بیش‌فعالی یا نقص توجه
اختلال نقص توجه یا اختلال بیش‌فعالی؛ یک اختلال سلامت روانی است که شامل ترکیبی از مشکلات مداوم از قبیل دشواری توجه کردن، بیش فعال بودن و رفتار مداخله‌ای می‌شود. بیش‌فعالی می‌تواند به روابط ناپایدار، عملکرد ضعیف در مدرسه، عزت نفس پایین و دیگر مشکلات منجر شود. علائم بیش فعالی در دوران کودکی شروع می‌شوند و تا بزرگسالی ادامه می‌یابند.در بعضی موارد، بیش فعالی خیلی زود تشخیص داده می‌شود. علائم بیش فعالی در بزرگسالان و کودکان شاید مشابه نباشد. در بزرگسالان بیش فعالی بعضا کاهش می‌یابد، اما با تکانش‌گری، بی‌حسی و دشواری توجه ادامه می‌یابد.
تفاوت رفتار معمولی و ADHD (اختلال نقص توجه- بیش‌فعالی) چیست؟
تقریباً همه در برخی از دوره‌های زندگی خود علائمی شبیه به ADHD دارند. اگر مشکلات شما اخیرا رخ داده باشد یا فقط گاهی اوقات در گذشته این موارد رخ داده باشد، احتمالاً ADHD ندارید. ADHD فقط در مواردی تشخیص داده می‌شود که علائم آنقدر شدید باشد که باعث مشکلات مداوم در زندگی شما شود. این علائم پایدار و مخل را می‌توان در اوایل کودکی جستجو کرد.تشخیص ADHD در بزرگسالان ممکن است دشوار باشد، زیرا برخی از علائم ADHD شبیه علائم ناشی از شرایط دیگر مانند اضطراب یا اختلالات خلقی است. بسیاری از بزرگسالان مبتلا به ADHD حداقل یک بیماری بهداشت روانی دیگر مانند افسردگی یا اضطراب نیز دارند.
علائم بیش فعالی
برخی از افراد مبتلا به اختلال بیش‌فعالی یا نقص توجه (ADHD) علائم کمتری دارند، اما برخی از بزرگسالان همچنان علائم عمده‌ای دارند که باعث اختلال در عملکرد روزانه می‌شود. در بزرگسالان، ویژگی‌های اصلی علائم بیش فعالی، شامل مشکلات توجه، تحریک‌پذیری و بی‌حسی است.علائم بیش فعالی، درجه و شدت‌های مختلفی دارد. بسیاری از بزرگسالان مبتلا به اختلال بیش‌فعالی، از بیماری خود آگاه نیستند، آنها فقط می‌دانند که انجام کارهای روزمره برایشان یک چالش است. بزرگسالان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است در تمرکز کردن و اولویت‌بندی با مشکل مواجه شوند که منجر به مشکلات شخصی و اجتماعی می‌شود.
علائم بیش‌فعالی در بزرگسالان شامل موارد زیر است
تکانشی بودن
بی‌نظمی و مشکلات اولویت‌بندی
ناتوانی از مهارت‌های مدیریت وقت
مشکل در تمرکز بر یک کار
مشکل چند وظیفه‌ای
فعالیت بیش از حد یا بی‌حوصلگی
برنامه‌ریزی نامناسب
کم‌توانی در تحمل ناامیدی
نوسانات خلقی مکرر
مشکلات پس از انجام و تکمیل وظایف
گرم بودن بیش از حد
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
اگر هر یک از علائم ذکر شده در بالا به طور مداوم زندگی شما را مختل می‌کند، در مورد اینکه آیا ممکن است بیش فعالی داشته باشید یا خیر با پزشک خود صحبت کنید. انواع مختلفی از متخصصان ممکن است درمان بیش‌فعالی را تشخیص دهند و نظارت کنند. به دنبال متخصصی باشید که آموزش و تجربه مراقبت از بزرگسالان مبتلا به ADHD را داشته باشد.
انواع مختلف بیش فعالی
اختلال بیش‌فعالی یا نقص توجه را می‌توان، به سه دسته گروه‌بندی کرد.بدون توجه و بی‌دقت: فرد نمی‌تواند روی فعالیت خاصی تمرکز کند. اکثر کودکان دچار این اختلال، در دقت و توجه کردن دچار مشکل هستند.
تکانشی و بیش فعال: شخص بدون فکر اقدام می‌کند و بسیار فعال است. فعالیت بیش از حد معمول، قابل مشاهده‌ترین مشخصه اختلال بیش‌فعالی است.
ترکیبی (ترکیبی بیش از حد فعال و بدون توجه): این نوع، شایع‌ترین نوع اختلال بیش فعالی یا نقص توجه در بین افراد است. افراد مبتلا به این نوع از بیماری، علائم مشترکی از بدون توجه بودن و بیش فعالی را نشان می‌دهند. 1
علل و دلایل ایجاد کم توجهی / بیش فعالی
اگرچه علت دقیق بروز این نوع اختلال هنوز مشخص نیست، اما تحقیقات بر روی آن همچنان ادامه دارد. فاکتورهای مختلفی در توسعه ADHD نقش دارند. تحقیقات انجام شده نشان می دهد که شاید ژنتیک در بروز این اختلال نقش داشته باشد. فاکتورها و عوامل محیطی خاصی نیز ممکن است خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهد.
آیا ADHD ژنتیکی است؟
شواهد نشان می‌دهد که اختلال بیش فعالی هم زمینه‌ی ژنتیکی دارد و هم زمینه‌ی محیطی. برای مثال، مطالعات انجام شده بر روی دو قلوها نشان داده است که دو قلوهای همسان نسبت به دو قلوهای غیرهمسان احتمال بیشتری دارد که هر دو به اختلال ADHD مبتلا باشند.هیچ ژن منفرد و مشخصی مسئول ایجاد اختلال بیش فعالی نیست. بلکه، مانند بسیاری از بیماری‌های روانی، تصور می‌شود که این بیماری با ژن‌های مختلفی در ارتباط باشد که برخی از آنها هنوز شناخته نشده‌اند.
فاکتورهای خطر بیش فعالی / کم توجهی
اگر موارد زیر را داشته باشید، به طور بالقوه در معرض خطر ابتلا به ADHD هستید:
- در اعضای خانواده فردی با این اختلال و یا سایر بیماری های ذهنی وجود داشته باشد.
- سیگار کشیدن و یا مصرف مواد مخدر در دوران بارداری مادر.
- مادر شما در دوران بارداری، در معرض سموم محیطی قرار گرفته باشد.
- در دروان کودکی در معرض سموم محیطی همچون سرب قرار گرفته باشید.
- قبل از موعد مقرر متولد شده اید (تولد نارس).
عوارض بیش فعالی – کم توجهی
اختلال ADHD با موارد زیر مرتبط است:
- عملکرد ضعیف در مدرسه
- مشکل با قانون
- مشکل در کار
- مصرف مواد مخدر
- تصادفات مکرر و یا سایر حوادث
- روابط متشنج
- سلامت ذهنی و فیزیکی ضعیف
اختلالات خلقی: بیشتر بزرگسالانی که به این اختلال مبتلا هستند ممکن است افسردگی، اختلال دو قطبی و یا سایر اختلالات خلقی را داشته باشند. اگرچه تمامی مشکلات خلقی لزوما به طور مستقیم مربوط به ADHD نیست اما الگوی تکرار از شکست ها و ناکامی های مرتبط با ADHD می تواند افسردگی را بدتر کند.
اختلالات اضطراب: اختلال اضطراب اغلب در بزرگسالانی با ADHD رخ می دهد. اختلال اضطراب ممکن است باعث ایجاد نگرانی، عصبی بودن و یا سایر نشانه ها شود.
اختلالات شخصیتی: بزرگسالانی که دارای اختلال ADHD هستند خطر بیشتری در ابتلا به اختلال شخصیتی مانند اختلال شخصیت مرزی یا اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارند.
ناتوانی در یادگیری: بزرگسالانی که اختلال ADHD دارند ممکن است در امتحانات آکادمیک نمره کمتری دریافت کنند. 2
درمان بیش فعالی چیست ؟
اینکه ما در بیش فعالی چه روش درمانی را در پیش بگیریم متفاوت است و بستگی به شدت و میزان بیش فعالی دارد. در واقع برای اینکه یک درمان موفق در بیش فعالی داشته باشیم باید یک ارزیابی دقیق و هوشیارانه از مشکل بیش فعالی داشته باشیم و شروع درمان بدون ارزیابی های دقیق صرفا باعث تلف شدن زمان طلایی فرد و در نهایت شکست در درمان خواهد شد.
از جمله روش هایی که در درمان بیش فعالی مطرح می شود
دارو درمانی در بیش فعالی کاربرد زیادی دارد که یکی از معروف ترین و مطمئن ترین داروهای بیش فعالی متیل فنیدات است که با نام تجاری ریتالین شناخته می شود. البته داروهای متعدد دیگری نیز برای این اختلال وجود دارد که بنا به نیاز متخصص روانپزشک در بزرگسال و فوق تخصص روانپزشکی اطفال و یا فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان در کودکان تجویز خواهد کرد.استفاده از روش های رفتار درمانی
استفاده از روش های نوین علوم اعصاب شناختی مانند انواع نوروفیدبک (neuro-feedback) و یا تحریک الکترکی جداره جمجمه یا (tDCS)
درمان های نوین علوم شناختی مانند انواع تمرین های شناختی که باعث تقویت و از بین رفتن علائم و اختلالات بیش فعالی می شود، به طور مثال تمرین هایی که باعث تقویت حافظه فعال یا همان working memory می شود و یا تمرین های که باعث تقویت مهار یا همان inhibition در فرد می شود.
استفاده از تکنیک های یکپارچگی حسی یا همان S.I
استفاده از تکنیک ها و روش های عملکرد در اجتماع ما نند گروه درمانی
به هر صورت چیزی که مشخص است در درمان ADHD راهکارهای بسیاری وجود دارد ولی مهم آن است، کدام روش در پیش گرفته شود و یا کدام روش های درمان بیش فعالی با هم ترکیب شوند تا هم به موثر ترین پاسخ دست پیدا نماییم و هم اینکه زمان را در درمان از دست ندهیم. که این خود قسمتی مربوط به تشخیص صحیح بیش فعالی و قسمتی دیگر مربوط به در دسترس بودن انواع درمان ها در بیش فعالی می باشد. 3
پی نوشت:
1.www.drdr.ir
2.www.darmankade.com
3.www.vesalcenter.com
