ناباروری یعنی چه؟
اجازه دهید در ابتدای امر ناباروری را برای شما تعریف کنیم. اگر زوجین به مدت یک سال رابطه ی جنسی محافظت نشده داشته باشند،اما در این یک سال خانم باردار نشود، میگوییم زوجین مبتلا به نازایی هستند. اما رابطه ی جنسی محافظت نشده یعنی چه؟ رابطه ی جنسی محافظت نشده یعنی این که زوجین از هیچ روشی جلوگیری در طول آمیزش جنسی خود استفاده نکنند.
اگر بعد از گذشت این یک سال زوجین بچه دار نشوند الزامی است که به پزشک متخصص زنان و زایمان یا فلوشیپ نازایی مراجعه کنند. خبر نازایی زوجین ممکن است برای آنان بسیار دردناک باشد و یا زوجین را ناامید کند. زوجینی که مبتلا به نازایی هستند لازم است بدانند امروزه روش های بسیار دقیقی برای درمان ناباروری وجود دارد. در سال های قبل زوجینی که مبتلا به نازایی بودند به سختی می توانستند بچه دار شوند. امروزه با روش های نوین پزشکی این امر بسیار آسان تر شده است.
تشخیص ناباروری چگونه است؟
همان گونه که گفتیم اگر زوجین بعد از گذشت یک سال رابطه جنسی محافظت نشده بچه دار نشدند، مبتلا به ناباروری هستند و لازم است به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند. پزشک متخصص زنان و زایمان در گام اول باید تشخیص دهد نازایی از جانب کدام یک از زوجین می باشد. در واقع این مرحله یعنی تشخیص ناباروری گام نخست در درمان نازایی می باشد.
در مرحله تشخیص نازایی ابتدا پزشک نازایی را از جانب آقا بررسی می کند. به این صورت که طی آزمایش هایی اسپرم مرد مورد گرفته و به آزمایشگاه فرستاده می شود تا مشخص شود نازایی از طرف ایشان است یا خیر. لازم است بدانید حدود 30 درصد از موارد نازایی از جانب آقایان رخ می دهد.
اگر نازایی از جانب آقا رد شود، پزشک متخصص زنان و زایمان علت نازایی را از جانب خانم بررسی می کند. به این صورت که نواحی لگن و رحم خانم مورد آزمایش و بررسی قرار می گیرند تا علت دقیق نازایی مشخص گردد.
مهم ترین علل ناباروری چیست؟
همان طور که گفتیم یکی از مراحل مهم درمان ناباروری ، تشخیص علت ناباروری است. در ادامه مهم ترین علل نازایی را بررسی می کنیم.
- مشکلات تخمک گذاری: اگر خانم در تخمک گذاری خود مشکل داشته باشد نمی تواند اسپرم دریافتی را بارور کند. لازم است ذکر کنیم مهم ترین علت نازایی از جانب بانوان همین مشکلات تخمک گذاری می باشد. در واقع درصد بالایی از موارد ناباروری مربوط به عدم تخمک گذاری صحیح است. در چنین شرایطی خانم تخمک گذاری منظم ندارد یا این که تخمک های به اندازه ی کافی آزاد نمی شوند تا بتوانند با اسپرم دریافتی لقاح کنند. همچنین چنین بانوانی دارای دوره های قاعدگی نامنظم هستند. در چنین شرایطی پزشک متخصص زنان و زایمان با استفاده از دارو تلاش می کند به روند تخمک گذاری و قاعدگی نظم دهد.
- اختلال در لوله های رحمی: یکی دیگر از علت های ناباروری ، اختلالات مربوط به لوله های رحمی می باشد. در برخی موارد لوله های رحمی مسدود هستند و یا به اندازه ی کافی گشاد نیستند. این امر سبب می شود اسپرم دریافتی به درون رحم وارد نشود. در نتیجه لقاح صورت نمی گیرد. اختلالات لوله های رحمی می توانند مربوط به بیماری هایی مانند آندومتریوز، چسبندگی درون رحمی و یا عفونت های رحمی باشند.
- آندومتریوز: یکی دیگر از مهم ترین عوامل ناباروری ، آندومتریوز است. نام علمی دیواره های رحم آندومتر است. اگر این دیواره ها بیش از اندازه رشد کنند، تمام فضای درون رحم را در بر می گیرند. این امر سبب ایجاد اختلال در روند تخمک گذاری و لقاح می شود. در چنین شرایطی بارداری غیر ممکن می شود.
- اختلالات سیستم خود ایمنی بدن: در بدن برخی بانوان، سیستم ایمنی اسپرم را یک عامل خطرناک خارجی برای بدن می داند. این امر سبب می شود سیستم ایمنی بدن تلاش کند اسپرم را از بین ببرد. با از بین رفتن اسپرم باروری امکان پذیر نیست.
- میزان کم اسپرم: سیستم تناسلی بدن برخی از آقایان به اندازه ی کافی اسپرم تولید نمی کند. این امر سبب کمبود اسپرم می شود و در چنین شرایطی عمل لقاح انجام نمی شود. در چنین شرایطی پزشک متخصص زنان با استفاده از دارو درمانی تلاش می کند اسپرم بیشتری توسط مرد تولید شود.
- عدم بلوغ اسپرم: در برخی از آقایان اسپرم نابالغ است. اسپرم نابالغ نمی تواند با تخمک آمیزش کرده و عمل لقاح را انجام دهد.
- اشکال در شکل و فرم اسپرم: یکی دیگر از علل ناباروری ، اشکالات موجود در فرم و شکل اسپرم می باشد. اسپرم مرد در حالت نرمال باید فرم و شکل خاصی داشته باشد تا بتواند عمل لقاح را انجام دهد.
- عدم حرکت صحیح اسپرم ها: برای آن که باروری رخ دهد الزامی است اسپرم ها یک مسیر مشخص به سمت تخمک ها در رحم طی کنند. اگر اسپرم ها حرکت صحیحی در رحم نداشته باشند و به تخمک ها نرسند، عمل لقاح انجام نمی شود.
- بیماری های مربوط به بیضه ها: در برخی از آقایان بروز بیماری هایی مانند اوریون سبب می شود مسیر حرکت اسپرم در بیضه بسته شود. در چنین حالتی مرد با ناباروری روبرو می شود.
- استفاده بیش از حد از مشروبات الکلی و سیگار نیز می تواند نقش مهمی در نازایی زوجین داشته باشد.
- یکی دیگر علت های نازایی سن زیاد زوجین است. به طور کلی با افزایش سن کمیت و کیفیت تخمک هایی که یک خانم می تواند آزاد کند، کاهش می یابند. این امر سبب می شود احتمال نازایی بیشتر شود. همچنین با بالا رفتن سن آقایان نیز اسپرم های تولید شده کمتر می شوند و از کیفیت سلامت اسپرم نیز کاسته می شود. معمولا برای خانم ها سن 35 سالگی به بعد و برای آقایان سن 40 سالگی به بعد جهت بارداری مناسب نیست.
بعد از این متخصص زنان و زایمان علت ناباروری را تشخیص داد، حال باید برای درمان نازایی اقدام کند. امروزه روش های نوینی برای درمان نازایی وجود دارد. مهم ترین روش های درمان ناباروری به شرح زیر می باشند:
- درمان نازایی با IUI
- درمان نازایی با IVF
- درمان نازایی با دارو درمانی
- استفاده از رحم جایگزین
اگر علت ناباروری برای پزشک متخصص زنان و زایمان مشخص نشود و یا فاکتور های مردانه موجب ناباروری شوند، از لقاح درون رحمی برای درمان نازایی استفاده می شود. در واقع یکی از شایع ترین روش های درمان نازایی استفاده از لقاح درون رحمی می باشد.
در این روش طی جلساتی و در محیط آزمایشگاه اسپرم آقا گرفته می شود. این اسپرم از مایع منی آقا گرفته می شود و در آزمایشگاه به روش های کاملا تخصصی شسته می شود تا برای انتقال به رحم آماده شود. سپس این اسپرم با استفاده از یک لوله ی باریک و مخصوص به صورت مستقیم درون رحم خانم تزریق می شود تا عمل لقاح اسپرم و تخمک انجام شود. در چنین شرایطی رویان تشکیل می شود و مادر باردار می شود. لازم است بدانید در این روش پزشک دارو هایی را برای زوجین تجویز می کند تا قبل از عمل انتقال مصرف نمایند. الزامی است زوجین دارو ها را با دستور پزشک به صورت دقیق و منظم مصرف نمایند.
درمان ناباروری با استفاده از لقاح درون رحمی یا IVF
یکی از موثر ترین روش های درمان ناباروری ، لقاح خارج رحمی است. این روش درمان نازایی یک روش بسیار پیشرفته و بدون خط است. در واقع در طی انجام فرآیند هیچ خطری زوجین را تهدید نمی کند. همچنین لازم است بدانید زوجین در هر سن و شرایطی می توانند با استفاده از این روش برای بچه دار شدن اقدام نمایند.
در این روش متخصص زنان و زایمان بدون عمل جراحی و به صورت سرپایی از رحم خانم تخمک می گیرد. همچنین اسپرم آقا نیز به همین صورت گرفته می شود. البته شایان ذکر است که تمامی این مراحل در محیط آزمایشگاه و به صورت تخصصی انجام می شوند. سپس در آزمایشگاه تخمک و اسپرم گرفته شده با هم مورد لقاح قرار می گیرند. در چنین شرایطی رویان یا جنین تشکیل می شود. بعد از لقاح به مدت یک هفته این رویان در محیط آزمایشگاه نگهداری می شود. علت این کار این است که رویان برای تزریق و ورود به رحم مادر آماده شود و به خوبی رشد و نمو داشته باشد. حال رویان آماده است تا به درون رحم مادر منتقل شود.
همان طور که گفتیم روش درمانی لقاح خارج رحمی، یک روش بدون خطر و امن است. طی این روش هیچ گونه درد و خونریزی برای زوجین اتفاق نمی افتد. لازم است بدانید بعد از انتقال رویان به درون رحم مادر، ممکن است لکه بینی یا خونریزی برای مادر به وجود بیاید. این یک مسئله ی کاملا طبیعی است و جای نگرانی وجود ندارد. تنها مادر باید بعد از مشاهده هر گونه لک و یا خونریزی به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کند. این امر سبب می شود روند سلامت مادر و جنین به خوبی مورد مراقبت قرار بگیرد. مادر می تواند بعد از گذشت مدت زمانی مشخص برای سونوگرافی اقدام کند تا سلامت جنین مورد بررسی واقع شود. شایان ذکر است نکته ی بسیار مهمی را یادآور شویم. در بارداری هایی که به این صورت انجام می شود مادر باید بیشتر از هر خانم بارداری و بهتر مورد مراقبت قرار بگیرد. همچنین لازم است بدانید اگر مادر در گذشته هیچ بارداری نداشته باشد، شانس او برای باردار شدن از این روش بسیار زیاد است.
درمان ناباروری با استفاده از دارو درمانی
یکی از روش های ابتدایی و ساده برای درمان ناباروری استفاده از روش دارو درمانی است. در صورتی که علت نازایی ساده باشد، پزشک متخصص زنان مراحل درمان را با استفاده از این روش انجام می دهد. البته لازم است بدانید در کنار روش های دیگر درمان نازایی دارو های تجویز شده توسط پزشک باید به صورت دقیق و منظم استفاده شوند.
درمان ناباروری با استفاده از رحم جایگزین
یکی دیگر از روش های درمان ناباروری ، استفاده از رحم جایگزین است. در صورتی که رحم مادر نتواند جنین را نگهداری کند و یا مادر مبتلا به برخی بیماری های رحمی و غیر رحمی باشد که بارداری برای او ناممکن باشد، از این روش درمانی استفاده می شود. در این روش درمانی ابتدا با استفاده از دارو درمانی اسپرم و تخمک زوجین مورد تقویت قرار می گیرند. سپس در محیط آزمایشگاه اسپرم و تخمک از زوجین گرفته می شوند. سپس این دو با مورد عمل لقاح قرار می گیرند تا رویان یا جنین تشکیل شود. حال این رویان به مدت چند روز در محیط آزمایشگاه رشد و نمو پیدا می کند تا آماده ی انتقال به رحم جایگزین شود. بعد از انتقال به رحم جایگزین بارداری اتفاق می افتد.
