تعریف اختلال خلقی
به زبان ساده بالا رفتن یا پایین آمدن خلق مشخص کننده اختلالات خلقی هستند. هر شخص در زندگی خود بر اثر اتفاقات مختلف می تواند خلق بالا، پایین یا طبیعی را تجربه کند. در صورتی که فرد نتواند در شرایط مختلف خلق خود را مدیریت و کنترل کند، اختلالات خلقی به وجود می آید. نوسانات شدید و حالات غیر طبیعی و غیر عادی تجربه ای است که هر فردی که اختلال خلقی دارد، با آنها روبه رو می شود.با آنکه به این بیماری اختلال خلقی می گویند، اما فقط خلق را تحت تاثیر قرار نمی دهد بلکه بر سایر جنبه های فردی نیز تاثیر گذار خواهد بود. توانایی شناختی، قدرت تمرکز و توجه این افراد ضعیف خواهد شد.این بیماری جنبه های مختلفی دارد که نیازمند بررسی بیشتر هستند. انواع افسردگی و اختلال دو قطبی دو دسته کلی از انواع اختلال خلقی محسوب می شوند. تشخیص این اختلالات روانی بر عهده یک روانپزشک خوب می باشد و هر فردی نمی تواند بروز آن را تشخیص دهد.1
انواع اختلالات خلقی
اختلالات خلقی در دو دسته کلی افسردگی و دوقطبی طبقه بندی می شوند:اختلالات افسردگی
از انواع افسردگی می توان به اختلالات افسردگی اساسی و افسردگی مزمن اشاره کرد. ویژگی اصلی اختلالات افسردگی، پایین بودن خلق به شکل مداوم و حالت بی لذتی است. فرد در طول روز دائما احساس غمگینی کرده و از فعالیت هایی که قبلا برایش خوشایند بودند، لذت نمی برد. علائم دیگر قابل مشاهده؛ تغییرات خواب، اشتها، فعالیت و میل جنسی، افکار خودکشی، احساس گناه و... هستند. این دسته اختلالات بر اساس طول مدت، شدت و نشانه ها تفکیک شده اند.اختلالات دوقطبی
اختلالات دوقطبی همراه با دوره های شیدایی یا مانیا مشخص می شوند و خود انواعی دارند. مانیا حالتی از خلق بسیار بالاست که با شاد بودن معمولی متفاوت است. فرد در حالت مانیا پرانرژی، پرحرف می شود و نیاز کم به خواب را احساس می کند. برنامه ها و ایده های مختلفی برای آینده می چیند. بیمار در این حالت ممکن است ضرر های جبران ناپذیری به خود بزند. اختلال دوقطبی شامل دو نوع می باشد:دوقطبی نوع اول
اختلال دو قطبی نوع یک با تنها یک دوره از مانیا مشخص می شود.دوقطبی نوع دوم
اختلال دو قطبی نوع دو با حالت ضعیف تری از مانیا (هایپومانیا) و دوره ای از افسردگی اساسی تشخیص داده می شود.میزان شیوع اختلالات خلقی
اختلالات خلقی بخصوص افسردگی ، از شایعترین بیماری های روانی است ، به طوری که احتمال بروز آن برای خانم ها حدود 20% و برای آقایان 10% است و احتمال بروز نوع دو قطبی برای مردها و زن ها در حدود 1% است . البته در خانم ها کمی بیشتر از آقایان می باشد.از نظر ارثی در خانواده هایی که یکی از بستگان آنها دچار این بیماری هستند، احتمال بروز آن بیشتر می شود. در دوقلوها و بخصوص در دوقلوهای یک تخمی این احتمال بیشتر می شود.
اگر یکی از والدین ، مبتلا به بیماری اختلال خلقی باشد احتمال بروز در هر یک از فرزندان آنها 27% است و اگر، هم پدر و هم مادر گرفتار باشند این میزان حدوداً به دو تا سه برابر افزایش می یابد.3
علل بروز اختلالات خلقی
عوامل مختلفی در بروز اختلالات خلقی تاثیر دارند که در هر فرد متفاوت می باشد. بسته به شرایطی که هر فرد دارد یک از عوامل زیر یا همه موارد می تواند زمینه ساز بروز اختلالات خلقی در وی شود.عوامل زیستی و ساختار مغز
مقدار ترشح مواد شیمیایی در مغز می تواند زمینه ساز بروز بیماری های روانی و خلقی شود. سرتونین و نوراپی دو ناقل یا انتقال دهنده عصبی هستند که کم یا زیاد شدن آنها در مغز می تواند زمینه بروز اختلال خلقی را افزایش دهد.عوامل ژنیتیکی
افسردگی و دیگر اختلالات روانی در اقوام نزدیک مانند پدر، مادر، خواهر و برادر می تواند بروز اختلال خلقی در فرد را به شدت افزایش دهد. رفتار شخصی هر یک از اعضای خانواده می تواند زمینه ساز اختلالات خلقی در اعضای دیگر شود.عوامل روانی و اجتماعی
محیط کار، اجتماع و یا هر محیطی که فرد ساعات زیادی از زندگی خود را در آنجا می گذراند بر بروز اختلالات خلقی تاثیر گذار می باشد. فشار روحی، استرس بالا، اعتماد به نفس پایین، رفتار افراد و … ریسک ابتلا به اختلالات خلقی در فرد را افزایش می دهد.اتفاقات غیر منتظره
روحیه ضعیف برخی از افراد در مواجه شدن با اتفاقات غیر منتظره می تواند خلق آنها را تحت تاثیر قرار بدهد. این قبیل اتفاقات لزوما اتفاقات ناراحت کننده نیستند. زایمان، ازدواج، بارداری ناخواسته، از دست دادن فرد مهم در زندگی، شکست در کار و زندگی و از این قبیل اتفاقات می تواند بروز ابتلا به اختلالات خلقی را در فرد افزایش دهد.فرد اگر نتواند در مواجه با اتفاقات ناخواسته و غیر منتظره، شرایط روحی و جسمی و خلقی خود را کنترل کند ریسک ابتلا به اختلالات خلقی و روانی در وی افزایش می یابد.1
تشخیص اختلالات خلقی
همه انسان ها در طول روز یا در طول دوره های زمانی مشخص، دستخوش تغییرات خلقی می شوند. شاید مسئله ای که در این بین حائز اهمیت است شدت این تغییرات باشد. برای تشخیص مرز بین اختلال یا طبیعی بودن نیاز به قضاوت متخصص روانشناسی وجود دارد.اما به طور کلی مقداری تغییر در خلق طبیعی بوده و جای نگرانی نیست. معمولا خانم ها در طی یک سیکل قاعدگی حالت های خلقی متفاوتی را تجربه می کنند. مخصوصا حالت سندروم پیش از قاعدگی تجربه ای معمول و رایج می باشد.
اگر سطح تغییرات خلقی شما زیاد است، به نحوی که بر زندگی و فعالیت حرفه ای شما، روابط خانوادگی، تحصیل و سایر امور با اهمیت زندگی تان تاثیر گذاشته و آن ها را مختل می کند، شما نیاز به مشورت با یک مشاوره روانشناسی مجرب دارید. تا اگر به اختلالی مبتلا باشید آن را تشخیص دهد و درمان مناسب برایتان شروع کند.3
روش های درمان اختلالات خلقی
بسته به شدت بیماری و همچنین علائمی که در فرد ظاهر می شود، درمان های متعددی برای انواع اختلال خلقی وجود دارد. که بسته به تشخیص روانپزشک تجویز می شود.درمان های زیستی و دارویی
با توجه به شدت بیماری برخی از دارو های برای بهبود بیماری توسط روانپزشک تجویز می گردد. این دارو ها تثبیت کننده خلق یا داروهای ضد افسردگی هستند. از این قبیل دارو ها می توان به کاربامازپین، لیتیوم، دی والپروئکس و اولانزاپین و … اشاره نمود.درمان های روانشناختی
در این نوع درمان ها با مشاوره، رفتار درمانی، روانکاوی، خانواده درمانی و … رفتار بیمار درمان می شود. در صورت همراهی بیمار با این درمان ها شانس بالایی در بهبود سریع بیماری وی وجود دارد.تحریک مغناطیسی کرنیال RTMS
در این درمان، به سلول های مغز امواج الکترومغناطیسی زده می شود. امواج در برخورد با سلول های مغز به امواج الکتریکی تبدیل می شوند. این درمان باعث بهبود ترشح هورمون های مغز و همچنین طبیعی شدن عملکرد ناقل های عصبی می شود.تحریک مغناطیسی ترانس کرنیال باید توسط روانپزشک حرفه ای انجام شود. زیرا امواج فقط به قسمت های خاصی از مغز فرستاده می شوند.تشنج درمانیECT
یا الکترو شوک درمانی یکی از موثر ترین درمان های اختلالات خلقی به حساب می آید. این درمان در شرایط اضطراری بیمار بسیار موثر می باشد. الکترو شوک درمانی یک متد درمانی در روانپزشکی و کاملا بی خطر است.1پینوشتها
1.www.dr-zakeri.com
2.www.honarehzendegi.com
3.www.tebyan.net
