نکاتی برای تقویت هوش کودکان

حرف، حرف، حرف

یکی از راه‌های تقویت هوش کودکان صحبت کردن و کلنجار رفتن با کودک است. از کودک خود پرسش‌های بدون پاسخ مشخص بپرسید. پرسش‌هایی که پاسخ به آنها مستلزم خلاقیت و استدلال است؛ مانند «وقتی که به ساحل دریا می‌رویم، چه می‌شود اگر برای خوردن بستنی توقف کنیم؟» برنمان معتقد است که این گونه پرسش‌ها به کودک کمک می‌کند که روی دانسته‌های خود فکر کند و نظرش را بگوید. نگران این نباشید که فهم این پرسش متناسب با سن کم کودک‌تان نیست. به همین ترتیب نیز به‌خاطر به‌کار بردن واژه‌های نسبتا پیچیده نگرانی به دل خود راه ندهید. شاید کودک متوجه پرسش‌ها نشود، اما اگر واژه‌های این پرسش را چند بار در زمینه‌ی مرتبطی به‌کار ببرید، بالاخره متوجه حرف‌تان می‌شود. جان شاتر، پدری از سیفورد نیویورک هنگام انجام فعالیت‌های روزانه‌اش، بالاترین اولویت خود را صحبت با پسر 2 ساله‌اش، جک می‌داند. این پدر می‌گوید، «ما از ابزارها حرف می‌زنیم. من به جک نحوه‌ی کار با خط‌کش تی، مته، متر نواری و چکش را نشان می‌دهم» ملیسا، مادر جک می‌گوید، «نتیجه‌ی این کار فوق‌العاده حیرت‌انگیز است. جک نام تمام ابزارها و موادی مانند تخته گچی، بتونه و لفاف محافظ (پارچه‌ای که کف اتاق یا روی اثاثیه پهن می‌کنند تا هنگام نقاشی و کار کثیف نشوند) را می‌داند. حالا هم جک در حال یادگیری اندازه‌گیری، چپ و راست پیچاندن پیچ‌گوشتی و رنگ‌های نقاشی است.»

مطالعه، مطالعه، مطالعه

یکی از راه‌های تقویت هوش کودکان مطالعه کردن است. تحقیقات دائما اثبات کرده‌اند که دسترسی به کتاب‌ها و وقت مطالعه‌ی نوبتی تک به تک می‌تواند موفقیت در مدرسه را برای فرزندتان پیشگویی کند. کیم داون‌پورت، مدیر ارشد برنامه‌ سازمان Jumpstart –سازمان ملی سوادآموزی زودهنگام در آمریکا- می‌گوید، «مطالعه مغز را تحریک می‌کند تا با جهان ارتباط برقرار کند و دانش پیش‌زمینه‌ای درباره‌ی جهان به‌دست بیاورد. مطالعه پایه و اساس هرگونه یادگیری است و کودک را قادر می‌سازد تا محتوای همه‌ی زمینه‌ها از جمله ریاضی و علوم را جذب کند و آنها را به‌کار بگیرد.» ایجاد مدلی از عادات خوب مطالعه‌ به کودک مزیت ارزشمندی می‌بخشد. وقتی کودک می‌بیند والدینش با علاقه و لذت مطالعه می‌کنند، این حس به وی نیز سرایت می‌کند. داون‌پورت می‌گوید، «از کودک خود بخواهید کنارتان روی مبل بنشیند و با هم به خواندن کتاب بپردازید. کتاب‌ها را بیرون و در سبد، طاقچه، قفسه‌ی کتاب و میز چای‌خوری بگذارید تا در دسترس کودک باشد. کتابی را که می‌خوانید با کودک خود سهیم شوید و از او بخواهید که همین کار را انجام بدهد. با این روش نه تنها جرقه‌ی مکالمه بین شما و کودک‌تان زده می‌شود، بلکه دامنه‌ی واژگان و درک مطلب او نیز افزایش می‌یابد.

تشویق کنجکاوی

یکی دیگر از راه‌های تقویت هوش کودکان، این است که کنجکاوی‌شان را حمایت و برانگیخته کنیم. برنمان می‌گوید، «پیش‌دبستانی‌ها تقریبا علاقه‌ی وافری به کنجکاوی دارند، اما وقتی بچه‌ها بزرگ‌تر می‌شوند، این حس کنجکاوی را از دست می‌دهند. با برانگیختن حس کنجکاوی‌ آنها با موضوعات موردعلاقه‌شان، این میل را در بچه‌های خود بیدار نگه دارید. سؤالاتی درباره‌ی بازی رایانه‌ای‌شان بپرسید و در مورد آن با او صحبت کنید. حتی اگر فرزندتان روی گوشی خود Pokémon بازی می‌کند، مثل یک دوست با گفت‌وگو راجع به آن با فرزند خود صحبت کنید. وقتی بتوانید تعامل دوطرفه‌ای را میان خود و کودک‌تان برقرار کنید، می‌توانید حاصل آن را در کودک باهوش‌تری ببینید. خواهید دید که فرزندتان نیز شروع به پرسیدن سؤالات می‌کند و دنبال موارد جالب‌تری می‌گردد که به شما نشان دهد. برای اینکه کودک خود را به خصوصیت دلخواه خود دربیاورید، باید زمان بگذارید و وقت بیشتری با کودک‌تان صرف کنید؛ به‌عنوان مثال به موزه بروید یا نمایش جالبی را با هم تماشا کنید. به فرزند خود بگویید که از کجای آن خوش‌تان آمد و چرا آن را دوست داشتید. ریچ براون، پدر دو فرزندی که در نیویورک زندگی می‌کند، سابقا حتی جمعه‌ها هم کار می‌کرد. برای اینکه علایق خود را با پسرش اریک در میان بگذارد، وقتی اریک در مدرسه‌ی دبستانی بود، گاهی به دنبال پسرش در مدرسه می‌آمد و او را با خود به موزه می‌برد. معلم‌های اریک به‌اتفاق از این بابت رضایت داشتند، چون روز بعد اریک درباره‌ی چیزهایی که یاد گرفته بود برای بچه‌های کلاس تعریف می‌کرد. آقای براون راجع به اریک می‌گوید، «اریک این روزها خودش را کارشناس می‌دانست و همین امر در طول این سال‌ها موجب شد که اعتماد و علاقه‌اش برای یادگیری بیشتر تقویت بشود.» 1

یادگیری یک ساز موسیقی

از نظر علمی ثابت شده است که یادگیری و نواختن ساز موسیقی ضریب هوشی کودک را به‌طور مستقیم بالا می‌برد، زیرا موسیقی سه بخش مهم از وجود کودک یعنی عقل، احساس و جسم را به تکاپو می‌اندازد. مهارت موسیقی نیاز به تمرین و استمرار دارد لذا وقتی کودک به یادگیری یک ابزار موسیقی می‌پردازد درگیر چالشی می‌شود که مدام در زندگی ادامه خواهد داشت. موسیقی قدرت حل مسئله کودکان را بالا می‌برد، چون او در خلال نواختن و یادگیری موسیقی قوه تفکر خود را به کار می‌اندازد.

شرکت در کلاس‌های ورزش

فعالیت بدنی و جنب‌وجوش، رشد مغز و عملکرد شناختی کودک را تقویت می‌کند. در واقع هرگونه فعالیت بدنی، ترشح اندورفین در مغز را افزایش داده و اندورفین‌ها باعث تقویت عملکرد و خروجی مغز می‌شوند.

انجام بازی‌های فکری

بازی کار کودک است. کودکان با بازی، مهارت‌های اجتماعی - شناختی و کاوش در دنیای خود را یاد می‌گیرند. در بازی، کودکان از لحاظ جسمی، کلامی یا ذهنی با محیط خود و سایر افراد درگیر می‌شوند.

بازی و اسباب‌بازی‌هایی وجود دارند که باعث تقویت هوش کودکان می‌شوند، به چند نمونه از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

معماها، بلوک‌ها و باز‌های فکری قدرت یادگیری کودکان را بالا می‌برد. محققان ادعا می‌کنند که بلوک سازی، مهارت‌های مکانی، ریاضی و حل مسئله را بهبود می‌بخشد چراکه در این بازی کودکان مدام در حال فکر کردن و تصمیم‌گیری برای چینش بلوک‌ها هستند.

بازی جنگا نه تن‌ها برای کودکان بلکه برای بزرگسالان هم سرگرم‌کننده و مفید است. این بازی که با ۵۴ بلوک چوبی انجام می‌شود، به تمرین بدنی و توجه بالایی نیاز دارد و به همین منظور عملکرد مغز کودکان را بهبود می‌بخشد.

اگرچه افراط در بازی‌های رایانه‌ای می‌توانند تأثیرات مخربی بر روی مغر بگذارد، اما استفاده کنترل‌شده از این بازی‌ها می‌تواند باعث تقویت مغز کودکان شود. در بازی‌های یارانه‌ای هماهنگی اعضای بدن کودک مانند چشم و دست افزایش پیدا می‌کند و کودک بهتر می‌تواند حرکات را کنترل کند. همچنین بازی‌های کامپیوتری به کودکان کمک می‌کند تا قدرت استدلال و حل مسئله‌شان افزایش یابد.

بازی‌های ریاضی از جمله بازی‌های تقویت‌کننده مغز هستند. مثال: من ۵ تا تیله بازی دارم. اگر ۲ تا از این‌ها را به شما بدهم، چند تیله دارم؟ یا بیست آب‌نبات از فروشگاه خریدم و ۳ تا از آن‌ها را خوردم. چند آب‌نبات مانده است؟ بهتر است از فرزندتان بخواهید که از نظر رشد ذهنی از انگشتان دست خود استفاده نکند.

تنفس عمیق از راه بینی

محققان دانشگاه نورث وسترن می‌گویند تنفس عمیق از راه بینی مغز را تقویت می‌کند؛ بنابراین هر روز صبح زود یا قبل از رفتن به خواب ۱۰-۱۵ دقیقه، این کار را با کودکتان تمرین کنید و شاهد تفاوت عملکرد ذهنی کودک خود باشید.

به چالش کشیدن ذهن

حافظه فرزندتان را به چالش بکشید. مثلاً پس از خواندن کتاب، از کودکتان بخواهید که داستان را به زبان خودش بازگو کند یا با استفاده از حلقه‌های میوه یا مهره‌های رنگی، الگو‌هایی ایجاد کنید، سپس آن‌ها را به هم بریزید و ببینید که آیا کودکتان می‌تواند آن‌ها را از نو بسازد. این فعالیت‌ها باعث قوی‌تر شدن حافظه کلامی و بصری فرزند شما می‌شوند. 2

بهداشت خواب را رعایت کنید

کمبود یک ساعت خواب در یک دانش آموز کلاس ششم مغز او را به یک دانش آموز کلاس چهارم تبدیل می کند. این واقعیت تلخ نشان می دهد که یک ساعت خواب کمتر در کودکان شما با دو سال بلوغ شناختی و رشد دیرتر همراه است. علاوه بر آن، بررسی های روان شناختی نشان می دهد بین نمرات و یادگیری دانش آموزان و میزان متوسط خواب خوب آن ها رابطه نزدیکی وجود دارد. پس سعی کنید با رعایت بهداشت خواب، وضعیت و کیفیت خواب کودکان خود را افزایش دهید. مشاوران روش صحیح رعایت بهداشت خواب کودکان را به شما خواهند آموخت.

میزان مورد نیاز خواب در دوره های سنی مختلف، عبارتند از:

نوزادان. 16-18 ساعت در روز
کودکان در سن پیش دبستانی. 11-12 ساعت در روز
کودکان در سن مدرسه. حداقل 10 ساعت در روز
نوجوانان. 9-10 ساعت در روز
بزرگسالان (از جمله افراد سالمند). 7-8 ساعت در روز

رژیم غذایی مناسبی را رعایت کنید

در نظر داشته باشید رعایت رژیم غذایی تاثیر زیادی بر روی رشد و سلامت و حتی هوش کودکان شما دارد اما نکته اصلی رعایت این رژیم در زمان مشخص و مناسب است. پژوهش های علمی ثابت کرده است که خوردن صبحانه به عنوان یک وعده مفید غذایی تاثیر زیادی بر حافظه و یادگیری دارد. علاوه بر آن، تحقیقات نشان می دهد که کافئین و قند می توانند منجر به تقویت فعالیت های مغز شده و اثرات مفیدی بر عملکرد شناختی داشته و کارایی سیستم توجه و تمرکز در کودکان را افزایش دهند. مصرف غذاهای پر کربوهیدرات و پرفیبر مانند جو دوسر در وعده غذایی صبحانه می تواند باعث بهبود عملکرد درسی دانش آموزان شود.

رژیم غذایی کم چرب، کم کربوهیدارت باعث اختلال در یادگیری می شود، از جمله:

پنیر
خامه
تخم مرغ
مصرف گوشت 3

پی نوشت:
1.www.chetor.com
2.www.yjc.ir
3.www.pezeshket.com