مي‌گردد تا بروز حمله قلبي و مغزي و نيز تشکيل لخته خون شدت بيشتر داشته باشد. اين حالت به خصوص در خانم‌هاي بالاي 35 سال و مصرف سيگار بيش از 15 عدد در روز از شدت بيشتري برخوردار است. همچنين بر اساس مطالعات سطح چربي‌هاي خوب(HDL) در سرم خون زنان سيگاري بين 40 تا 45سال مصرف‌کننده قرص‌هاي جلوگيري از بارداري(OCP) کمتر از زنان مصرف کننده قرص غيرسيگاري مي‌باشد.
تاثير مصرف دخانيات بر داروهاي اعصاب
مصرف دخانيات باعث کاهش تاثير تعداد زيادي از داروهاي موثر در بيماري‌هاي عصبي مي‌گردد. داروهايي نظير بنزوديازپين‌ها (مانند ديازپام، آلپرازولام)، ضدافسردگي‌هاي سه حلقه‌اي (مانند ايمي پرامين، نورتريپتيلين)، فنوتيازين‌ها، فلووکسامين، اولانزاپين و کافئين در افراد مصرف کننده دخانيات دچار اختلال در متابوليسم شده و کارايي درمان خود را تا حدي از دست مي‌دهند. تاثير منفي دخانيات روي داروهاي اعصاب هم به واسطه افزايش فعاليت آنزيم‌هاي کبدي و هم اثرات تحريکي نيکوتين روي مغز مي‌باشد.
تاثير مصرف دخانيات بر داروهاي قلبي
مصرف دخانيات چند روش روي دستگاه قلبي‌عروقي و نحوه تاثير داروهاي مربوط به آن موثر است. در عين حالي که بعضي داروهاي قلبي‌عروقي مانند هپارين و وارفارين به توسط کبد درون بدن زودتر از بين مي‌رود، تاثير نيکوتين و ديگر ترکيبات سمي حاصل از سوخت دخانيات (مانند گاز مونو اکسيد کربن)، باعث افزايش ضربان قلب، تنگي عروق و افزايش فشار خون مي‌گردد و تاثير داروهايي مانند آتنولول، متوپرولول و پروپرانولول را با اشکال مواجه مي‌کند لذا در صورت مصرف هم‌زمان اين دو حتما با پزشک متخصص خود مشورت لازم را نموده و در زمان ترک نيز با آنان در زمينه تغيير مقدار دارو مشاوره نماييد.
تاثير مصرف دخانيات بر داروهاي مسکن
با اينکه تاثير منفي دخانيات روي مسکن‌هاي ساده مانند استامينوفن به اثبات رسيده ولي عمده تداخل دخانيات در اثر بخشي مسکن‌هاي مخدر خود را نشان مي‌دهد، به طوري که افراد سيگاري اگر در مواردي مانند سنگ کليه و ديگر موارد مشابه، نياز به مسکن‌هاي قوي و مخدر داشته باشند،
اثر بخشي اين داروها با اشکال مواجه خواهد شد. همچنين در افراد معتاد سيگاري با افزايش مصرف دخانيات نياز آنان به مواد مخدر بيشتر مي‌گردد. اين پديده به دو دليل قابل توجيه است يکي تسريع از بين رفتن کبدي اين داروها به واسطه دخانيات و ديگري مصرف دارو براي از بين بردن علايم نشانگان محروميت از نيکوتين مي‌باشد.
تاثير مصرف دخانيات بر داروهاي گوارشي
ترکيبات سمي موجود در سيگار علاوه بر از بين بردن اثرات داروهاي ضد اسيد مانند رانيتيدين و سايمتيدين، خود با تحريک ترشح اسيد معده، کاهش خون‌رساني در دستگاه گوارش و افزايش تحرک معده و روده باعث مقاومت به درمان‌هاي رايج در زخم معده و روده مي‌گردد، به طوري که متخصصان گوارش يکي از مهم‌ترين علل عود زخم و يا عدم بهبود با وجود درمان را مصرف دخانيات مي‌دانند.
تاثير دخانيات بر داروهاي تنفسي
اثر آن را در داروهاي بازکننده مجاري تنفسي که عمدتا در آسم و برونشيت به کار مي‌رود، مي‌يابيم. اين اثرات به قدري بارز است که حتي در اشخاصي که در معرض دود دست دوم سيگار نيز قرار دارند، نيز نياز به تغيير مقدار دارو داريم. در عين حال اثرات تحريکي دود دخانيات و ايجاد تنگي مجاري تنفسي و نيز غليظ شدن ترشحات مجاري به واسطه فلج مژک‌ها (ناشي از دود سيگار) نيز به اين اشکال دامن مي‌زند.
منبع: www.salamat.com/خ
