اسید فولیک که به نام های فولات یا ویتامین B9 نیز خوانده می شود در کشاورزی کاربردی مهم دارد همچنین برای بسیاری از اعمال بدن از جمله سلامتی سیستم عصبی، خون و یاخته ها حیاتی و اساسی است. این ویتامین بدن را در مقابل بیماری های قلبی، نقصهای مادر زادی، پوکی استخوان و سرطان های مشخصی حفظ می کند.

در فراورده های غذایی (برای مثال جوشیده یا حرارت داده شده) اسید فولیک از بین می رود. نگه داشتن غذا در حرارت اتاق به مدت طولانی نیز می تواند محتوای اسید فولیک آن را از بین ببرد.

اسید فولیک چیست؟

اسید فولیک (Folic Acid) یکی از “انواع ویتامین” های گروه B است و برای رشد سلول ها و متابولیسم (سوخت و ساز) بدن لازم می باشد. واژه فولات (Folate) همان فولیک اسیدی بوده که در منابع طبیعی یافت می شود. اسید فولیک نسخه دست ساز فولات بوده و در مکمل ها یافت می شود. مقاله امروز به معرفی اسید فولیک، بررسی خواص و فواید آن، مضرات فولیک اسید و مشخص کردن افرادیکه باید از این مکمل استفاده کنند، می پردازد.

عملکرد اسید فولیک چیست و چرا کمبود آن موجب کم خونی می شود ؟عمل اسید فولیک شرکت در تولید پروتئین در بدن است . نقش دیگر آن در ساخته شدن اسیدهای نوکلئیک است.

اسیدهای نوکلئیک در هسته سلول قرار دارند و انتقال دهنده صفات ارثی می باشند . اسید فولیک با قابلیت جابجایی واحدهای تک کربنه در همانند سازی ژنها نقش دارد . در بخشهایی از بدن که تکثیر سلولی سریع دارند مانند گلبولهای قرمز و سفید، سلولهای دیواره دستگاه گوارش و ادراری ، اسید فولیک بیشتر مورد نیاز است . کمبود اسید فولیکعوارض کمبود طولانی مدت آن در یک فرد بالغ ،کم خونی،متورم وقرمز شدن زبان، اختلالات گوارشی مانند اسهال واختلالات روحی چون افسردگی است و تأثیر کمبود آن در کودکان نیز کاهش رشددر آنهاست ، تقریباً 10 درصد افراد جامعه مبتلا به درجاتی از کمبود اسید فولیک هستند البته در حدی که علائم بالینی آن بروز نکرده باشد .

مکانیسم اثر فولیک اسید

اسید فولیک، پس از تبدیل به اسید تتراهیدروفولیک، برای تولید گویچه های قرمز، سنتز پورین وتیمیدیلات ها ،متابولیسم اسیدهای آمینه از قبیل گلیسین و متیونین و هیستیدین ضروری است.

فارماکوکینتیک فولیک اسید

اسید فولیک حتی در موارد سوءجذب تقریباً به طور کامل از مجرای گوارش جذب می شود. متابولیسم این دارو کبدی است. زمان لازم برای رسیدن به اوج غلظت سرمی، 60-30 دقیقه است. دفع اسید فولیک کلیوی است.

مصرف اسید فولیک در دوران بارداری

اسید فولیک یا همون فولات یا ویتامین B9 یکی از اصلی ترین نیاز های خانوم ها مخصوصا در دوران بارداری هست و نقش بسیار برجسته ای در دوران بارداری داره که معمولا به همه خانوم ها توصیه میشه. (البته که باید تحت نظر پزشک متخصص باشه) کارشناسان و متخصصان میگن مصرف مکمل های مولتی ویتامین همراه با 400 میکروگرم فولیک اسید به صورت روزانه در قبل از بارداری و در طول بارداری بسیار مفیده.1

کاهش خطر نقص‌های مادرزادی

جذب فولیک اسید کافی در بین زنان باردار به جهت حفظ نوزاد آنها در مقابل سقط غیرعمدی جنین و نقص لوله‌ی عصبی ضروریست. همچنین تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که وضعیت فولات یک پدر قبل از لقاح نیز ممکن است مهم باشد. در تحقیقی که در دانشگاه McGill صورت پذیرفت, کمبود فولات والدین در موش‌ها تا ۳۰درصد منجر به افزایش اختلالات مادرزادی نسبت به فرزندانی که والدینشان با کمبود فولات مواجه نبودند، می‌شد.

کاهش خطر ابتلا به افسردگی

فولات با جلوگیری از افزایش تشکیل هموسیستین در بدن که مانع از انتقال خون و سایر مواد مغذی به مغز شود، کمک شایانی به ما می‌کند. افزایش هموسیستین در ترشح هورمون سروتنین، که پدید آورنده‌ی حس خوب در بدن، دوپامین و نوراپی‌نفرین که نه تنها برای بهبود خلق و خوی بلکه برای تنظیم خواب و اشتها می‌شوند، اختلالاتی ایجاد می‌کند.

حفظ سلامت قلب

همچنین افزایش میزان هموسیستین یکی از علائم بیماری تصلب شرائین قلب است. افرادی که هموسیستین آنها از سطح نرمال بالاتر است، ۱.۷ برابر بیشتر دچار بیماری‌های قلبی و ۲.۵ برابر بیشتر دچار حملات قلبی می‌شوند.

پیشگیری از سرطان

اثبات شده که جذب فولات اندک، سبب افزایش سرطان سینه در زنان می‌شود. همچنین نشان داده شده که جذب کافی فولات از غذاهای مصرفی به مقابله با سرطان روده بزرگ، معده، لوزالمعده و سرطان‌های مربوط به گردن کمک می‌کند. اگرچه مکانیسم حفاظت معمولا نا‌مشخص است، اما محققان بر این باورند که تاثیرات فولات با نقشش در تولید DNA و RNA و پیشگیری از جهش‌های ناخواسته مرتبط است. اما شواهدی دال بر اینکه مکمل‌ها نیز تاثیرات مشابه ضدسرطانی دارند، در دست نیست.2

علل کمبود فولات

فولات ویتامینی محلول در آب است. این ویتامین در آب حل شده و نمی‌تواند در سلول‌های چربی ذخیره بشود. درنتیجه باید مقدار کافی فولات را به‌طور روزانه مصرف کنید. زیرا بدن قادر به ذخیره‌ی آن نیست. مقدار اضافی ویتامین‌های محلول در آب از طریق ادرار دفع می‌شود. علل کمبود فولات عبارت‌اند از:

رژیم غذایی

علت اصلی کمبود فولات، رژیم غذایی‌ است که در آن میوه‌های تازه، سبزیجات و غذاهای غنی‌شده با اسید فولیک به‌اندازه‌ی کافی مصرف نشود. همچنین پختن بیش‌ازحد غذا نیز می‌تواند به این ویتامین آسیب بزند. اگر در رژیم غذایی‌تان به‌مقدار کافی فولات مصرف نکنید، تنها در عرض چند هفته دچار کمبود فولات می‌شوید.

بیماری‌ها

بیماری‌هایی که روی جذب فولات در دستگاه گوارش تأثیر می‌گذارند، ممکن است باعث کمبود فولات بشوند. این بیماری‌ها عبارت‌اند از:

بیماری کرون

بیماری سلیاک

برخی از سرطان‌ها

مشکلات شدید کلیوی که در آن بیمار نیاز به دیالیز دارد.

ژنتیک

بدن برخی افراد در اثر جهش‌های ژنتیکی نمی‌تواند فولات مصرفی را به‌شکل موردنیاز خود (متیل‌فولات) تبدیل کند.

عوارض جانبی داروها

برخی از داروها می‌توانند باعث کمبود فولات بشوند. این داروها عبارت‌اند از:

فِنی‌توئین (نوعی داروی ضدتشنج)

کوتریموکسازول (نوعی آنتی‌بیوتیک)

متوتروکسات (داروی درمان سرطان)

سولفاسالازین (داروهای ضدالتهاب گوارشی).

درمان کمبود فولات

کمبود فولات ازطریق مصرف خوراکی آن و مکمل‌های اسید فولیک درمان می‌شود. کسانی که در اثر جهش‌های ژنتیکی قادر به تبدیل فولات نیستند، باید برای جلوگیری از کمبود آن شکل موردنیاز بدن (متیل‌فولات) را مصرف کنند.

معمولا فولات در مکمل‌ها همراه با سایر ویتامین‌های گروه B بوده که به آن «ب کمپلکس» گفته می‌شود. برای درمان کمبود فولات، زنان باردار باید مصرف الکل را کاملا متوقف کنند. همچنین سایر افراد مبتلا به کمبود فولات نیز باید مصرف نوشیدنی‌های الکلی را کاهش بدهند.3

پی نوشت:
1.www.namnak.com
2.www.delgarm.com
3.www.chetor.com