رفتار درمانی چیست؟
رفتار درمانی یکی از رویکردهای اصلی روان درمانی است که امروزه بسیاری از روش های درمانی از تکنیک های آن برای درمان انواع مشکلات سلامت روان استفاده می کنند. روانشناس در این رویکرد در تلاش است تا برای حل مشکلات فرد رفتارهای ناسالم و خود ویرانگر او را پیدا کند و روش های تغییر آن ها را آموزش دهد. در واقع تمرکز رفتار درمانی بر رفتارهای قابل مشاهده فرد است و کمتر به افکار و ریشه های روانی مشکلات پرداخته می شود.1انواع رفتار درمانی
امروزه در جلسات درمانی اشکال گوناگونی از این درمان مورد استفاده قرار می گیرد که در ادامه به چند نمونه از آن ها به طور جداگانه اشاره خواهیم کرد:درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری یکی از رایج ترین رویکردهایی است که امروزه در درمان مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش، درمان رفتاری با درمان شناختی ترکیب شده است. درمانگر تلاش می کند تا بفهمد چگونه افکار و عقاید مراجع بر رفتار و احساسات فرد تاثیر می گذارد. این رویکرد بیشتر بر مشکلات زمان حال و برنامه ریزی برای حل و فصل آن تمرکز دارد. هدف بلند مدت درمان شناختی رفتاری تغییر الگوهای فکری و رفتاری فرد برای داشتن زندگی سالم تر است.بیزاری درمانی
بیزاری درمانی بیشتر در درمان اختلالات مصرف مواد و ترک الکل مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش درمانگر تلاش می کند تا یک محرک بسیار ناخوشایند را با محرک آسیب رسانی نظیر مصرف الکل همایند کند. برای مثال استفاده از داروهای تهوع آور همراه با مصرف الکل به مرور فرد را نسبت به آن شرطی کرده و باعث می شود که از آن بیزار شود. البته محرک ناخوشایند لزوما می تواند فیزیکی نباشد. گاهی حتی فکر کردن به یک خاطره ناخوشایند همراه با انجام رفتار ناسالم می تواند دفعات تکرار آن را کاهش دهد.حساسیت زدایی تدریجی
حساسیت زدایی تدریجی کاملا بر اصول شرطی سازی کلاسیک تکیه دارد و اغلب در درمان انواع فوبیاها مورد استفاده قرار می گیرد. افراد در این روش به مرور می آموزند که چگونه پاسخ ترس را با آرامش و ریلکسیشن جایگزین کنند. تکنیک های تنفس و ریلکسیشن از جمله تکنیک های اصلی هستند که درحساسیت زدایی تدریجی مورد استفاده قرار می گیرند.پس از اینکه فرد به خوبی در این تکنیک ها مهارت پیدا کرد درمانگر به طور تدریجی او را با عامل ترس مواجه می کند. این مواجهه می تواند به طور واقعی اتفاق بیفتد و یا از طریق روش های تصویرسازی ذهنی انجام شود.1
.png "راجع به رفتار درمانی چه میدانید؟")
چه کسانی می‌توانند از رفتار درمانی استفاده کنند؟
رفتار درمانی ممکن است برای بهبود افرادی با طیف وسیعی از اختلالات، مفید واقع شود. عموم افرادی که از رفتار درمانی برای بهبود خود استفاده می‌کنند، غالبا دارای یکی از اختلالات زیر هستند:افسردگی؛
اضطراب؛
اختلالات هراس؛
مشکلات مرتبط با خشم و عصبانیت.
از رفتار درمانی همچنین می‌توان برای درمان اختلالات زیر هم بهره برد:
اختلالات خوردن؛
اختلال تنش‌زای پس از رویداد (PTSD)؛
اختلال دو قطبی؛
بیش فعالی (ADHD)؛
اختلالات هراس، از جمله اختلال هراس اجتماعی؛
اختلال وسواس فکری عملی (OCD)؛
خود آزاری؛
سوءمصرف مواد مخدر.
رفتار درمانی همچنین می‌تواند برای کاهش اختلالات روانی و مشکلات رفتاری در کودکان و بزرگ‌سالان مفید باشد.2
راهکارهای رفتار درمانی
دو اصل اساسی در رفتار درمانی عبارتند از: شرط بندی کلاسیک و عملیاتی.شرطی سازی کلاسیک (Classical conditioning)
در شرط بندی کلاسیک درمانگر سعی می کند بین محرک ها ی قبلی با مجرک های طبیعی ارتباط برقرار کند.شرطی سازی عملیاتی (Operant conditioning)
این روش بر روی پاداش و تنبیه برای افزایش یا کاهش یک رفتار تمرکز دارد و فرد بعد از درمان سعی می کند رفتارهای که با پاداش همراه بوده اند را دوباره تکرار کند و رفتارهای که منجر به تنبیه شده اند، را انجام ندهد.رفتار درمانی مبتنی بر شرطی سازی کلاسیک
شرطی سازی کلاسیک یکی از راه های تغییر رفتار است و تعدادی تکنیک وجود دارد که می تواند چنین تغییراتی را ایجاد کند. این روش در ابتدا به عنوان اصلاح رفتار شناخته می شد اما امروزه به تحلیل رفتار کاربردی معروف است.برخی از تکنیک ها و راهکارهای مورد استفاده در رفتار درمانی مبتنی بر شرایط کلاسیک، عبارتند از:
مواجهه سازی (Flooding)
در این روش فرد باید در معرض اشیاء و یا موقعیت های بسیار زیاد و سریع قرار بگیرد. این روش بیشتر اغلب برای درمان فوبیا، اضطراب و سایر اختلالات مرتبط با استرس کاربرد دارد .به عنوان مثال، مواجهه سازی ممکن است برای کمک به بیمارانی که از سگ می ترسد، استفاده شود. در ابتدا، بیمار برای مدت طولانی در معرض یک سگ کوچک قرار می گیرد. وقتی که بیمار درک کند که روبرو شدن با سگ هیچ ترسی ندارد، واکنش ترس شروع به محو شدن می کند.حساسیت زدایی سیستماتیک
برای انجام این تکنیک فرد باید لیستی از ترس های خود را تهیه کند و در ادامه برای از بین بردن ترس خود آموزش را یاد بگیرد و تکرار کند. حساسیت زدایی منظم یا سیستماتیک (Systematic Desensitization) اغلب برای درمان فوبیا استفاده می شود و شامل سه مرحله می باشد:آموزش تکنیک های آرامش بخش به بیمار
تهیه لیستی از موقعیت های ترس آور
روبرو شدن با محرک های ترس آور ضمن حفظ حالت آرامش و انجام تکنیک های آرامش تحت نظر درمانگر
انزجار درمانی
در روند انزجار درمانی (Aversion Therapy)، درمان گر از جفت کردن یک رفتار نامطلوب با یک محرک تهاجمی تر استفاده می کند تا در نهایت رفتار های منفی بیمار را کاهش دهد و آن ها را از بین ببرد. به عنوان مثال مصرف کنندگان الکل در این روش ممکن است از دارویی به نام دی سولفیرام استفاده کند، که ترکیب این دارو با الکل باعث ایجاد علائم شدید مانند سردرد، حالت تهوع، اضطراب و استفراغ می شود. بروز این علائم ممکن است در ترک مصرف الکل موثر باشد.3.jpg "راجع به رفتار درمانی چه میدانید؟")
چگونه درمانگر رفتاری پیدا کنیم؟
پیداکردن روان‌درمانگرِ خوب ممکن است دشوار باشد، اما منابع اطلاعاتی زیادی وجود دارد که می‌توان با استفاده از آنها روان درمانگران را آسان‌تر پیدا کرد. شما می‌توانید از بین گروه‌های مختلفِ مشاوره، روان‌درمانگرتان را انتخاب کنید که شامل مددکاران اجتماعی، روان‌شناسان و روان‌پزشکان می‌شوند.باید مطمئن باشید که روان‌درمانگرتان مدارک معتبر در زمینه‌ی تخصصی روانشناسی و روان‌پزشکی دارد. همچنین بسیاری از روان‌درمانگران به‌طور تخصصی روی درمان بیماری‌های خاص تمرکز م‌کنند، مانند اختلالات اضطرابی و افسردگی یا اختلالات خوردن.
اگر نمی‌دانید چگونه باید روان درمانگر مناسب را پیدا کنید، می‌توانید از پزشکان عمومی مشاوره بخواهید تا شما را به روان‌پزشکان معتبر معرفی کنند. همچنین روان‌پزشکان ممکن است برای درمان بهتر اختلالات شما دارو تجویز کنند.
عموم داروهای مرتبط با بیماری‌های اعصاب و روان از پوشش بیمه برخوردارند، اما متأسفانه هنوز استفاده از مشاوره‌های تخصصی روانشناسی در کشور ما تحت پوشش بیمه‌های درمانی قرار نگرفته است. امید می‌رود در آینده‌ای نزدیک، خدمات روان‌درمانی هم مشمول پوشش بیمه‌های درمانی قرار بگیرند.
ممکن است روان‌درمانگران از شما برای درک بهتر اختلالات و مشکلات‌تان، سؤالات خصوصی بپرسند. این مهم است که بتوانید با روان‌درمانگرتان راحت باشید. درنهایت باید بدانید ممکن است برای یافتن روان درمانگر مناسب، چندین روان‌درمانگر مختلف را ملاقات کنید تا فردی را پیدا کنید که بهتر می‌تواند به شما کمک کند.2
پینوشتها
1.www.honarehzendegi.com
2.www.chetor.com
3.www.pezeshket.com
