سرطان دهان به عنوان ششمین سرطان شایع جهان شناخته می‌شود. همانطور که گفته شد، پیش‌آگهی سرطان‌های دهانی و دهانی‌حلقی (اوروفارنکس) ضعیف است و مدت بقای 5 ساله آن تقریباً به 50% می‌رسد.
سرطان دهان چیست؟
به طور کلی، سرطان دهان به دسته‌ای از بیماری‌های سرطانی مربوط به ناحیه سر و گردن گفته می‌شود که منحصراً دو ناحیه فضای دهانی و اورنوفارنکس را مورد هدف قرار می‌دهند. نکته‌ای که در رابطه با این بیماری حائز اهمیت است، تشخیص به موقع و زودهنگام این سرطان نقش مهمی در میزان امید به درمان آن دارد.سرطان دهان می‌تواند بر هر یک از بخش‌های حفره دهانی، لب‌ها، بافت تشکیل‌دهنده خطوط لب‌ها، دندان‌ها، جلوی دو سوم زبان، لثه‌ها، منطقه دهان زیر زبان و سقف دهان یا همان کام را شامل شود. سرطان‌های دهانی معمولاً می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند، اما بررسی‌های میکروسکوپی نشان می‌دهد که در اکثر مواقع، سر منشأ سلول‌های سرطانی بافت سنگفرشی سطح دهان است.
.png "نشانه های سرطان دهان و علل و علائم و راه های تشخیص و درمان آن")
نشانه‌ها و علائم سرطان دهان
نشانه‌های اولیه و زودرس این بیماری شامل موارد زیر است:* لکه‌های قرمز یا سفید طولانی‌مدت
* تورم رو به رشد
* تحرک و جابه‌جایی ناگهانی دندان
* خونریزی غیرطبیعی
* خستگی طولانی‌مدت
* وجود تورم/ضخیم‌‌شدن، برآمدگی یا توده، پوسته‌پوسته‌شدن یا ایجاد خوردگی و از بین رفتن پوست روی لب‌ها، لثه یا سایر نواحی داخل دهان؛
* ایجاد تکه‌های مخملی سفید، قرمز یا ترکیب سفید و قرمز در دهان؛
* خونریزی دهان
* بی‌حسی بی‌دلیل، از دست‌دادن احساس درد یا حساسیت در هر قسمت از صورت، دهان یا گردن؛
* وجود زخم‌های دائمی روی صورت، گردن یا دهان که به سادگی خونریزی می‌کنند و در عرض ۲ هفته بهبود پیدا نمی‌کنند؛
* احساس درد یا گیرکردن چیزی در انتهای گلو؛
* وجود مشکل در بلع، جویدن، حرف‌زدن و حرکت‌دادن فک یا زبان؛
* خستگی، گلودرد مزمن یا تغییر صدا؛
* درد گوش؛
* تغییر در حالت قرارگرفتن دندان‌ها یا دندان مصنوعی روی هم؛
* کاهش وزن محسوس.
علائم ثانویه نیز ممکن است شامل هر یک از طیف گسترده نشانه‌هایی از قبیل سفت شدن مناطقی از سطح دهان، تغییرات ظاهری دهان و لب، انسداد مسیر‌های هوایی، عفونت گوش میانی، گوش درد، گرفتگی عضلات فک، بلع سخت، تورم غدد لنفاوی، درد مقاوم و‌ایجاد مشکل در بینایی فرد باشد.
به طور کلی در صورتی که هر یک از علائم گفته شده، بیش از مدت دو هفته در فرد مشاهده شود، پیشنهاد می‌شود که دندانپزشک خود را از‌این موضوع مطلع سازد.
اشکال مختلف سرطان دهان کدام اند؟
سرطان دهان به صورت های گوناگون ممکن است در بدن افراد به وجود بیاید و از اشکال مختلف سرطان دهان می توان به صورت زیر اشاره داشت :* لب
* زبان
* پوشش داخلی گونه
* لثه‌ها
* کف دهان
* کام و نرم‌کام
* سقف دهان
.png "نشانه های سرطان دهان و علل و علائم و راه های تشخیص و درمان آن")
علت ایجاد سرطان دهان
تحقیقات تعدادی از عوامل که خطر ابتلا به سرطان‌های دهان را افزایش می‌دهند شناسایی کرده است. بر اساس یافته‌های محققان، شیوع این سرطان در بین آقایان دو برابر بیشتر از خانم‌ها است. همچنین افراد سیگاری و الکلی نیز 50 درصد بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به سرطان‌های دهان هستند. ضایعات بدخیم دهانی نیز یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار در شیوع و ایجاد سرطان‌های دهانی است.همچنین یکی دیگر از عوامل مهم در‌ایجاد سرطان دهانی ویروس پاپیلومای انسانی است که توسط رفتار‌های جنسی منتقل می‌شود. معمولاً سرطان‌های تحت تأثیر‌این ویروس در ناحیه گلو، زیر زبان و برابر لوزه‌ها ایجاد شده و کمتر قابل مشاهده هستند.
نکته دیگر دارای اهمیت این است که افراد مبتلا به سرطان دهان تحت تأثیر‌این ویروس که معمولاً با نام بیماران سرطانی HPV مثبت شناخته می‌شوند، کمتر در معرض مرگومیر و عود مجدد ناشی از‌این سرطان هستند.
سابقه‌ی وجود بیماری سرطان دهان در خانواده
قرارگرفتن درمعرض نور خورشید به‌ویژه در سنین جوانی
تشخیص سرطان دهان
تشخیص زودهنگام بیماران مبتلا به سرطان دهان باعث کاهش مرگومیر و کمک به بهبود درمان می‌شود. جراحان دهان و دندان می‌توانند مبتلایان را در مراحل اولیه تشخیص دهند. در صورت مشاهده موارد مشکوک توسط پزشکان، ممکن است آزمایش‌های تخصصی از قبیل بیوپسی، عکس‌برداری اشعه‌ایکس از قفسه سینه، سیتی‌اسکن و ام‌آر‌آی در دستور کار قرار گیرد.به طور کلی تنها روش قطعی برای تعیین اینکه آیا سلول‌های سرطانی یا پیش‌سرطانی وجود دارد، از طریق بیوپسی و ارزیابی میکروسکوپی سلول‌ها در نمونه برداشته شده است. بیوپسی بافتی، از زبان یا سایر بافت‌های دهان و بررسی میکروسکوپی ضایعه، تشخیص سرطان دهان و یا پیش‌سرطانی را تائید می‌کند.
انواع مختلفی از «بیوپسی» وجود دارد و انتخاب بهترین گزینه برعهده‌ی پزشک خواهد بود. بسیاری از پزشکان از روش «بیوپسی براش» (brush biopsies) استفاده نمی‌کنند. زیرا این روش، علی‌رغم سادگی در صورتی که نتیجه «بیوپسی» مثبت باشد، باید از «بیوپسی اسکالپِل» (بافت‌برداری با تیغ جراحی) هم استفاده شود. تست بِراش روشی است که با وسیله‌ای مخصوص از بافت دهانی نمونه‌برداری می‌شود؛ «بیوپسی» با تیغ جراحی هم دارای انواعی است: «بیوپسی اکسینال» (excisional) و «انسیالیزه» (incisional). در مورد اول تمام بافت مورد نظر و مورد دوم، تنها بخشی از ناحیه‌ی مورد نظر برداشته می‌شود. پزشکان بنا به طبیعت مشکل و لزوم برداشتن بافت از یکی از این دو روش «بیوپسی» بهره می‌برند. بعضی از پزشکان نیز با لیزر کار «بیوپسی» را انجام می‌دهند.
برای تشخیص سرطان دهان به چه پزشکی مراجعه کنیم
سرطان دهان به عنوان ششمین سرطان شایع جهان شناخته می‌شود و تشخیص و درمان آن بر عهده‌ی متخصصان دهان و دندان و گوش، حلق و بینی است.درمان بیماران مبتلا به سرطان دهان از نظر طیف پزشکان مربوطه گسترده است. درمان سرطان دهان معمولاً توسط یک تیم چند رشته‌ای با متخصصان درمان از زمینه‌های اشعه، جراحی، شیمی‌درمانی، تغذیه، دندانپزشکی و حتی روانشناسی که احتمالاً در معرض تشخیص، درمان، توان‌بخشی و مراقبت از بیمار هستند، قرار می‌گیرد.
با انجام اقدامات زیر نیز به تشخیص زودهنگام سرطان احتمالی در بدن کمک خواهید کرد:
۱. خود را حداقل یکبار در ماه معاینه کنید
به کمک آیینه و چراغ‌قوه لب‌ها و قسمت جلویی لثه را ببینید و لمس کنید. سرتان را به سمت عقب بگیرید و سقف دهان خود را لمس کرده و به آن نگاهی بیندازید. به پوشش داخلی گونه‌ها و قسمت‌های عقبی لثه هم توجه کنید. زبان‌تان را بیرون بیاورید و به تمام سطوح نگاه کنید: سقف دهان، انتهای گلو، زیر فک و دو طرف گردن را لمس کنید تا ببینید توده یا برآمدگی غدد لنفاوی در این نواحی دیده می‌شود یا خیر. درصورتی‌که هرگونه علائم سرطان دهان یا تغییری در نواحی نام‌برده مشاهده کردید، سریعا به پزشک مراجعه کنید.
۲. به صورت مرتب نزد دندانپزشک بروید
هر چقدر هم خودتان دست به معاینه بزنید و اوضاع را بررسی کنید، باز هم ممکن است زخم یا لکه‌هایی خطرناک و ریز از دیدتان دور مانده باشند. انجمن سرطان آمریکا به افراد بالای ۲۰ سال توصیه می‌کند، هر ۳ سال یکبار برای چکاپ نزد دنداپزشک بروند. افراد بالای ۴۰ سال هم باید به‌طور سالیانه برای معاینه‌ی دهان و دندان به دندانپزشک مراجعه کنند. با مراجعه به دندانپزشک از او بخواهید که وضع دهان و دندان را معاینه کند. هر چقدر زودتر متوجه وجود سرطان بشوید، موفقیت درمان بیشتر خواهد شد.
.png "نشانه های سرطان دهان و علل و علائم و راه های تشخیص و درمان آن")
درمان سرطان دهان
در مرحله اول اگر تومور به اندازه کافی کوچک باشد و اگر عمل جراحی به نتیجه کارکردی رضایت‌بخش باشد، قطع جراحی (حذف) تومور معمولاً توصیه می‌شود. همچنین درمان‌هایی از قبیل پرتودرمانی پیوسته با شیمی‌درمانی یا بدون آن در صورت غیر قابل بازگشت بودن بافت آسیب دیده توصیه می‌شود.پرتودرمانی
پرتودرمانی می‌تواند تأثیر منفی بر روی بدن داشته باشد. برخی از عوارض جانبی اشعه عبارت‌اند از:* گلودرد یا دهان
* خشکی دهان و از بین رفتن عملکرد غده بزاقی
* پوسیدگی دندان
* تهوع و استفراغ
* گلودرد یا خونریزی لثه‌ها
* عفونت‌های پوستی و دهان
* درد فک
* خستگی
* تغییر در توانایی تشخیص طعم و بو
* تغییرات در پوست شما، از جمله خشکی و سوزش
* کاهش وزن
* تغییرات تیروئید
شیمی‌درمانی
داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند برای رشد سریع سلول‌های غیر سرطانی سمی باشند. این می‌تواند عوارض جانبی مانند:* ریزش مو
* دهان و لثه دردناک
* خونریزی در دهان
* کم‌خونی شدید
* ضعف
* اشتهای ضعیف
* حالت تهوع
* استفراغ
* اسهال
* زخم‌های دهان و لب
* بی‌حسی در دست‌وپا
تارگت تراپی
تارگت تراپی معمولاً کمتر مورداستفاده قرار می‌گیرد. عوارض جانبی این درمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:* تب
* سردرد
* استفراغ
* اسهال
* واکنش آلرژیک
* بثورات پوستی
اگرچه این درمان‌ها عوارض جانبی دارند اما اغلب برای کاهش سرطان ضروری است. پزشک در مورد عوارض جانبی با شما صحبت کرده و به شما در سنجیدن جوانب مثبت و منفی گزینه‌های درمانی کمک خواهد کرد.
در صورت گستردگی محل درگیر در سرطان، جراحی آن نیازمند سطح بالاتری از تکنیک‌ها و تجهیزات است. ممکن است تعداد جراحی‌های مورد نیاز بیش از یک مورد باشد و حتی جراحی‌های پلاستیک برای بازسازی اندام آسیب‌دیده در دستور کار قرار گیرد.
معمولاً بیماران مبتلا به سرطان دهان در طول زندگی خود از مشکلات عدیده‌ای از قبیل مشکلات گفتاری، مشکل نگه داشتن وزن، مسائل مربوط به تیروئید، مشکلات بلع، عدم توانایی بلع، از دست دادن حافظه، ضعف، سرگیجه، کاهش شنوایی رنج می‌برند.
پس از درمان، توان‌بخشی برای بهبود حرکت، جویدن، بلعیدن و سخن گفتن ضروری است. در‌این مرحله ممکن است آسیب‌شناسان گفتار و زبان درگیر شوند.
در پایان لازم به ذکر است که تحقیقات در رابطه با اپیدمیولوژی سرطان نشان می‌دهد که ساده‌ترین راهکار در رابطه با سرطان دهان، پیشگیری از ابتلا به آن از طریق پرهیز از عوامل بیماری‌زا و همچنین تشخیص زودهنگام آن پیش از آسیب‌رسانی گسترده به اندام‌های سر و گردن است.
میزان عمر افراد مبتلا به سرطان دهان چقدر است؟
میزان زنده ماندن به مدت یک سال پس از ابتلا به سرطان دهان و حلق 81% است و میزان بقای فرد مبتلا به مدت 10-5 سال به ترتیب 56% و 41% است..png "نشانه های سرطان دهان و علل و علائم و راه های تشخیص و درمان آن")
طبق اعلام موسسه ملی سرطان، میزان بقای پنج‌ساله برای سرطان‌های حفره دهان و حلق به شرح زیر است:
83 درصد، برای سرطان موضعی (که شیوع پیدا نکرده است)
64 درصد، برای سرطانی که به غدد لنفاوی نزدیک دیده می‌شود.
38 درصد، برای سرطانی که در قسمت‌های دیگر بدن سرایت کرده است.
به‌طورکلی، 60 درصد از کل مبتلایان به سرطان دهان به مدت پنج سال یا بیشتر زنده می‌مانند. هرچه مرحله تشخیصی زودتر انجام شود، احتمال زنده ماندن بعد از درمان بیشتر می‌شود. در حقیقت، میزان بقای کلی پنج‌ساله در افراد مبتلا به سرطان دهان مرحله 1 و 2 به طور معمول 70 تا 90 درصد است. این امر باعث می‌شود که تشخیص و درمان به موقع که بسیار حائز اهمیت است سریع‌تر انجام شود.
منبع: سایت دکتردکتر
سایت چطور
سایت خیریه رضوی
