بیماری های مادرزادی قلبی یا نقص مادرزادی قلب مشکل ساختار قلب است که از هنگام تولد وجود دارد. نقص مادرزادی قلب شایع ترین نوع نقص مادرزادی و ارثی در جامعه انسانی است. نقص می تواند در دیواره های قلب، دریچه های قلب و شریان ها و رگهای نزدیک قلب باشد. نقایص ایجاد شده در اثر بیماری های مادرزادی قلبی می توانند جریان طبیعی خون را از طریق قلب قطع کنند. جریان خون می تواند کند شود، به مسیر اشتباه یا به جای اشتباه برود، یا به طور کامل مسدود شود.

بیماری های مادرزادی قلبی

قلب عضو حیاتی و پیچیده بدن آدمی است که به همراه اغلب دستگاه های بدن بین هفته دوم تا دهم بارداری تشکیل شده و بیشتر بیماری های قلبی که از بدو تولد وجود دارند اعم از اینکه در زمان تولد یا سالهای بعد علایم آنها بروز کند، بیماری های مادرزادی قلب ناشی از نقص تکاملی در ساختمان قلب هستند. بیماریهای قلبی علت عمده مرگ و میر در کشورهای توسعه یافته بوده و از جمله شایعترین و مهمترین بیماریها در کشور ما نیز به شمار می روند که پیشگیری از آنها سالانه جان هزاران نفر را از مرگ حتمی نجات میدهد.

بیماری های مادرزادی قلبی، ناهنجاریها و نقصهای ساختمانی یا عملکردی هستند که در ساختار قلب هنگام تکامل جنین ـ بیشتر در 3 ماهه اول حاملگی ـ ایجاد میشوند. میزان نقص ممکن است از یک نقص ساده در دیواره بین دهلیزها تا نقایص متعدد همزمان در یک بیمار باشد. پزشکان از معاینه فیزیکی و آزمایش قلب مخصوص برای تشخیص بیماری های مادرزادی قلبی استفاده می کنند. پزشکان اغلب در طول بارداری یا پس از تولد، نقایص جدی قلب را تشخیص می دهند.

علائم بیماری های مادرزادی قلبی

علائم و نشانه های نقص های شدید در نوزادان شامل موارد زیر است:

* تنفس سریع و پی در پی
Cyanosis – رنگ بنفش برای پوست، لب ها و ناخن ها
* خستگی
* گردش خون ضعیف
* خستگی مزمن
* تنگی نفس
* ناتوانایی در ورزش کردن
* تغذیه ضعیف
* افزایش وزن بد
* عفونت ریه

نقص مادرزادی قلب اغلب در طول سونوگرافی بارداری تشخیص داده می شود. برای مثال، اگر دکتر شما یک ضربان قلب غیر طبیعی را تجربه کند، ممکن است با انجام آزمایش های خاص، موضوع را بررسی کند شامل اکوکاردیوگرام، اشعه ایکس قفسه سینه یا اسکن MRI باشد. در موارد دیگر علائم نقص مادرزادی قلب تا چند سال پس از تولد ممکن نیست. هنگامی که علائم پیشرفت می کنند، ممکن است شامل موارد زیر باشند:

* ریتم های قلب غیر طبیعی
* سرگیجه
* مشکل تنفس
* غش
* ورم بدن
* خستگی

بسیاری از بیماری های مادرزادی قلبی بدون علائم یا علائم کمی را ایجاد می کنند. اغلب علائم بیماری های مادرزادی قلبی تا زمان بزرگ سالی تشخیص داده نمی شوند. بسیاری از کودکان مبتلا به بیماری های مادرزادی قلبی نیازی به درمان ندارند. درمان می تواند شامل دارو، روش کاتتر، جراحی و پیوند قلب باشد. درمان بیماری های مادرزادی قلبی بستگی به نوع نقص، شدت آن و سن، اندازه و سلامت عمومی کودک دارد. تقریبا تمام کودکان مبتلا به بیماری های مادرزادی قلبی به سن بلوغ می رسند. بعضی به مراقبت مداوم برای بیماری های مادرزادی قلبی در طول زندگی خود نیاز دارند.

علل بیماری های قلبی مادرزادی

بیماری های مادرزادی قلبی به علت یک مشکل توسعه زودهنگام در ساختار قلب رخ می دهد. این نقص معمولا با جریان طبیعی خون از طریق قلب مواجه می شود که ممکن است تنفس را تحت تاثیر قرار دهد. اگرچه محققان دقیقا مطمئن نیستند که چرا قلب نمی تواند به طور صحیح رشد کند، علل مشکوک شامل موارد زیر می باشند:

* ژنتیک نقص قلب ممکن است در خانواده ها رخ دهد.
* مصرف برخی داروهای تجویزی در دوران بارداری، یک کودک را در معرض خطر بیشتری برای نقص قلب قرار می دهد.
* استفاده از الکل یا داروهای غیر قانونی در دوران بارداری
* ابتلا مادران به عفونت ویروسی مانند سرخچه (سرخک آلمانی) در مادر در سه ماهه اول بارداری
* در سه ماهه اول بارداری احتمال بیشتری دارند که یک کودک مبتلا به نقص قلب ایجاد کنند.
* افزایش سطح قند خون، مانند دیابت، ممکن است در دوران کودکی تأثیر بگذارد.
* مشکلات ژنی یا کروموزوم در کودک، مانند سندرم داون

انواع بیماری های مادرزادی قلبی

انواع مختلف بیماری های مادرزادی قلبی وجود دارد، می توان آنها را به سه دسته اصلی تقسیم کرد:

نقص دریچه قلب، دریچه های داخل قلب که جریان خون را کنترل می کنند ممکن است تنگ یا گشاد شوند؛ که در عملکرد قلب در پمپاژ خون تداخل می کند.

نقص های دیواره قلب، دیواره های طبیعی که بین طرف چپ و راست و اتاق های بالا و پایین قلب وجود دارد، ممکن است به درستی رشد نکند، سبب جربان خون در قلب یا ایجاد مکان هایی شود که در قلب وجود نداشت شود. این نقص فشار قلب را برای کار سخت تر می کند که ممکن است منجر به فشار خون بالا شود.

نقص رگهای خونی، شریان ها و رگ های خونی که خون را به قلب و بدن می برند ممکن است به درستی عمل نکنند. این می تواند جریان خون را کاهش یا متوقف کند که منجر به عوارض مختلف برای سلامتی می شود.

سیانوتیک و آسیانوتیک، بسیاری از متخصصین این حوزه درمانی این بیماری را با عنوان بیماری مادرزادی قلبی سیانوتیک یا آسیانوتیک می شناسند در هر دو نوع آن، قلب خون را به همان اندازه که لازم است پمپاژ نمی کند. تفاوت اصلی این است که سیانوتیک باعث کمبود اکسیژن در خون می شود، ولی در آسیانوتیک چنین نیست. نوزادانی که سطح اکسیژن آن ها کاهش یافته ممکن است دچار نفس نفس و رنگ پریدگی شوند. نوزادانی که اکسیژن کافی در خون دارند این علائم را نشان نمی دهند، اما ممکن است بعداً در زندگی دچار عوارضی مانند: فشار خون بالا شوند.

تشخیص

پزشکان ممکن است قبل از اینکه نوزاد متولد شوند، مشکل را تشخیص دهند. دکتر به ضربان قلب شما گوش می دهد تا سلامت قلب را بررسی کند. اگر او یک صدای غیر معمول شنید، ممکن است آزمایش های بیشتری را انجام دهد، مانند:

اکوکاردیوگرام: نوعی از اولتراسوند که تصویر قلب شما را می گیرد.

کاتتریزاسیون قلب: پزشک یک لوله بسیار نازک و انعطاف پذیر (به نام کاتتر) را از طریق یک رگ خون در بازو یا پا هدایت می کند تا به قلب شما برسد.

اشعه ایکس قفسه سینه: این می تواند علائم نارسایی قلبی را نشان دهد.

الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG): این فعالیت الکتریکی قلب را اندازه گیری می کند.

MRI: اسکن می کنید که پزشکان می توانند ساختار قلب را ببینند

درمان

درمان نقص مادرزادی قلبی بستگی به نوع و شدت نقص دارد. بعضی از نوزادان نقایص قلبی خفیف دارند که با زمان خود درمان می شوند. برخی از افراد ممکن است نقایص شدید داشته باشند که نیاز به درمان گسترده ای دارند. در این موارد، درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

داروها: داروهای مختلفی وجود دارد که می تواند به کارکرد قلب کمک کند. برخی از آنها همچنین می توانند برای جلوگیری از لخته شدن خون از شکل گیری یا کنترل ضربان قلب نامنظم مورد استفاده قرار گیرند.

دستگاه های قلب ایمپلنت: برخی از عوارض ناشی از نقایص قلبی مادرزادی با استفاده از دستگاه های خاصی از جمله دستگاه های ضربان ساز و نقص ایمنی قلبی عروق (ICD) قابل پیشگیری هستند. یک ضربان ساز ممکن است به تنظیم ضربان قلب غیر طبیعی کمک کند.

روش کاتتر: تکنیک های کاتتر سازی اجازه می دهد تا پزشکان برخی از نقص های قلبی مادرزادی را بدون جراحی باز کردن قفسه سینه و قلب ترمیم کنند. در طی این مراحل، دکتر یک لوله نازک را به یک ورید در پا وارد می کند و آن را به سمت قلب هدایت می کند. هنگامی که کاتتر در موقعیت صحیح قرار دارد، پزشک ابزارهای کوچکی را که از طریق کاتتر رشته شده است، برای اصلاح نقص استفاده می کند.

عمل جراحی قلب باز: اگر روش کاتتر برای یک نقص مادرزادی قلب کافی نباشد، این نوع جراحی ممکن است مورد نیاز باشد.

پیوند قلب: در موارد نادر که نقص مادرزادی قلب برای حل کردن بسیار پیچیده است، پیوند قلب ممکن است مورد نیاز باشد. در طی این روش، قلب کودک با یک قلب سالم از یک اهدا کننده جایگزین می شود.

بیماری های مادرزادی قلبی در بزرگسالان

بسته به نقص، تشخیص و درمان ممکن است در مدت کوتاهی پس از تولد، در دوران کودکی یا در دوران بزرگسالی شروع شود. برخی از نقص ها تا زمانی که کودک بالغ نمی شود علائمی ایجاد نمی کنند، بنابراین تشخیص و درمان ممکن است به تأخیر بیفتد. در این موارد علائم نقص قلب مادرزادی جدید کشف شده ممکن است عبارتند از:

* تنگی نفس
* درد قفسه سینه
* کاهش توانایی در ورزش
* خستگی

درمان بیماری های مادرزادی قلبی در بزرگسالان نیز می تواند بسته به شدت نقص قلب متفاوت باشد. بعضی از افراد ممکن است نیاز به نظارت دقیق بر وضعیت خود داشته باشند وبرخی ممکن است نیاز به دارو و جراحی داشته باشند. در بعضی موارد، نقایصی که ممکن است در دوران کودکی درمان شده باشد، دوباره در بزرگسالی مشکلاتی ایجاد کند. صرف نظر از وضعیت شما، مهم است که به دنبال مراقبت از پزشک خود باشید. درمان ممکن است وضعیت شما را درمان نکند، اما می تواند به شما در حفظ یک زندگی فعال و مفید کمک کند. همچنین خطر ابتلا به عوارض جدی مانند عفونت قلب، نارسایی قلبی و سکته را کاهش می دهد.

پیشگیری از بیماری های مادرزادی قلبی

زنان حامله یا برنامه ریزی برای باردار شدن می توانند اقدامات احتیاطی خاصی برای کاهش خطر ابتلا به یک نوزاد با نقص قلب مادرزاد داشته باشند:

اگر شما در حال برنامه ریزی برای بارداری هستید، با پزشک خود در مورد داروهای تجویزی یا بدون نسخه که مصرف می کنید صحبت کنید.

اگر سابقه خانوادگی نقایص مادرزادی قلب دارید، از پزشک خود درباره غربالگری ژنتیکی بپرسید. برخی ژن ها ممکن است به پیشرفت قلب غیرطبیعی کمک کنند.

برای اینکه بیماری های مادرزادی قلب کاهش یابد باید ابتدا از ازدواج فامیلی جلوگیری کرد چرا که ممکن است ژن معیوبی در خانواده ها باشد که با ازدواج فامیلی فعال شده و یک بیماری مادرزادی را ایجاد کند . هم چنین دختران باید قبل از ازدواج علیه بیماری (( سرخچه )) واکسینه شوند چرا که سرخچه بیماری است که می تواند ۳۵% نوزادانی را که مادرانشان واکسینه نشده اند را به بیماری قلبی مبتلا کند. هم چنین مادران دارای بیماری هایی مانند دیابت هنگام بارداری باید تحت نظر پزشک باشند . اگر شما در برابر سرخجه یا سرخک آلمانی واکسینه نشدید، گزینه های پیشگیری را پیگیری کنید.

مادران باید بیشتر در ۳ ماه اول حاملگی مراقب خود باشند چون که قلب نوزاد طی این مدت در حال شکل گیری است. هم چنین از مصرف داروهای غیر ضروری در ۳ ماهه اول حاملگی اجتناب کنند و اگر مجبور به مصرف دارو هستند حتما با پزشک مشورت کنند . داروهای آرام بخش - خواب آور - ضد افسردگی برروی جنین اثر مضرداشته و می تواند باعث بروز بیماری های مادرزادی قلبی می شود .

با رعایت توصیه هایی چون بررسی و درمان فشار خون بالا - دیابت - صرع - عفونت های مزمن و حاد و هم چنین حذف سیگار - کافئین - مشروبات الکلی - دور بودن از استرس - مصرف روزانه مولتی ویتامین با اسید فولیک از ۳ ماه پیش از حاملگی و طی دوران حاملگی - خطر ایجاد ناهنجارهای مادرزادی قلب در جنین را تا حد قابل توجهی کاهش می یابد . اگر دچار دیابت هستید قبل از اینکه باردار شوید باید سطح قند خون خود را کنترل کنید. مهم است که با پزشک خود برای مدیریت بیماری در دوران بارداری مشورت کنید.

ابتلا یا عدم ابتلا به بسیاری از بیماری ها ۳ ماهه اول بارداری با آزمایش مایع آمنیوتیک قابل تشخیص است با توجه به تشخیص زود هنگام مشکلات و بیماریهای قلبی - مادرانی که خود یاهمسرانشان بیماری قلبی مادرزادی داشته اند سابقه مصرف داروهای خاصی در ۳ ماهه اول حاملگی دارند . مادرانی که هنگام بارداری بالای ۴۰ سال سن دارند یا خانم های بارداری که پزشک سونوگرافیست در حین سونوگرافی ازجنین نشانه دال بر مشکلات قلبی یا سایر مشکلات جنینی در آنها تشخیص داده است لازم است از ماه چهارم بارداری اکوی قلب جنین انجام دهند .

نقص‌های مادرزادی می‌توانند خود به خود درمان شوند؟

بله، ممکن است با بزرگتر شدن نوزاد، نقص‌های قلبی، کوچکتر خود به خود از بین بروند. کودک تا آن زمان ممکن است فقط به داروها احتیاج داشته باشد و به طور منظم مورد بررسی قرار گیرد. گاهی ممکن است یک جراحی ضروری باشد، اما پزشک ممکن است بلافاصله روی کودک عمل جراحی انجام ندهد و منتظر بماند تا کودک به سن خاصی برسد

مدیریت بیماری‌های مادرزادی قلبی در کودکان

اختلالات مادرزادی اغلب عملکرد قلب و سیستم گردش خون را برای همیشه تغییر می‌دهند. نقص قلب باعث برخی مشکلات مزمن می‌شود که معمولاً برای یک عمر باقی می‌مانند. با این حال، اگر والدین شرایط را خوب اداره کنند و همچنین به فرزند خود آموزش دهند که چگونه از خود مراقبت کنند، کودک می‌تواند زندگی عادی داشته باشد. می‌توانید موارد زیر را در نظر داشته باشید:

تغییرات در خانه و روتین:
کودکان با وجود نقص‌های مادرزادی قلبی می‌توانند زمان سختی را برای انجام کارهای روزمره مانند؛ بالا رفتن از پله‌ها طی کنند که سایر بچه‌ها به راحتی انجام می‌دهند. برای کودکان مبتلا به بیماری های مادرزادی قلبی، هر فعالیتی که نیاز به تلاش فیزیکی دارد، می‌تواند به دلیل گردش ضعیف خون اکسیژن‌دار در بدن، سخت باشد.

تغییرات خاصی مثل انتقال اتاق کودک به طبقه هم کف و اجتناب از بازی‌هایی که نیاز به تلاش فیزیکی دارند، می‌تواند مفید باشد.

مراقب بهداشت باشید:
نوزادان مبتلا به بیماری های مادرزادی قلبی، به خاطر ایمنی ضعیف در معرض عفونت هستند. استفاده از حمام و اهمیت شستن دست‌ها را پس از غذا و قبل از غذا، به فرزندتان آموزش دهید. محیط اطراف خود را تمیز نگه دارید و تمام واکسن‌های مورد نیاز برای فرزندتان را خاطر بسپارید.

کودکان می‌توانند زندگی عادی داشته باشند:
به لطف پیشرفت علم پزشکی و فن‌آوری، کودکان مبتلا به نقص قلبی هم می‌توانند عادی زندگی کنند. به شرطی که کودک شما همیشه لیستی از کارهایی را که باید انجام دهد و کارهایی که باید از آن اجتناب کند را داشته باشید ولی باید به آن‌ها اجازه دهید که کودکان از سن خودشان لذت ببرند.

دسترسی به یک گروه پشتیبانی:
شما به حمایت از خانواده خود و دیگران، برای کنار آمدن مادام العمر نقص قلبی فرزند خود، نیاز خواهید داشت. کودکانی که نقص قلب خود را در دوران کودکی درمان کرده‌اند نیز باید مدام خود را چک کنند.

از آنجایی که درمان بیماری های مادرزادی قلبی در نوزادان می‌تواند گران‌قیمت باشد، داشتن یک شبکه حمایتی از اعضای خانواده و گروه‌های دیگر کمک می‌کنند.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت دکتر مهرعلیزاده
سایت برترینها