پوکی استخوان یک اختلال اسکلتی است که زمان بروز آن کهن‌سالی افراد جامعه بوده و بارزترین نشانه آن کاهش استحکام استخوان‌ها است. پوکی استخوان بانام علمی‌تر استئوپروز بر اساس یک تعریف استاندارد از سوی انجمن ملی بهداشت و درمان ایالات متحده آمریکا، یک اختلال اسکلتی است که زمان بروز آن کهن‌سالی افراد جامعه بوده و بارزترین نشانه آن کاهش استحکام استخوان‌ها است. این پدیده امروزه به یک چالش و نگرانی برای افراد پا به سن گذاشته جوامع مختلف بدل شده است، بر همین اساس، افراد مبتلا به این عارضه بیش از سایر افراد در معرض شکستگی اسکلتی و از کار افتادگی حرکتی قرار می‌گیرند. همان‌طور در تصویر زیر مشاهده می‌کنید، در فضای محصور در میان بافت‌های استخوانی سالم، ناحیه‌هایی مشابه لانه‌های زنبور وجود دارند که این نواحی بر اثر بیماری پوکی استخوان بزرگ‌تر شده تا به این ترتیب قدرت استحکام استخوان‌ها را تحت شعاع قرار دهد. همچنین سطح خارجی و رویی استخوان‌ها نیز به همین ترتیب ضعیف‌تر می‌شود. <img alt="" src="/_files/userfiles//1065(2).png" style="width: 1200px; height: 654px;" /> در حقیقت این بیماری می‌تواند در هر سنی به سراغ افراد بیاید، اما بر اساس گزارش‌ها بیشترین جمعیت مبتلا به این بیماری را افراد مسن و به‌ویژه زنان تشکیل می‌دهند. بر اساس گزارش سازمان ملی بهداشت ایالات متحده، بیش از 53 میلیون نفر در ایالات متحده تحت تأثیر خطرات ناشی از این بیماری هستند. بر اساس همین گزارش، سالیانه در حدود دو میلیون شکستگی بر اثر ابتلا به این عارضه ثبت گردیده است. در ادامه این مقاله به بحث در رابطه با علائم، نشانه‌ها و راه‌های جلوگیری به این عارضه خواهیم پرداخت. <h2>انواع پوکی استخوان:</h2> دو نوع پوکی استخوان وجود دارد: * پوکی استخوان نوع ۱ * پوکی استخوان نوع ۲ <h2>پوکی استخوان نوع ۱</h2> این نوع پوکی استخوان عموما در زنان بعد از یائسگی رخ می دهد. در این شرایط مقدار استروژن در بدن به شدت کاهش پیدا می کند. این فرآیند باعث از دست رفتن ماده موجود در استخوان می شود. این نوع پوکی استخوان در خانم ها رواج و شیوع بیشتری دارد و بین سنین ۵۰ الی ۷۰ سالگی توسعه پیدا می کند. در این فرایند معمولا مقدار استخوان های ترابکولار کاهش پیدا می کند. کاهش در استحکام کلی استخوان ها به شکستگی های مچ دست و ستون فقرات منجر می شود. <h2>پوکی استخوان نوع ۲</h2> این نوع پوکی استخوان عموما بعد از سن ۷۰ سالگی دیده می شود و زنان را دوبرابر بیشتر از مردان درگیر خود می سازد. پوکی استخوان نوع ۲ در برگیرنده نازک شدن استخوان های ترابکولار و نیز استخوان های استخوان کورتیکال ناحیه کام سخت است. این فرایند اغلب به شکستگی لگن و مهره ها می انجامد. اغلب بین این دو نوع پوکی استخوان همپوشانی وجود دارد. معمولا پوکی استخوان نوع ۱ را می توان به خوبی تشخیص داد و در مراحل اولیه جلوی آن را گرفت. باید توجه داشته باشید که پوکی استخوان می تواند مشکل اولیه و اصلی باشد یا در برخی از افراد مشکل ثانویه در نظر گرفته شود. تقریبا ۲۰ درصد از زنان و ۴۰ درصد از مردانی که پوکی استخوان دارند دلیل ثانویه برای ابتلا به آن داشته اند. <img alt="" src="/_files/userfiles//1069(1).png" style="width: 1200px; height: 600px;" /> <h2>علائم</h2> حقیقت آزار دهنده در رابطه با این عارضه این است که مراحل اولیه پیشرفت این بیماری بدون هیچ‌گونه علامت هشدار دهنده‌ای سپری می‌شود. در حقیقت بیماران مبتلا تنها هنگامی به این موضوع پی می‌برند که به‌طور اتفاقی تحت تصویر برداری گسترده MRI قرار بگیرند، در غیر این صورت پیشرفت این بیماری تا زمان وقوع شکستگی‌های ناگهانی و ساده قابل تشخیص نیست. به‌طور کلی وقوع نسبی نشانه‌های زیر در بانوان، آن هم در سنین بعد از یائسگی می‌تواند زنگ خطری برای مراجعه زودهنگام به پزشکان ارتوپدی باشد: * شکنندگی ناخن * ضعف بافت لثه‌ها * خمیدگی کمر * ضعف عمومی حرکتی * درد در مهره‌های کمر * شکستگی غیرقابل انتظار استخوان‌ها * بی‌خوابی ناگهانی * گرفتگی شبانه پاها * بیماری‌های لثه و شل‌شدن دندان‌ها دردهای مزمن و خفیف به خصوص در اثر فعالیّت، خمیدگی پشت و پیدایش قوز کوتاه شدن تدریجی قد، این بیماری باعث شکستگی‌های فشاری به خصوص در افراد سالمند و فرورفتگی (کلاپس) تدریجی مهره‌ها در یکدیگر می‌شود که بدون علامت بوده و در نهایت خود را به صورت خمیدگی پیشرونده پشت (کیفوز) نشان می‌دهد با ایجاد کیفوز قد بیمار در عرض ۱۰ الی ۲۰ سال ممکن است ۲۰ سانتی متر کاهش یابد و عضلات شکم شل شده و شکم به سمت جلو برآمدگی پیداکرده و گاهی نارسایی تنفسی حادث می‌شود. در صورت وجود سابقه این بیماری در افراد خانواده، حتی در صورت نبودن هیچ یک از نشانه‌های ذکر شده، مراجعه مستمر به پزشکان مربوطه مفید است. <img alt="" src="/_files/userfiles//1066(1).png" style="width: 1200px; height: 626px;" /> <h2>عوامل مؤثر در ابتلا به پوکی استخوان:</h2> سن: مهم‌ترین عامل در تسریع روند تخریب بافت اسکلتی انسان مقوله سن است. روند جایگزینی سلول‌های جدید به‌جای سلول‌های قدیمی استخوانی تا سن ۳۰ سالگی روندی مثبت شناخته می‌شود؛ این در حالی است که این روند از سن ۳۰ سالگی به بعد منفی شده و سرعت جایگزینی سلول‌های جدید به‌مرور کم‌تر از سرعت از بین رفتن سلول‌های قدیمی می‌شود. این روند به‌مرور زمان باعث می‌شود از تراکم بافت‌های استخوانی کمتر شده به شکنندگی آن‌ها به‌مرور افزایش یابد. یائسگی: یکی دیگر از علل اصلی پوکی استخوان، یائسگی است که در زنان بالای 45 تا 55 سال رخ می‌دهد. با توجه به تأثیر این اتفاق در سطح هورمون‌های زنان، یائسگی به روند کاهش تراکم استخوانی کمک می‌کند. نکته قابل توجه این است که معمولاً از تراکم استخوان‌های مردان نیز در این سن کاسته می‌شود، اما روند این کاهش نسبت به کاهش در بانوان کمتر است. با این حال این روند در سن ۷۰ سالگی در آقایان و بانوان به‌طور تقریبی برابر می‌شود. شرایط پزشکی: ابتلا به عارضه‌هایی همچون هیپرتیروئیدیسم نیز می‌تواند این روند را تسریع دهد. همچنین مصرف بلند مدت داروهای از دسته کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریقی نیز می‌تواند در این روند بسیار مؤثر باشد. همچنین مصرف سیگار نیز به‌عنوان یکی از محرک‌های پوکی استخوان معرفی شده است. در گزارش‌های ثبت شده عنوان شده است که از میان نژادهای مختلف دنیا، مردم نزاد قفقازی آسیایی بیشترین استعداد را برای ابتلا زود هنگام به این عارضه را دارا هستند. <h2>تشخیص</h2> به‌طور کلی تشخیص این عارضه توسط پزشک متخصص، پس از یک رشته معاینات فیزیکی، بررسی سابقه خانوادگی و تجویز آزمایش‌های ادرار و خون صورت می‌گیرد. در نهایت نیز آزمون سنجش میزان تراکم استخوان به‌عنوان آخرین گواه اثبات بیماری انجام می‌شود. این آزمایش که به‌وسیله اشعه X صورت می‌گیرد، برای اندازه گیری تراکم استخوان‌ها در نواحی مچ دست‌ها، کمر یا ستون فقرات استفاده می‌شود. این سه منطقه بیشترین خطر ابتلا به پوکی استخوان را دارند. معمولاً برای انجام صحیح این آزمایش به 20 الی 30 دقیقه زمان احتیاج است. <h2>درمان</h2> اگر آزمایش‌های شما نشان می‌دهد که پوکی استخوان دارید، پزشک برای شما یک طرح درمانی را آغاز خواهد کرد. این طرح می‌تواند مرکب از تجویز دارو، تغییر شیوه شامل افزایش مصرف کلسیم و ویتامین D و همچنین ورزش مناسب باشد. در واقع تا کنون هیچ درمان قطعی برای پوکی استخوان معرفی نشده است، اما درمان مناسب می‌تواند به محافظت و تقویت استخوان‌ها کمک کند. این درمان‌ها می‌تواند باعث کاهش سرعت تخریب استخوان در بدن شما شود. برخی از درمان‌ها نیز می‌توانند رشد سلول‌های استخوانی جدید را تحریک کنند. شایع‌ترین داروهایی که برای درمان پوکی استخوان استفاده می‌شود، گروه دارویی بیس فسفونات ها هستند. برای جلوگیری از دست دادن توده استخوانی، بیس فسفونات‌ها استفاده می‌شود. <h2>پیشگیری</h2> پیشگیری شاید مؤثرترین راه برای کاهش آسیب‌های ناشی از پوکی استخوان باشد. به‌طور کلی تغذیه خوب و ورزش منظم برای حفظ سلامت استخوان‌ها در طول زندگی ضروری است. در زیر به بررسی تاثیر مواردی که بیشترین نقش را در پیشگیری از پوکی استخوان دارند، می‌پردازیم: پروتئین: پروتئین یکی از اجزای تشکیل دهنده استخوان است. دریافت پروتئین به میزان کافی یکی از مهم‌ترین مواردی است که افراد باید در تمام طول زندگی خود به آن توجه کنند. به‌طور کلی افرادی که به رژیم‌های گیاهخواری تمایل دارند بیشتر در معرض کمبود پروتئین هستند؛ آن‌ها می‌توانند با مصرف منابع غیر حیوانی همچون آجیل‌ها و سویا کسری پروتئینی رژیم تغذیه‌ای خود را جبران کنند. وزن بدن: همان‌طور که افزایش وزن و توده بدنی باعث افزایش احتمال شکستگی استخوان‌ها می‌شود، کمبود وزن نیز در افزایش شانس شکستگی نقش مثبت دارد. لذا حفظ تناسب اندام و وزن مناسب برای پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان بسیار مؤثر است. کلسیم: مردان و زنان در سنین 18 الی 50 سالگی به روزانه حدود 1000 میلی گرم کلسیم نیاز دارند. این در حالی است که این نیاز در سنین 50 سالگی برای زنان و 70 سالگی برای مردان به میزان 1200 میلی گرم در روز افزایش می‌یابد. محصولات زیر به‌عنوان منابع غنی از کلسیم معرفی می‌شوند: * محصولات لبنی کم چرب * سبزی‌ها * کنسرو ماهی آزاد یا ساردین بااستخوان * محصولات سویا * غلات غنی شده با کلسیم * آب پرتقال طبیعی در صورتی که تأمین کلسیم مورد نیاز روزانه برای شما مقدور نیست، مصرف مکمل‌های حاوی کلسیم پیشنهاد می‌شود. ناگفته نماند که بر اساس گزارش‌ها مصرف بی‌رویه کلسیم نیز می‌تواند موجب ایجاد بیماری‌های سنگ کلیه یا افزایش خطر وقوع سکته قلبی شود. ویتامین دی: ویتامین D توانایی بدن شما برای جذب کلسیم را بهبود می‌بخشد و سلامت استخوان را تضمین می‌کند. این ویتامین به‌صورت طبیعی با قرار گرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب تأمین می‌شود، اما در صورتی که به دلایل مختلف این امکان میسر نشود، می‌توان با تجویز دارویی این ویتامین نسبت به جذب آن اقدام نمود. ورزش: ورزش به بهبود سرعت استخوان سازی و کاهش سرعت تخریب آن‌ها کمک می‌کند. ورزش مداوم و استاندارد به استخوان سازی و بهبود عملکرد عضلات به‌عنوان بازوی کمکی اسکلت اندامی کمک می‌کند. بدون شک تأثیر انجام ورزش مداوم و مستمر جوانی بر استحکام اسکلت اندامی بزرگ‌سالی بر کسی پوشیده نیست. لذا به‌عنوان آخرین و مهم‌ترین توصیه، پیشنهاد می‌شود در کنار ترک مصرف دخانیات، انجام تمرینات مستمر ورزشی در برنامه روزمره زندگی‌تان قرار بگیرد. <img alt="" src="/_files/userfiles//1068.png" style="width: 1200px; height: 800px;" /> <h2>درمان پوکی استخوان</h2> اساسی ترین درمان پوکی استخوان استفاده از مقادیر کافی کلسیم و ویتامین دی است. تمام بیماران مبتلا به پوکی استخوان باید مکمل های دارویی کلسیم و ویتامین دی دریافت کنند. همراه با این دو مکمل، پزشک معالج معمولا از یک داروی ضد پوکی استخوان هم استفاده میکند. سیده مریم علوی فوق تخصص بیماری های مفصلی، روماتیسم و پوکی استخوان بیمارستان حضرت علی اصغر(ع) در این خصوص گفت: برنامه درمانی جامع، علاوه بر دارو، شامل تغذیه مناسب، ورزش و جلوگیری از افتادن به زمین است؛ برای درمان پوکی استخوان از یک یا چند داروی ضد پوکی استخوان استفاده می شود. وی افزود: داروهای ضد پوکی استخوان سرعت از دست رفتن استخوان را کاهش می دهند و یا باعث ساخته شدن استخوان می شوند و بدین ترتیب با افزایش تراکم استخوان، خطر شکستگی استخوان را کاهش می دهند. علوی گفت: علاوه بر مصرف داروهای ضدپوکی استخوان، مصرف مقادیر توصیه شده کلسیم و ویتامین D نیز ضروری است و ورزش، فعالیت و رعایت اصول روش زندگی سالم هم در درمان پوکی استخوان اهمیت بالایی دارند. فوق تخصص بیماری های مفصلی، روماتیسم و پوکی استخوان بیمارستان حضرت علی اصغر(ع) بیان کرد: فعالیت بدنی برای ساخته شدن و حفظ استخوان از کودکی تا سنین پیری ضرورت دارد و مفیدترین نرمش هایی که توده استخوان را حفظ کرده و حتی باعث افزایش مختصر آن می شوند، شامل نرمش های تقویتی و نرمش های در مقابل مقاومت است؛ البته باید متوجه بود که در انجام ورزش، فشار ناگهانی بر روی استخوان ها وارد نیاید و از ورزش هایی که ممکن است ضربه های زیادی به استخوان ها بزنند خودداری کرد. وی اظهار داشت : در بسیاری اوقات پوکی استخوان علامتی ندارد که فرد متوجه شود، بنابراین به بانوان بالا ۶۵ سال و مردان بالای ۷۰ سال توصیه به انجام تراکم استخوان می شود. علوی ادامه داد: در برخی شرایط و در صورت وجود ریسک فاکتورهای خاص که فرد را در معرض شکسستگی استخوان قرار بدهند، به انجام تست سنجش تراکم استخوان در سن کمتر از ۶۵ سال نیز توصیه می شود که این ریسک فاکتورها شامل مصرف سیگار و الکل، وزن کمتر از ۵۸ کیلوگرم، استفاده از استروییدها به مدت طولانی، بزرگسالان مبتلا به بیماری هایی که باعث از بین رفتن استخوان می شود، یائسگی زودرس و سابقه شکستگی استخوان بدون وجود ضربه است. <h2>خطرات و عوامل تغییر ناپذیر پوکی استخوان</h2> پوکی استخوان بر مردان و زنان همه نژادها تأثیر می گذارد اما در زنان سفید پوست و آسیایی به خصوص زنان مسن که در معرض یائسگی هستند در بالاترین حدش وجود دارد. جنسیت زنان بیشتر از مردان در خطر ابتلا به این بیماری هستند. سن افراد مسن بیشتر از دیگران در خطر این بیماری می باشند. نژاد افراد سفیدپوست و همچنین آسیایی ها در خطر بیشتری قرار دارند. سابقه خانوادگی ابتلا پدر و مادر و خواهر و بردار به پوکی استخوان خطر ابتلای شما را نیز افزایش می دهد. جثه افرادی که جثه کوچکی دارند در خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری قرار دارند، چراکه ممکن است ساخت استخوان در این افراد کم تر باشد. <img alt="" src="/_files/userfiles//1070.png" style="width: 1200px; height: 630px;" /> <h2>سطوح هورمونی و پوکی استخوان</h2> هورمون های جنسی کاهش سطح هورمون استروژن در یائسگی یکی از مهم ترین عوامل ابتلا به پوکی استخوان می باشد. همچنین سطح استروژن در خانم ها هنگام درمان با بعضی از شیوه های درمان سرطان نیز کاهش می یابد. در مردان، سطح تولید تستوسترون در گذر زمان کاهش می یابد و همچنین بعضی از انواع درمان های سرطان پروستات نیز باعث کاهش سطح تستوسترون می شود، این کاهش سطح هورمون های جنسی در زنان و مردان می تواند باعث ضعیف شدن استخوان ها گردد. مشکلات تیروئیدی مقدار زیاد هورمون تیروئید می تواند باعث ضعف استخوانی شود. زمانی هورمون تیروئید خون شما زیاد است که شما تیروئید پرکار داشته و یا میزان زیادی دارو برای درمان کم کاری تیروئید دریافت می نمایید. سایر غدد پوکی استخوان با بیماری های غدد دیگر از جمله پاراتیروئید پرکار و غدد آدرنال نیز در ارتباط می باشد. <h2>عوامل تغذیه ای و پوکی استخوان</h2> کمبود دریافت کلسیم این کمبود در صورتیکه طولانی مدت باشد می تواند باعث ابتلا به پوکی استخوان شود. اختلالات خوردن افردای که دچار بیماری کم اشتهایی هستند، در خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان می باشند. دریافت غذای کم می تواند میزان کلسیم در بدن را کاهش دهد. همچنین بی اشتهایی می تواند باعث توقف قاعدگی در زنان و به طبع آن افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند. جراحی دستگاه گوارش افرادیکه با جراحی سایز معده خود را کاهش داده، عمل بای پس معده انجام می دهند و یا بخشی از روده را بر میدارند، درخطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان می باشند. <h2> سبک زندگی و پوکی استخوان</h2> کم تحرکی افرادی که تمام مدت نشسته بوده و کم تحرک هستند، در خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری پوکی استخوان می باشند. افراد الکلی مصرف منظم الکل می تواند خطر ابتلای شما به بیماری پوکی استخوان را افزایش دهد. سیگار هرچند دلیل اصلی تاثیر سیگار بر پوکی استخوان معلوم نیست، اما تحقیقات نشان می دهند که پوکی استخوان و مصرف سیگار با هم مرتبط می باشند. اکثر درمان هایی که برای پوکی استخوان انجام می شوند در جلوگیری از کاهش تراکم استخوان و پیشگیری از شکستگی استخوان مفید می باشند. بعضی از انواع پوکی استخوان با رژیم غذایی و تغییرات سبک زندگی قابل مدیریت می باشند. سایر روش های درمانی استفاده از دارو بوده که باید توسط پزشک تجویز شود. این درمان ها می توانند شامل: * ورزش هایی که باعث تقویت ماهیچه ها می شوند * ترک سیگار * داروهای درمان پوکی استخوان همچون و همچنین بعضی از انواع هورمون ها * تزریق داروهایی برای خانم ها که خطر شکستگی را کاهش می دهند * اجتناب از مصرف الکل * مکمل های حاوی کلسیم و ویتامین D <h2> داروهای پوکی استخوانی که می تواند تحلیل استخوان ها را متوقف یا کند نماید</h2> * بیس فسفونات ها * کلسی تونین * تعدیل کننده انتخابی گیرنده استروژن همچون رالوکسیفن * استروژن/ هورمون درمانی <h2>درمان گیاهی پوکی استخوان</h2> تخم‌ گشنیز مصرف گشنیز به حفظ سلامت استخوان‌ها کمک شایانی می‌کند. ۲ قاشق چای‌خوری از تخم گشنیز را در یک فنجان آب گرم بریزید و بگذارید به مدت پنج تا ۱۰ دقیقه بماند، سپس مقداری عسل به آن اضافه کنید و روزانه ۲ بار این محلول را بنوشید. <img alt="" src="/_files/userfiles//1072.png" style="width: 1200px; height: 738px;" /> دمنوش گزنه ۳ قاشق غذاخوری برگ خشک گزنه را در یک فنجان آب جوش بریزید و به مدت ۱۰ دقیقه آن را دَم کنید. می‌توانید روزانه چهار تا پنج فنجان از این دمنوش بنوشید. <img alt="" src="/_files/userfiles//1073.png" style="width: 1200px; height: 632px;" /> معجون سنجد هر روز صبح نیم ساعت قبل از صبحانه، ۲ قاشق مرباخوری پودر سنجد را به همراه یک قاشق مرباخوری پودر سویای بوداده و یک قاشق مرباخوری عسل، در یک لیوان شیر کم‌چرب مخلوط کنید. <img alt="" src="/_files/userfiles//1074.png" style="width: 1200px; height: 718px;" /> معجون کنجد دانه‌کنجد دارای کلسیم، منیزیم، منگنز، مس، روی، فسفر و ویتامین K و D است. یک قاشق چای‌خوری کنجد بوداده را به یک فنجان شیرگرم اضافه و این ترکیب را روزانه ۲ بار میل کنید. معجون زردچوبه، گزنه، رازیانه و پوست تخم‌مرغ یک قاشق مرباخوری زردچوبه را به همراه ۲ قاشق غذاخوری از هر یک از گیاهان گزنه و رازیانه و یک قاشق مرباخوری پوست تخم‌مرغ در سه فنجان آب‌جوش بریزید و به مدت ۱۰ دقیقه آن را دَم کنید. همچنین می‌توانید هنگام مصرف یک قاشق مرباخوری عسل نیز به آن بی فزایید. شیر بادام یک فنجان بادام را خیس کنید و روز بعد، آن‌ها را پوست بکنید و در آسیاب بریزید، سپس ۲ تا ۲ و نیم فنجان آب به آن بیفزایید. به پوره به دست آمده کمی پودر دارچین و عسل اضافه و دوباره آن‌ها را مخلوط کنید. این معجون را از صافی عبور دهید و هر روز آن را بنوشید. <img alt="" src="/_files/userfiles//1075(1).png" style="width: 1200px; height: 847px;" /> همچنین می‌توانید ۱۰ عدد بادام را در آب به مدت یک شب خیس کنید، سپس پوست آن‌ها را بکنید و یک فنجان شیر گرم به آن‌ها بیفزایید. کمی زعفران، هل و پودر زنجبیل به این مخلوط اضافه کنید و روزانه ۲ بار، قبل از صبحانه و خواب این ترکیب را بنوشید. منبع: سایت دکتردکتر سایت خبرگزاری مهر سایتخبرگزاری موج

هر آنچه باید درباره پوکی استخوان این بیماری خاموش دوران کهنسالی بدانیم

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته