سلنیوم چیست؟
سلنیوم(Selenium) ماده معدنی است که در آب، خاک و بعضی از مواد غذایی یافت می شود، سلنیوم برای تولید آنزیمی به نام سلن پروتئین(Selen Protein) که خاصیت آنتی اکسیدان دارد نیاز است، این آنزیم به سلول های بدن کمک می کند تا در برابر اثرات مخرب رادیکال های آزاد مقام باشند. سلنیوم همچنین کمک به تولید آنزیمی دیگر به نام گلوتاتیون پراکسیداز می کند، این آنزیم نقش مهمی در دفع مواد زائد و مخرب از بدن از فلزت سمی گرفته تا مواد شیمیایی ایفا می کند.غده تیروئید نیز از سلنیوم برای تولید هورمون T4 استفاده می کند، همچنین سلنیوم در تبدیل هورمون T4 به هورمون T3 نقش مهمی دارد و یکی از دلایلی که امروزه کم کاری تیروئید بویژه در بانوان بسیار شایع شده است کمبود عناصر ید و سلنیوم در برنامه غذایی افراد می باشد.
متاسفانه پزشکان برای درمان کم کاری تیروئید به جای تنظیم میزان مواد معدنی در بدن که غده تیروئید برای فعالیت نیازمند آن ها می باشد قرص های هورمون جایگزین از قبیل لووتیروکسین تجویز می کنند. مصرف قرص های هورمون جایگزین هیچ گاه باعث درمان این بیماری نمی شود و صرفا سبب کاهش و کنترل برخی ازعلائم آن می گردد و معمولا بیماران با وجود استفاده از قرص های هورمون جایگزین مشکلاتی از قبیل کمبود انرژی، ریزش مو و غیره را کماکان تجربه می کنند.
سیستم ایمنی برای فعالیت صحیح نیازمند عناصر سلنیوم، روی، ویتامین C، ویتامین E و سایر مواد مغذی می باشد، سلنیوم باعث استفاده بهینه از ویتامین E شده که نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی بدن ایفا می کند.
بعضی از تحقیقات نشان می دهند کمبود سلنیوم باعث افزایش خطر ابتدا به سرطان پوست و پروستات می شود.
تحقیقات دیگر نشان می دهند مصرف مکمل های سلنیوم برای مدت 6 ماه بین 100 الی 200 میکروگرم در روز باعث کاهش نوعی از لیپو پروتئین ها که به آن ها کلسترول بد(LDL) نیز گفته می شود می گردد، البته این تاثیر مثبت سلنیوم بر کاهش کلسترول بد برای کسانی است که دچار کمبود سلنیوم می باشند و می توان نتیجه گرفت یکی از عوارض کمبود سلنیوم در بدن ازدیاد کلسترول بد است.
عنصر سلنیوم برای بسیاری دیگر از فعالیت های بیوشیمیایی مورد استفاده بدن قرار می گیرد که در این مقاله به مهمترین آن ها اشاره شد.
مقدار نیاز بدن به سلنیوم
بزرگسالان: زنان بالغ (19+ سال) به 55 میکروگرم، مردان بالغ (19+ سال) به 70 میکروگرم، زنان باردار 65 و زنان شیرده به 75 میکروگرم سلنیوم در روز نیاز دارند.اطفال و کودکان: 0 تا 6 ماه 10 میکروگرم، 6 الی 12 ماه 15 میکروگرم، 1 الی 6 سال 20، 7 تا 10 سال 30، 11 الی 14 سال 45 و 15 الی 18 سال نیازمند 50 میکروگرم سلنیوم در روز می باشند.
منابع غذایی سلنیوم
بادام برزیلی، گردو، تخم آفتابگردان، سیر، مخمر آبجو، کشمش، صدف دریایی، ماهی، جوانه گندم و مرغ از منابع غذایی حاوی سلنیوم به مقدار مناسب می باشند.از آنجا که بادام برزیلی دارای میزان زیادی از سلنیوم می باشد نباید در مصرف آن زیاده روی نمود.1
مزایای سلنیوم برای سلامتی در حال تحقیق و بررسی است اما در ادامه با برخی از مزایای شناخته شده و مشهور آن اشنا خواهید شد:
جلوگیری از سرطان
همانطور که در بالا نیز ذکر کردیم، سلنیوم یک ماده ضروری برای بیشتر فرایندهای سلولی است. این فرآیندها شامل پاسخ بدن به فعالیت‌های سرطان‌زاست. سرطان یکی از بیماریهای کشنده در سراسر جهان است و هنوز در بیشتر موارد بدون درمان باقی مانده است. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که مصرف متعادل سلنیوم می‌تواند کاهش بسیار خوبی در تشکیل سلولهای سرطانی به خصوص در پروستات؛ ریه و روده داشته باشد. سلنیوم یک ماده ضروری در بیشتر فعالیت‌های آنزیمی است که می‌تواند آپوپتوز را تحریک کند. رادیکالهای آزاد که محصول فرعی متابولیسم سلولی است می‌تواند منجر به سرطان و آسیب به DNA شود. سلنیوم به ترمیم DNA کمک می‌کند و از بروز سرطان جلوگیری خواهد کرد. در نهایت، گلوتاتیون سوپراکسید(یک ترکیب ضد سرطانی مهم در بدن) از سلنیوم برای فعالیت‌های خود استفاده می‌کند.
آنتی بادی‌ها وسلامت سیستم ایمنی بدن
مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که سلنیوم در تحریک آنتی بادی‌ها بسیار مهم است که عناصر سیستم ایمنی بدن هستند و می‌توانند اجسام خارجی ویروسی، باکتریایی ، قارچی و تک یاخته‌ای را نابود کنند. سلنیوم در تحریک این آنتی بادی‌ها بسیار مفید است. بعد از واکسیناسیون برای یک بیماری خاص، استفاده از سلنیوم می‌تواند بدن شما را مقاوم‌تر سازد.
ضد التهاب
سلنیوم علاوه بر افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن، خاصیت ضد التهابی نیز دارد. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که سلنیوم به کاهش استرس اکسیداتیو که اغلب در اطراف مفاصل و استخوان‌ها رخ می‌دهد بسیار مفید است. با کاهش التهاب در قسمت‌های حیاتی بدن، شما می‌توانید فعال، سالم و بدون درد زندگی کنید.
سلامت تیروئید
زمانی که صحبت از سیستم غدد درون ریز و تنظیم هورمون‌ها در بدن به میان می‌آید، غده تیروئید یکی از مهمترین و تاثیر گذارترین غده‌هاست. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که سلنیوم یک ترکیب ضروری برای عملکرد غده تیروئید است و به تنظیم مقدار هورمون‌هایی که از این غده ترشح می‌شود کمک می‌کند. هورمون T3 یکی از مهمترین محصولات از غده تیروئید است و سرعت متابولیسم کلی بدن را کنترل می‌کند. بدون سلنیوم، هورمون T3 نمی‌تواند تولید شود و همین امر برای بدن بسیار مضر است.
سلامت قلب
سلنیوم به عنوان یک رقیق کننده خون عمل می‌کند و خطر لخته شدن خون در رگ‌ها را کاهش می‌دهد. این ماده همچنین می‌تواند سطح کلسترول بد خون را تا حد زیادی کاهش دهد. این کلسترول در رگ‌ها و شریان‌ها تجمع پیدا می‌کند و باعث ایجاد بیماریهای قلبی- عروقی، سکته، حملات قلبی و سایر موارد می‌شود. بنابراین سلنیوم یک ماده قدرتمند برای سلامت قلب انسان است.
شوره سر و سلامت موها
اگرچه تحقیقات هنوز در مورد این شرایط مطمئن نیستند اما بیشتر افراد معتقدند که مصرف متعادل سلنیوم می‌تواند ریزش مو را کمتر کند و از بروز شوره سر جلوگیری نماید.2
باروری
سلنیوم برای باروری مردان اهمیت دارد زیرا در بیوسنتز تستوسترون وتکامل طبیعی اسپرماتوزوئید لازم می باشد. مطالعات اخیر وجود دو ترکیب سلنو پروتئینی خاص را در اسپرم به اثبات رسانده است. یکی از آنها گلوتاتیون پراکسیداز می باشد که در هسته اسپرم می باشد که کاربرد ساختاری وآنزیماتیک دارد.
آرتریت
سلنیوم علاوه بر اینکه یک آنتی اکسیدان می باشد، یک عامل ضد التهاب نیز می باشد. بررسی روی بیماران مبتلا به آرتریت روماتیسمی نشان داده است که میزان سلنیوم خون آنها کاهش یافته است.
مغز
سلنیوم در ساخت یک ماده شیمیایی در مغز به نام نوروترانسمیتر نقش مهمی ایفا می کند و با کمبود سلنیوم خطر جنون و ضعف افزایش می یابد.طبق مطالعات انجام شده ، افت عملکرد مغز در افراد بالای 65 سال با کمبود سلنیوم در رژیم غذایی دو برابر بیشتر است. کمبود سلنیوم با بیماریهای پارکینسون وآلزایمر نیز مرتبط است. بر اساس گزارشی، بیماران مبتلا به آلزایمر که روزانه از مکمل های سلنیوم مصرف می کردند، پیشرفت بیماری در آنها کند شده بود.
آب مروارید
سلنیوم می تواند چشم ها را در برابر بیماری آب مروارید محافظت کند.
خلق و خو
کمبود سلنیوم می تواند منجر به افسردگی، بی حوصلگی، اضطراب و پرخاشگری گردد.
پیری
سلنیوم بعنوان یک آنتی اکسیدان روند پیری را کند می کند. طبق یک تئوری علت پیری از بین رفتن سلولهای سالم توسط رادیکالهای آزاد می باشد و اگر بدن به اندازه کافی آنتی اکسیدان تولید نکند، آسیب ها روی هم انباشته شده وروند پیری سرعت می گیرد.3
علائم هشدار دهنده کمبود سلنیوم
سیستم ایمنی ضعیف بدن
یکی از وظایف سلنیوم تقویت سیستم ایمنی بدن و محافظت آن در برابر سرما، عوامل بیماری زا و... می باشد. لذا در صورت تداوم بیماری و ضعف بدن خود تست دهید تا از بالا یا پایین بودن میزان سلنیوم بدنتان اطمینان پیدا کنید.
تغییر رنگ ناخن و ریزش مو
کمبود سلنیوم با ریزش مو همراه است که می تواند شامل موهای سر، زیر بغل و یا بدن باشد. سفیدی روی ناخن و داشتن چهره رنگ پریده یکی از عوامل کمبود سلنیوم در بدن می باشد.
خستگی
در صورت بروز بیش از اندازه خستگی و ضعف احتمال کمبود سلنیوم در بدنتان وجود دارد که با تغذیه مناسب می توانید این کمبود را جبران کنید.
کاهش قدرت حافظه
اگر شما در تمرکز کردن مشکل دارید و یا حتی دچار حملات افسردگی می شوید، ممکن است دچار کمبود سلنیوم باشید، که بهتر است با پزشک خود این مسئله را درمیان بگذارید.
کم کاری تیروئید
هنگامی که تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی کند، کم کاری تیروئید رخ می دهد.افزایش وزن بی رویه، درد در ناحیه و گلو و ... می توانند بروز دهنده این بیماری باشند.
ناباروری
کمبود سلنیوم می تواند موجب ناباروری و حتی سقط جنین شود!در مردان، کمبود سلنیوم ممکن است باعث از بین رفتن اسپرم گردد.
عقب ماندگی، آسم و آرتریت
کمبود مزمن سلنیوم منجر به عقب ماندگی ذهنی، بیماری قلبی، سرطان، آسم و آرتریت روماتوئید می گردد.4پی نوشت:
1.www.clinicmoo.com
2.www.majalesalamat.com
3.www.asriran.com
4.www.oviro.com
