احتمالا تا به حال گل‌های زیبای همیشه‌ بهار با رنگ نارنجی روشن را دیده‌اید. ولی آیا می‌دانستید که بعضی از گونه‌های خاص گل همیشه بهار یا کالاندولا، خواص درمانی زیادی برای سلامتی بدن دارند؟ خواص گل همیشه بهار برای درمان بیماری های پوستی، درمان التهاب و بهبود اسپاسم عضلانی بسیار مفید است. در این مقاله شما را با خواص گل همیشه بهار، نحوه مصرف و عوارض جانبی احتمالی آن آشنا کنیم.

یکی از گونه‌های خاص گل همیشه بهار گیاهی است با نام علمی Calendula officinalis که معمولا به طور خلاصه کالاندولا نامیده می‌شود. این گیاه هزارساله، برای تهیه‌ی انواع ضمادهای گیاهی، دمنوش‌، رنگ‌دهنده و درمان‌های موضعی و مصارف دارویی گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در حالی که نوع دیگری از گل همیشه بهار با نام علمی tagets معمولا در باغ‌ها به‌منظور دور کردن حشرات، افزودن رنگ‌های جذاب و ایجاد عطر خوشایند کاشته می‌شود، کالاندولا یک گونه‌ی دیگر از گل همیشه بهار است که به‌عنوان داروی ضدالتهاب، ضد اسپاسم و ضد قارچ مورد استفاده قرار می‌گیرد.

طبق گزارش منتشر شده در مجله‌ی Pharmacognosy Review، بیش از ۲۰۰ فرمول دارویی و محصول تجاری مختلف، حاوی عصاره‌ی گل همیشه بهار از نوع کالاندولاست. در ادامه‌ی این مقاله، کلمه‌ی گل همیشه بهار را به‌جای نام اختصاصی این گونه از گیاه، استفاده می‌کنیم.

از خواص گل همیشه بهار می‌توان به درمان مشکلات مختلفی اشاره کرد؛ ازجمله انواع بثورات جلدی، آلرژی، اگزما، درماتیت، ورم و التهاب ناشی از گرفتگی عضلات، آسیب‌های عضلانی و رگ‌به‌رگ شدن، التهاب چشم و خارش ناشی از التهاب ملتحمه یا کنژنکتیویت، عفونت های قارچی شامل بیماری‌ای به نام پای ورزشکاران (athlete’s foot)، قارچ کاندیدا، عفونت‌ گوش و درماتوفیتوز یا قارچ پوستی.

موارد استفاده و ترکیبات شیمیایی گل همیشه بهار

گل همیشه بهار گل‌های کوچک و پر از گلبرگی هستند که به رنگ‌های نارنجی و زرد رشد می‌کند. این گلبرگ‌ها را بعد از چیدن، خشک می‌کنند و برای مصارف دارویی گوناگون به‌کار می‌برند. انواع مختلفی از گل همیشه بهار در سراسر دنیا رشد می‌کند ولی نوع کالاندولا، خواص دارویی بسیار بیشتری نسبت به سایر انواع دارد. این گل، بومی کشور مصر و بخش‌هایی از مدیترانه است ولی امروزه در همه‌ی قاره‌ها رشد می‌کند و معمولا در ماه‌های گرم‌تر سال، گل می‌دهد.

تحقیقات گیاه‌شناسان نشان می‌دهد که گل همیشه بهار از نوع کالاندولا، حاوی عناصر فعال متعددی ازجمله انواع آنتی اکسیدان ها و روغن‌های فرار است. بوی قوی و رنگ روشن این گل به‌خاطر وجود همین عناصر است که باعث دفع بعضی از انواع قارچ‌ها، حشرات و آفات می‌شود. همچنین گردش خون را بهبود می‌بخشد و التهاب را کنترل می‌‌کند.

به دلیل وجود آنتی‌اکسیدان‌ها، گل همیشه بهار خواص دیگری هم دارد ازجمله:

درمان‌های پوستی خانگی

ضماد تهیه شده از گل همیشه بهار را می‌توانید برای التیام بخشیدن به آفتاب سوختگی‌ پوست ، زگیل، جای نیش حشرات و آکنه استفاده کنید. همچنین برای التیام زخم‌ها و خشکی پوست و تاول‌ها، نیز مفید است.

کاهش قرمزی چشم و التهاب ملتحمه

با توجه به نتایج حاصل از آزمایش‌های حیوانی، عصاره‌ی کالاندولا می‌تواند التهاب ملتحمه (کنژنکتیویت) و سایر مشکلات التهابی مزمن چشم را درمان کند. ثابت شده است که این عصاره، خواص ضدباکتریایی، ضدویروسی، و ضدقارچی دارد و سیستم دفاعی بدن را تحریک می‌کند. این ویژگی‌ها نه‌تنها التهاب چشم را کاهش می‌دهد بلکه با حفاظت‌ از بافت‌های حساس چشم در مقابل تأثیرات مخرب اشعه‌ی UV، موجب حفاظت از قدرت بینایی می‌شود. همچنین از آسیب‌های ناشی از اکسیدکننده‌ها پیشگیری می‌کند و روند زوال و پیری در چشم را به تأخیر می‌اندازد.

تقویت سیستم ایمنی بدن

استفاده از قطره یا عصاره‌ی گل همیشه بهار برای کنترل علائمی مثل سرفه، گلودرد و تب بسیار مؤثر است.1

بهبود دستگاه گوارش

دمنوش گل همیشه بهار برای تسکین علائم بیماری‌های روده التهابی یا کولیت بسیار مفید است. همچنین این گیاه برای درمان ورم معده، رفلاکس معده، زخم معده، کاهش معده درد و دردهای قاعدگی نیز بکار می‌رود؛ بنابراین، به افرادی که از اختلالات گوارشی رنج می‌برند توصیه می‌شود که از دمنوش این گیاه به صورت روزانه استفاده کنند.

مقابله با سرطان

دمنوش گل همیشه بهار سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی بوده و یکی از نوشیدنی‌های بسیار مفید محسوب می‌شود. آنتی اکسیدان‌های موجود در این گیاه، تاثیر رادیکال‌های آزاد تولید شده در بدن را خنثی کرده و از بروز بیماری‌های مزمن مانند سرطان و دیابت جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، بتاکاروتن موجود در گل همیشه بهار، خطر ابتلا به التهابات استخوان و آرتریت روماتوئید را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد.

پاکسازی کبد

گل همیشه بهار به پاکسازی موثر کبد از مواد زائد کمک می‌کند. همچنین این گیاه صفرای تولید شده در کبد را تقویت می‌کند؛ بنابراین افراد می‌توانند به منظور تقویت عملکرد کبد از دمنوش گل همیشه بهار استفاده کنند.

درمان زخم و سوختگی

یکی از پرکاربردترین موارد استفاده از گل همیشه بهار، استعمال آن روی پوست تحریک شده و آسیب دیده است. از این گیاه برای کاهش خارش، قرمزی التهاب، خشکی و ورم استفاده می‌شود. نتایج تحقیقات نشان داده است که گل همیشه بهار به رشد بافت‌های جدید و سالم کمک کرده و گردش خون را در ناحیه آسیب دیده افزایش می‌دهد. علاوه بر این، گل همیشه بهار تولید کلاژن را تقویت می‌کند؛ این کار باعث تقویت بافت پوست، آبرسانی به پوست‌های خشک و افزایش سرعت ترمیم پوست آسیب دیده و جای زخم جراحی‌ می‌شود.2

کاهش التهاب و آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد

عصاره‌ی تهیه شده از گل همیشه بهار، میزان پروتئین واکنشی سی (C-reactive protein) و سیتوکین را در بدن کاهش می‌دهد و سلول‌ها را در مقابل آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد، حفاظت می‌کند. رادیکال آزاد یکی از مهم‌ترین عوامل زوال سلولی و پیری است. کالاندولا نه‌تنها آسیب‌های اکسیدکننده‌ی رادیکال‌های آزاد -که بر بافت‌های حساس بدن ازجمله چشم تأثیر می‌گذارند- را کنترل می‌کند بلکه با عفونت‌های پوست، عفونت‌های دستگاه تناسلی و دستگاه گوارش نیز که ناشی از ویروس‌ها و باکتری‌هاست، مقابله می‌کند.

علاوه بر این، تحقیقات نشان می‌دهد که گل همیشه بهار می‌تواند از رشد باکتری در زخم‌ها جلوگیری کند و حتی می‌تواند علائم مرتبط با شیمی درمانی و انواع درمان‌های مرتبط با سرطان را کاهش دهد.

دارای خواص ضدعفونی‌کننده

یکی از کاربردهای قطره‌های حاوی عصاره‌ی گل همیشه بهار که بارها در تحقیقات مختلف مورد بررسی قرار گرفته است، استعمال آن در مجرای گوش برای درمان عفونت‌های باکتریایی گوش است که باعث کاهش درد در گوش می‌شود. ثابت شده است که استفاده از این قطره حتی گاهی بدون استفاده از هیچ‌گونه آنتی بیوتیکی می‌تواند ورم و التهاب گوش داخلی را در عرض دو روز بعد از استفاده کاهش دهد .

به دلیل داشتن خاصیت ضدقارچی، گل همیشه بهار می‌تواند برای درمان واژینیت یا عفونت واژن و همین‌طور تیناکروریس‌ (نوعی عفونت قارچی در کشاله ران) مورد استفاده قرار بگیرد. استعمال پماد یا کرم حاوی عصاره‌ی گل همیشه بهار در ناحیه‌ی تناسلی و کشاله ران می‌تواند در عرض ۴ هفته علائم این بیماری‌ها را کاهش دهد که شامل کاهش درد و خارش و سوزش و خشکی پوست است.

کمک به کاهش درد هموروئید یا بواسیر

به دلیل تأثیر فوق‌العاده‌ی گل همیشه بهار در بهبود ترمیم بافت‌ها و کاهش ورم، بسیاری از محققان به این نتیجه رسیده‌اند که استفاده‌ی موضعی از آن در نواحی تناسلی و مقعد می‌تواند به کاهش علائم هموروئید و شقاق معقد کمک کند. یک تحقیق روی نمونه‌های حیوانی برای بررسی تأثیرات گل همیشه بهار بر درمان زخم‌های همراه با خونریزی، نشان داد که استفاده از گل همیشه بهار برای مدت ۸ روز، موجب بهبود ۹۰ درصدی زخم بود در حالی‌که عدم استفاده از آن فقط بهبود ۵۱ درصدی را نشان می‌داد.

کاهش درد و اسپاسم‌های عضلانی

ویژگی‌های ضداسپاسمی در گل همیشه بهار برای بهبود گرفتگی‌های عضلانی، گرفتگی عضلات پا، درد معده و دردهای قاعدگی و علائم سندروم پیش از قاعدگی بسیار مفید است. گل همیشه بهار با بهبود جریان خون در نواحی دردناک و کاهش پاسخ‌های التهابی، موجب کاهش گرفتگی عضلانی می‌شود. برای کمک به بهبود مشکلات گوارش و بهبود عملکرد کبد می‌توانید از دمنوش گل همیشه بهار استفاده کنید. استعمال پماد یا عصاره‌ی گل همیشه بهار و ماساژ دادن با آن در نواحی دچار گرفتگی نیز می‌تواند بسیار مؤثر باشد.3

پی نوشت:
1.www.chetor.com
2.www.imna.ir
3.www.rasanews.ir