آشنایی با مشکلات رایج بعد از زایمان

عفونت ناحیه برش سزارین یا اپی‌زیوتومی

در زایمان به روش سزارین، ناحیه شکم را برش می‌دهند و برای رسیدن به جنین باید این ناحیه چند لایه برش داده شود. هر‌گونه دستکاری در محوطه شکمی حتی در صورتی که شرایط کاملا استریل باشد، امکان عفونت را بالا می‌برد. در زایمان به روش طبیعی نیز برشی بزرگ به نام اپی‌زیوتومی وجود دارد که این نیز ممکن است باعث عفونت شود.

شاخص‌ترین علامت عفونت وجود تورم، قرمزی‌، درد یا خروج چرک از ناحیه است. عفونت‌های بعد از سزارین معمولا از روز هفتم به بعد دیده می‌شود. اگر در ناحیه بخیه، قرمزی دیده شد یا با فشار دادن دو طرف بخیه ترشحات چرکی بیرون بیاید، نشان از وجود عفونت در ناحیه برش است. برای درمان عفونت نیاز به تجویز آنتی‌بیوتیک است؛ البته عفونت مانع جوش‌خوردن زخم و گاهی باعث بازشدن زخم می‌شود.

عفونت در نقطه‌ای غیر از برش

عفونت همیشه در ناحیه بخیه نیست و ممکن است در نقطه دیگری از بدن مانند دستگاه تنفسی فوقانی باشد‌ یا به دلیل لوله‌ای که هنگام بیهوشی داخل دهان بیمار گذاشته می‌شود، عفونت ریوی اتفاق بیفتد. عفونت در ناحیه پریکارد قلب هم دیده می‌شود.

آبسه پستان

یکی دیگر از مشکلاتی که در خانم‌ها بعد از زایمان مطرح می‌شود، وجود آبسه در پستان است. آبسه معمولا به دلیل وجود میکروبی در دهان نوزاد و نفوذ آن به داخل مجرا ایجاد می‌شود. تورم، سفتی، درد و تب بالای ۲/ ۳۸ نشانه آبسه پستان است. برای درمان نیز مهم‌ترین کار خالی‌کردن مداوم سینه‌ها و مصرف آنتی‌بیوتیک است.

عفونت مثانه

عفونت مثانه نیز به دلیل سونداژ مادر باردار در حین زایمان، شایع است. علامت عفونت مثانه حبس ادرار، ادرار قطره‌قطره، سوزش ادرار، درد هنگام دفع و گاهی خون در ادرار است. برای درمان عفونت مثانه، بیمار باید مصرف مایعات را بالا ببرد و از داروهای آنتی‌بیوتیک استفاده کند.

ترومبوفلیبیت

این بیماری بسیار خطرناک است و دلیل آن وجود لخته‌ای در رگ است. در بارداری و زایمان احتمال ترومبوز شش تا هشت برابر یک فرد معمولی است. اگر لخته جدا شود و به ریه برسد، باعث مرگ بیمار خواهد شد. بنابراین همه خانم‌ها باید علامت این بیماری را بشناسند تا در صورت بروز خیلی زود به پزشک مراجعه کنند. علامت آن هم قرمزی، تورم و گرمی در ناحیه است. ترومبوز معمولا در ساق پا بیشتر اتفاق می‌افتد و لخته‌ها معمولا در اندام تحتانی تشکیل می‌شوند. هرچه لخته عمقی‌تر باشد (لخته‌هایی که در لگن ایجاد می‌شوند) خطرناک‌تر است. اگر لخته به ریه‌ها برسد بیمار دچار علائمی مانند سرفه، احساس خفگی، تشنج و شوک خواهد شد.

بیماران دقت کنند اگر دچار گرفتگی ساق پا می‌شوند، گرفتگی باید خیلی زود برطرف شود. تداوم آن ممکن است ناشی از وجود لخته در یکی از عروق پا باشد. تشخیص ترومبوز توسط روشی به نام داپلر رنگی است. بیماران باید حتما در بیمارستان بستری شوند و در بستر بمانند. حرکت بیمار ممکن است باعث جداشدن لخته و رهاشدن آن در خون شود.

آتونی یعنی شل‌شدن رحم

در این حالت رحم قدرت انقباض خود را از دست می‌دهد. احتمال آتونی در حاملگی‌های دوقلویی، در زایمان‌های سخت، زایمان با جنین بزرگ و… که رحم بزرگ‌تر از حد عادی است بیشتر است. اگر خونریزی در ۲۴ ساعت اول اتفاق بیفتد، حتما باید از نظر وجود پارگی یا باز‌ماندن رگ کنترل شود. گاهی در بررسی لخته دیده می‌شود. لخته نشانه این است که رگ پاره شده، اما خونریزی ممکن است با تاخیر باشد. این خونریزی‌ها تا ۴۰ روز بعد از زایمان هم دیده می‌شود. در این حالت معمولا تکه‌ای از جفت در رحم باقی مانده است. برای اطمینان سونوگرافی درخواست می‌شود و اگر سونوگرافی گزارش داد تکه‌ای در رحم باقی مانده، بیمار را به اتاق عمل می‌برند و تکه جفت از رحم خارج می‌شود.

وقتی جفت کنده می‌شود، لخته‌ای جای آن تشکیل می‌شود تا مانع خونریزی شود. تقریبا از روزهای ۳۵ تا ۴۰ این لخته آرام‌آرام کنده و به بیرون ریخته می‌شود. در بعضی از بیماران این لخته یکجا کنده می‌شود که ایجاد خونریزی زیادی می‌کند و بیمار آن را با پریود شدید اشتباه می‌گیرد. در این مواقع باید حتی‌الامکان از موادی استفاده شود که رحم را جمع کند و حتی ماساژ رحم هم کمک‌کننده است. این مورد بسیار نادر است.

آمبولی مایع آمنیوتیک

این عارضه نیز عارضه‌ای خطرناک، بسیار نادر و کشنده است. در این عارضه موها، مایع آمنیون و حتی ورنیکس کازوئوزا (ماده چربی که روی پوست جنین وجود دارد) به دلیل این‌که عروق در حین زایمان باز هستند وارد خون می‌شود و از آنجا به ریه می‌روند. ورود این مواد به ریه با شوک ناگهانی بیمار همراه است. متاسفانه در بیشتر موارد هم به مرگ بیمار منجر می‌شود.

عوارض بعد از بیهوشی

بیهوشی عمومی برای زن باردار توصیه نمی‌شود مگر این‌که اوضاع به گونه‌ای باشد که راهی غیر از بیهوشی عمومی وجود نداشته باشد. (گذاشتن لوله در حلق مادر باردار که دچار تورم در آن ناحیه است، خطرناک است)‌ ۹۰ تا ۹۵ درصد زایمان‌های دنیا با روشی به نام بی‌حسی اسپینال انجام می‌شود. در این روش ماده بیهوشی وارد بدن مادر نمی‌شود. این نوع از بی‌حسی از طریق تزریق ماده بی‌حسی در کمر انجام می‌شود. عارضه آن البته در بعضی بیماران سردرد است که با خوردن کافئین و مایعات برطرف خواهد شد.1

افتادگی شکم

معمولا بلافاصله پس از زایمان سنگینی حاصل از وزن بچه از روی شکم مادر برداشته می‌شود. نباید از یاد برد که یک مادر تا قبل از زایمان تمام وزن فرزند خود را با استفاده از ماهیچه‌های شکم خود حفظ کرده است و در این مدت این ماهیچه‌ها از حالت قبل از زایمان بسیار تغییر کرده‌اند. این امر به تنهایی باعث افتادگی شکم مادران باردار پس از زایمان می‌شود. نباید از یاد برد که چند کیلو گرم وزن بچه به مدت ۶ الی ۸ هفته درون رحم به جداره شکم فشار آورده است و نباید انتظار داشت این افتادگی خیلی زود بر طرف شود. چرا که در چنین شرایطی پوست کنار پهلو‌ها و شکم نیز تحت فشار شدید بوده است و پس از زایمان خیلی زود به حالت اولیه خود بر نمی‌گردد. در ابتدای زایمان توصیه می‌شود از گن‌هایی که تبادل هوایی خوبی دارند، استفاده شود و پس از گذشت چند هفته وقتی قوای جسمانی مادر پس از زایمان به حالت عادی برگشت، می‌توان با تمرینات ورزشی به ویژه حرکاتی که باعث قوی‌تر شدن عضله‌های دور شکم می‌شوند، این مشکل را پس از چند هفته بر طرف کرد. زنان پس از زایمان باید به خاطر داشته باشند که به هیچ عنوان به خودشان فشار نیاروند، چرا که بدنشان خود به خود می‌تواند، چنین مشکلات به وجود آمده را پس از مدتی برطرف کنند.

تغییر رنگ پوست

معمولا در زمان بارداری با توجه به فشاری که روی زنان باردار وجود دارد، پوست شان کمی کشیده و بر افروخته می‌شود، اما این حالت پس از زایمان به یک پوست کسل کننده و گا‌ها بی روح تبدیل می‌شود. در واقع ممکن است؛ برخی از زنان پس از زایمان با تیره شدن پوست در نواحی پیشانی، گونه‌ها و حتی در ناحیه لب‌ها روبه‌رو شوند. این عامل بیشتر به‌خاطر تغییرات هورمونی است که در دروان بارداری زنان تجربه می‌کنند. خوشبختانه این قضیه زودگذر بوده و به صورت طبیعی پس از چند هفته بر طرف می‌شود. پس زنانی که تازه زایمان کرده‌اند، نباید نگران تیره شدن پوست خود پس از زایمان باشند.

زنان تازه زایمان کرده برای اینکه زودتر از شر تیرگی پوست و حالت کسل کننده آن راحت شوند، می‌توانند با مالیدن روغن زیتون و یا روغن نارگیل زمان برطرف شدن این نقیصه را تسریع ببخشند. البته ماساژ دادان قسمت‌های تیره شده پوست نیز برای جریان دادن بهتر گردش خون در زیر آن می‌تواند بسیار موثر باشد. در چنین شرایطی سعی کنید؛ بیش از ۱۰ الی ۱۵ دقیقه بیشتر زیر نور مستقیم خورشید قرار نگیرید، چرا که نور خورشید اگر بیش از اندازه به پوست‌تان بتابد می‌تواند مشکلات پوستی بیشتری به وجود آورد. البته استفاده از کرم‌های ضد آفتاب استاندارد نیز می‌تواند برای حفظ سلامت پوست و بهبود هر چه سریعتر پوست‌های تیره شده موثر باشد. زنان باردار باید به اندازه کافی استراحت کنند تا بدنشان در هنگام خواب فرصت بیشتری برای ترمیم بافت‌های بیرونی و درونی خود داشته باشد. البته تغذیه مناسب و خوردن مواد مغذی سالم نیز یک روش موثر برای بهبود وضعیت زنان پس از روز‌های ابتدای زایمان است.

کشیدگی پوست

معمولا در دوران بارداری پوست بدن با توجه به تغییرات هورمونی که در این دوران به وجود می‌آید با کشش بسیار زیادی روبه‌رو می‌شود و گا‌ها این کشش پس از زایمان باز هم روی بدن قابل مشاهده است. یکی از موثرترین راه‌ها برای نابودی کشیدگی پوست پس از زایمان این است که پوست را همواره مرطوب نگه دارید. از یاد نبرید پس از حمام صبح و شب حتما از روغن‌های طبیعی مانند روغن زیتون و روغن نارگیل بهره ببرید تا پوست بدنتان همواره مرطوب باشد. در چنین شرایطی پوست بهتر می‌تواند خود را ترمیم کند و از افتادگی فاصله بگیرد. یکی دیگر از روغن‌هایی که استفاده از آن بسیار توصیه می‌شود؛ روغن کرچک است. زنان باردار سعی کنند از این نوع روغن نیز برای چرب نگه داشتن پوست خود بهره ببرند. سعی کنید؛ پس از مالیدن روغن به پوست خود، روی آن به مدت ۲۰ الی ۳۰ دقیقه کیسه آب گرم قرار دهید تا روغن به بافت پوست نفوذ کند. البته نوشیدن آب به مقدار فراوان نیز به پوست‌تان کمک می‌کند تا شفافت‌تر شده و بهتر خود را جمع کند و از حالت کشیدگی فاصله بگیرد. خوردن مواد غذایی سرشار از انواع ویتامین‌ها نیز به پوست‌تان کمک می‌کند تا شاداب‌تر بماند.2

ورم سینه

ماستی تیا یا ورم سینه ها 2 تا 3 هفته بعد از زایمان یکی از دغدغه هایی است که بسیاری از خانم ها بعد از زایمان مواجه می شوند و با علائمی همچون درد، قرمزی به مطب مراجعه می کنند. بهترین اقدام برای برطرف کردن این مشکل، استفاده از کمپرس گرم، دوشیدن شیر، استفاده از مسکن و آنتی بیوتیک با صلاحدید پزشک متخصص زنان می باشد .

خونریزی

شایع ترین مشکل در بعد از زایمان خونریزی می باشد که برخی از عزیزان یک ماه و حتی سه ماه خونریزی های پیوسته دارند. در صورتی که خونریزی یک ماه بعد از زایمان به طول بکشد، حتما به پزشکتان مراجعه کنید زیرا ممکن است احتمال باقی ماندن بقایای جفت یا وجود عفونت بعد از زایمان وجود داشته باشد .

افسردگی

بعد از زایمان یکی از مشائل شایع در بین خانم ها احساس افسردگی است که علائمی از جمله موارد ذیل را دارند :

عدم لذت بردن
احساس ناراحتی و پریشانی
بیخوابی
احساس غم شدید
احساس گناه و بی ارزش بودن
پرخوری یا بی اشتهایی

به مادران توصیه می شود در صورتی که این علائم را داشتند با پزشک خود درمیان گذاشته و در صورت صلاحدید به روانکاو یا روانپزشک ارجاع داده شوند. در این میان نقش همسر بسیار کمک کننده است. کمک کردن در کارهای منزل، اختصاص دادن ساعاتی از روز برای وقت گذراندن با خانم و کاهش استرس محیط و ایجاد محیطی آرام بخش بسیار در بهبود مادر کمک کننده است. بهترین ورزش برای کاهش افسردگی بعد از زایمان یوگاست.3

پی نوشت:
1.www.rastineh.com
2.www.fardanews.com
3.www.dr-afsahi.com