استرابیسم یا انحراف چشم چیست؟

انحراف چشم نوعی بیماری چشم است که چشم ها حالت نامتقارنی نسبت به هم دارند و زاویه ی دید چشمها با هم متفاوت است.

امکان دارد که این انحراف دو چشم از هم، همواره قابل مشاهده باشد و یا برخی اوقات والدین انحراف چشم کودک را مشاهده کنند، برای مثال زمانی که کودک خسته است و یا زمانی که کودک به وسیله ای در فاصله ی نزدیک نگاه میکند. استرابیسم در اطفال مشکل نسبتا شایعی است ولی این امکان هم وجود دارد که ر سنین بالاتر نیز این بیماری بروز پیدا کند.

استرابیسم امکان دارد که از بدو تولد وجود داشته باشد و یا در سالهای رشد کودک نمود پیدا کند. در بیشتر موارد علت این بیماری ناشناخته است و همچین در خانواده ای که این بیماری وجود دارد امکان دارد به شکل موروثی منتقل شود.

اکثرا تشخیص این بیماری بین سنین 1 تا 4 سالگی است و ابتلا پس از سن 6 سالگی بسیار نادر است اما این نکته حایز اهمیت است که کودک در هر سنی که باشد، اگر علایمی مبنی بر استرابیسم مشاهده نمودید به پزشک متخصص مراجعه نمایید.

انواع انحراف چشم (استرابیسم)

انحراف یک و یا هر دو چشم به سمت داخل است که ایزوتروپی نامیده میشود:

انحراف چشم به داخل شایع ترین نوع انحراف در کودکان و شیرخواران است و در صورت تشخیص هر چه زودتر باید درمان شود، ممکن است در ابتدای تشخیص انحراف چشم دکتر با تجویز عینک درمان را انجام دهد و یا علاوه بر عینک عمل جراحی نیز صورت گیرد.

انحراف یک و یا هر دو چشم به سمت خارج است که اگزوتروپی نامیده میشود:

در این نوع انحراف والدین توجه کنند که اگر انحراف چشم به خارج در دوره ی شیرخوارگی اتفاق بیفتد، علاوه ب مراجعه به متخصص چشم کودک خود را به متخصص مغز و اعصاب اطفال نیز نشان دهند.

اگر انحراف چشم ثابت شده باشد باید هر چه زودتر عمل شود اما اگر گهگاه این انحراف قابل مشاهده باشد، پزشک معالج با روشهای درمانی از جله تجویز عینک و یا بستن متناوب چشمها و معاینات دوره ای، زمان عمل جراحی را تا سن 7 الی 8 سالگی به تعویض می اندازد.

انحراف کاذب مقایسه قسمت‌های سفید و قرنیه و پلک‌ها را همه ما با استفاده از آینه میتوانیم انجام دهیم.

هرگاه هماهنگی بین قسمت سفید و قرنیه چشم ناهماهنگ به نظر رسید متوجه میشویم که مشکلی وجود دارد.

مثلا در نوزادان وکودکان کوچک تیغه ی بینی پهن است و فاصله دو گوشه داخلی چشم وضعیت طبیعی ندارد.

اینطور به نظر میرسد که چشم کودک به داخل انحراف پیدا کرده است. زمانی که به پزشک مراجعه میکنیم، پزشک با معاینات تشخیص میدهد که این انحراف ظاهری طبیعی هست یا خیر.

به این موضوع توجه کنید که اگر پزشک تشخیص داد که انحراف کاذب وجود دارد، همچنان کودک در معرض به مبتلا به انحراف چشم است زیرا کودکان تا 5 سالگی نسبت به این بیماری آسیب پذیر هستند. کودکان در سن 2 الی 3 سالگی کودکان بیشتر در معرض بروز این بیماری هستند و از این رو معاینات دوره ای در این سنین توصیه میشود.

انحراف یک و یا هر دو چشم به سمت بالا یا پایین است که هایپرتروپی و هیپوتروپی نامیده میشود:

این نوع انحراف جز در موارد خاص نیاز به عمل جراحی دارد و نسبت به انواع دیگر انحراف دارای پیچیدگی درمان است، این نوع انحراف امکان دارد با افتادگی پلک همراه باشد و معمولا در ابتدا عمل جراحی انحراف چشم و سپس جراحی افتادگی پلک انجام میگیرد.

انحراف چشم از نوع چرخشی:در این نوع انحراف شاید در ظاهر نتوان تشخیص داد اما در واقع چشم حول محور قدامی چشم میچرخد.

معمولا این نوع از انحراف بر اثر ضربه ایجاد میشود و بیمار برای دیدن اطراف خود ناچار به کج کردن گردن خود است و یا برای دیدن چپ و راست و پایین، دچار دوبینی میشود. 1

علائم و نشانه‌های استرابیسم چیست؟

در استرابیسم به صورت مشخصی چشم‌ها در یک راستا نیستند و این نشانه‌ی اولیه‌ی این اختلال چشمی است. در استرابیسم چشم‌ ها به طرف بالا، پایین، داخل و یا خارج انحراف دارند.

زمانی که عدم هم‌ترازی چشم‌ها زیاد و واضح باشد، به آن استرابیسم با زاویه بزرگ گفته می‌شود.

در این نوع از انحراف چشم، زاویه انحراف بین خط دید چشم سالم و چشم دارای انحراف مد نظر است. انحراف کمتر استرابیسم با زاویه کوچک خوانده می‌شود.

به طور معمول استرابیسم با زاویه بزرگ دایمی، نشانه‌هایی مانند خستگی چشم یا سردرد را به همراه ندارد. چرا که مغز برای اصلاح وضعیت چشمِ دارای انحراف، هیچ کاری انجام نمی‌دهد.

به همین علت استرابیسم با زاویه بزرگ اگر درمان نشود، در چشم دارای انحراف منجر به بروز تنبلی چشم می‌شود.

در موارد ِ خفیف‌تر استرابیسم با زاویه کوچک، به احتمال زیاد برای کودک، مشکلات آزار دهنده‌ای مانند سردرد و خستگی چشم، ناتوانی در مطالعه، خستگی هنگام مطالعه و دید بی‌ثبات همراه با حالت عصبی ایجاد می‌شود.

اگر استرابیسم با زاویه کوچک به طور دائمی و یک طرفه باشد، در صورت درمان نشدن ممکن است، باعث تنبلی شدید در چشم دارای انحراف شود.

هر دو نوع استرابیسم ممکن است بر روی کودکان و بزرگسالان، اثرات منفی روانی گذاشته و اعتماد به نفس‌شان را تحت تاثیر قرار دهد. فرد مبتلا هنگام تماس رو در رو با افراد سالم احساس خجالت و سر افکندگی خواهد داشت.

نوزادان اغلب به دلیل عدم تکامل سیستم بینایی به انحراف متناوب چشم‌ دچار می‌شوند. این مشکل با رشد کودک و تکامل سیستم بینایی او از بین می‌رود. اما بیش‌تر انواع استرابیسم با رشد جسمی کودک برطرف نخواهد شد.

بهترین راه برای تشخیص استرابیسم معاینه‌ی مرتب چشم است. استرابیسم در مراحل اولیه، با معاینه چشم کودک قابل تشخیص بوده و هر چه زودتر تشخیص داده شود، احتمال درمان آن بیشتر است.

اگر استرابیسم درمان نشود، کودک به مشکلاتی همچون دوبینی، تنبلی چشم و دیگر مشکلات بینایی دچار خواهد شد. این مشکلات در فرایند یادگیری کودک و خوندن و نوشتن در مدرسه را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

↑علت انحراف چشم یا استرابیسم

هر چشم ۶ ماهیچه‌ی خارجی دارد، که مسئول مکان و حرکات چشم هستند. برای داشتن دید طبیعی، مکان، کنترل عصبی و عملکرد هر کدام از این ماهیچه‌ها باید به درستی تنظیم شود.

زمانی که وجود مشکلی عصبی و آناتومیکی منجر به اختلالی در عملکرد و نحوه‌ی کنترل ماهیچه‌های خارجی چشم شود، انحراف چشم رخ می‌دهد.

این مشکل از ماهیچه‌‌ها، رشته‌های عصبی و یا در مراکز بینایی مغز که دید طبیعی دو چشمی را کنترل می‌کند، ناشی می‌شود.

ژنتیک هم نقش موثری ایفا می‌کند. اگر یکی از والدین و یا هر دوی آن‌ها به این مشکل مبتلا باشند، فرزند آن‌ها در معرض خطر بیشتری قرار خواهد داشت.

برخی اوقات کودک با دید دوربین، برای جبران مشکلات بینایی خود مقدار زیادی فوکوس می‌کند، در این شرایط نوعی خاص از انحراف چشم در نتیجه‌ی فوکوس زیاد ایجاد می‌شود که به آن ایزوتروپیای تطابقی می‌گویند.

این مشکل معمولاً قبل از دو سالگی رخ داده و احتمال بروز آن در کودکی هم وجود دارد. معمولاً این اختلال به صورت کامل با عینک زدن و یا استفاده از لنزهای تماسی چشمی درمان می‌شود. 2

درمان انحراف چشم

درمان را در اسرع وقت ممکن و بلافاصله بعد از تشخیص شروع کنید. در غیر این صورت عارضه تا بزرگسالی ادامه داشته و باعث دوبینی در بزرگسالی خواهد شد.

بسیاری از افراد بالغ از کودکی دچار این عارضه بوده و تحت درمان قرار نگرفته اند.

بهتر است در مورد استرابیسم کودک خود با پزشک اطفال، چشم پزشک یا متخصص کودکان صحبت کنید. روند درمانی ممکن است با استفاده از عینک یا چشم بند آغاز شود تا کودک بتواند اطراف خود را به طور طبیعی با چشم سالم خود مشاهده کند. گاهی اوقات مقصر اصلی انحراف چشم، دوربینی کودک است.

در چنین مواردی استفاده از عینک ها می تواند مشکل چشمی را کاملاً برطرف کند. هدف از درمان استرابیسم این است که مشکلات بینایی کودک باید تا قبل از رسیدن او به 8 سال درمان شده باشد. در غیر این صورت کودک ممکن است برای همیشه دچار مشکلات بینایی و انحراف چشم ثابت شود.

عمل جراحی برای درمان انحراف چشم

در بسیاری از موارد، تنها و مؤثرترین شیوه درمان انحراف چشم، عمل جراحی است. اگر چشم پزشک استرابیسم کودک را تشخیص دهد، می تواند کودک را برای ادامه روند درمان به چشم پزشک متخصص جراحی انحراف چشمی ارجاع دهد.

میزان موفقیت انجام این عمل جراحی به مواردی از جمله میزان چرخش چشم ها بستگی خواهد داشت.

در بعضی از موارد کودک برای برطرف شدن انحراف چشم نیاز به چندین عمل جراحی خواهد داشت. پزشک جراح قبل از انجام عمل جراحی اطلاعات کافی در مورد احتمال موفقیت و عوارض ناشی از این عمل در اختیار خانواده کودک قرار خواهد داد.

عمل جراحی انحراف چشم فقط برای کودکان نبوده و می توان از آن برای درمان بزرگسالان نیز استفاده کرد. البته تنبلی چشم فرد بعد از انجام عمل جراحی تا حد زیادی باقی خواهد ماند. به همین خاطر است که تشخیص و درمان این عارضه چشمی در مراحل اولیه آن از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. هر چقدر تشخیص سریع تر صورت گرفته و فرد تحت درمان قرار بگیرد، احتمال موفقیت و بهبود بینایی فرد افزایش خواهد یافت.

درمان های غیر جراحی انحراف چشم

در بعضی از موارد می توان بدون نیاز به عمل جراحی، انحرافات چشمی small –angle را با درمان های چشمی بهبود بخشید.

به عنوان نارسایی همگرایی (CI) یک نوع خاص از اگزوتروپیا متناوب است که در آن معمولاً هنگام مشاهده یک جسم با فاصله زیاد هیچ مشکل چشمی ندارند اما هنگام مشاهده یک شیء در نزدیکی خود مثل مواقع خواندن کتاب با مشکل بینایی روبرو شده و یکی از چشم های آن ها به سمت داخل چرخش خواهد داشت.

نارسایی همگرای (Convergence insufficiency) می تواند مطالعه را با مشکل روبرو کرده و باعث بروز تاری دید، دو بینی و سردرد شود.

علاوه بر این تحقیقات نشان داده است که این عارضه چشمی تا حد زیادی بر روی عملکرد کودکان تأثیر گذار بوده و می تواند باعث بروز مشکلات تحصیلی در کودک شود. اما خبر خوب اینکه، به نظر می رسد که درمان های غیر جراحی بینایی تا حد زیادی در درمان عارضه نارسایی مؤثر بوده است. 3

پی نوشت:
1.www.binaii.com
2.www.drdr.ir
3.www.pezeshket.com