آداب سفر
« در تعطيلات عده بسياري از هموطنان عزيز به سفر ميروند، چه مسافرتهاي ديداري و صله رحم، چه براي زيارت، چه به قصد تفريحات سالم، كه هر سه نوع آن خوب و پسنديده است. به همين مناسبت، نگاهي به سفر از ديد معارف اسلامي داريم، تا سفرهايمان هم مكتبي و خداپسندانه باشد.»
بسيار سفر بايد، تا پخته شود خامي!
امام صادق(علیه السّلام) در حديثي فرموده است:
مسافرت بايد براي يكي از اين سه امر باشد:
1 ـ تهيه توشه آخرت
2 ـ تأمين معاش و زندگي
3 ـ لذّت مباح و تفريح غير حرام1
بنابراين، در سفرها بايد آدابي را كه از پيشوايان دين نقل شده است، به عنوان رهنمود گرفتن از مكتب، رعايت كرد.
فوايد مسافرت بسيار است. كسب تجربه و پخته شدن، آشناييها و ارتباطات جديد، از آن جمله است.
سفر، آزموده كند مرد را
هم از دل براند غم و درد را
ز گيتي بدو نيك، بنمايدش
وز آن گنج دانش بيفزايدش
نگاهي به مجموعه روايات اسلامي، نكاتي را به عنوان «آداب سفر» به ما ميآموزد كه مهمترين آنها، آموختنِ «آيين همراهي و همسفري» است. تأكيد شده است كه پيش از سفر، همسفر مناسبي پيدا كنيد. چرا كه مسافرت تنهايي مكروه است. رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) از سه كس مذّمت كرده است:
يكي آنكه غذايش را تنها ميخورد.
يكي آنكه در خانهاي تنها ميخوابد.
سوّم آنكه تنها به مسافرتهاي دور و دراز ميرود.
آداب ديگر سفر را طبق تعاليم ديني، فهرستوار اينگونه مييابيم:
1 ـ خداحافظي كردن از خانواده و بستگان از سوي مسافر، بدرقه كردن كسي كه به سفر ميرود، از سوي اهل خانه و بستگان.
2 ـ شروع كردن سفر با «صدقه»، جهت سلامتي و رفع و دفع بلاها.
3 ـ خواندن دو ركعت نماز، دعا كردن و جان و مال خانواده را به خدا سپردن و بر او توكل كرد.
4 ـ خواندن اين دعا: «بسم اللّه، آمَنتُ باللّه، توكّلتُ عَلَي اللّه، ماشاءَ اللّه، لا حولَ و لا قوَّة الاّ باللّه.»
5 ـ برداشتن عصا، يا وسيلهاي جهت دفع شرّ و خطرات احتمالي و حمل ابزار دفاعي.
6 ـ همراه داشتن مسواك و شانه و لباس و ظرف.
7 ـ همراه برداشتن مواد غذايي و خوراكهاي مورد نياز و رهتوشه سفر.
8 ـ همراه داشتن داروهاي مورد نياز، سوزن، نخ، طناب و زيرانداز.
9 ـ رعايت اخلاق خوب با همسفر در طول مسافرت.
10 ـ در سفر، بار بر دوش ديگران نبودن، خرج خود را به گردنِ ديگران نينداختن.
11 ـ مراعات حال همسفر، در صورتي كه خسته يا مريض باشد.
12 ـ همكاري در كارها، برعهده گرفتن كارهاي سنگين در مسافرت.
13 ـ گوش كردن به حرف بزرگترها.
14 ـ مشورت با همسفران در انجام كارها و تصميمگيريها.
15 ـ مواظبت بر خواندنِ نماز در اول وقت.
16 ـ پس از سفر، نقل نكردن سختيها و ناملايمات مسافرت.
17 در بازگشت از سفر، براي اهل خانه، هديه و سوغات آوردن
18 ـ هنگام مراجعت از مسافرت به وطن، خدا را شكر كردن و بر نعمتِ سلامتي، حمد كردن.
براي تك تك آنچه ياد شد، احاديث مكرري در متون ديني آمده است كه مجال طرح آنها نيست.2
به علاوه، سفر وسيله شناخت است، هم شناختِ خود، هم شناختِ ديگران. چون رنجها و سختيهاي مسافرت و حالتهاي فوقالعاده، جوهره انسان را مينماياند و خصلتهاي دروني بروز ميكند. حتي انسان ميزان تحمّل و مقاومت و كارداني و تجربه خود را هم در سفر به محك ميتواند بزند.
از جمله سفرهاي پسنديده، مسافرت به شهرهاي مذهبي و زيارتگاه ها و ديدن اماكن تاريخي و ديدار با بزرگان و شخصيت هاي علمي و اخلاقي است.
زيارت خانه خدا، مرقد حضرت رسول، قبور مطهر ائمه معصومين(علیهم السّلام) ، مزار پاكِ شهداي راه حق، زيارت قبر انبيا و اوصياء و اوليا و صحابه و تابعين. ديدار از مرقد علماي بزرگ، فرزندان اهل بيت و قبور مؤمنان و صالحان، همه از مواردي است كه در متون ديني به آنها تشويق شده است و زيارت قبور امامان، نوعي تجديد عهد و پيمان با صاحبانِ ولايت است. امام سجاد(ع) بيست و پنج بار به سفر حج رفت.
به فرموده حضرت رضا(علیه السّلام) :
«هر امامي بر گردن دوستان و پيروانش، عهد و پيماني دارد. از جمله اموري كه وفاي به اين عهد و پيمان است، زيارت قبور ائمه است.»3
اميد است كه هر جا باشيد، چه در سفر و چه حضر، ايامي خجسته و روز و شبي پربركت داشته باشيد.
«سفر آخرت»، سفر ديگري است كه همه در پيش داريم.
آن هم آداب و شرايط و پيشنياز و تهيه مقدمات و رهتوشه لازم دارد كه موضوعي جداست و نيازمند نگاهي دوباره و جدّي.
ما ... همه مسافريم، و نيازمند آمادگي براي آن «سفر بيبازگشت».
علي(علیه السّلام) ، رهتوشه آن سفر را «تقوا» ميداند.
/خ
بسيار سفر بايد، تا پخته شود خامي!
امام صادق(علیه السّلام) در حديثي فرموده است:
مسافرت بايد براي يكي از اين سه امر باشد:
1 ـ تهيه توشه آخرت
2 ـ تأمين معاش و زندگي
3 ـ لذّت مباح و تفريح غير حرام1
بنابراين، در سفرها بايد آدابي را كه از پيشوايان دين نقل شده است، به عنوان رهنمود گرفتن از مكتب، رعايت كرد.
فوايد مسافرت بسيار است. كسب تجربه و پخته شدن، آشناييها و ارتباطات جديد، از آن جمله است.
سفر، آزموده كند مرد را
هم از دل براند غم و درد را
ز گيتي بدو نيك، بنمايدش
وز آن گنج دانش بيفزايدش
نگاهي به مجموعه روايات اسلامي، نكاتي را به عنوان «آداب سفر» به ما ميآموزد كه مهمترين آنها، آموختنِ «آيين همراهي و همسفري» است. تأكيد شده است كه پيش از سفر، همسفر مناسبي پيدا كنيد. چرا كه مسافرت تنهايي مكروه است. رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) از سه كس مذّمت كرده است:
يكي آنكه غذايش را تنها ميخورد.
يكي آنكه در خانهاي تنها ميخوابد.
سوّم آنكه تنها به مسافرتهاي دور و دراز ميرود.
آداب ديگر سفر را طبق تعاليم ديني، فهرستوار اينگونه مييابيم:
1 ـ خداحافظي كردن از خانواده و بستگان از سوي مسافر، بدرقه كردن كسي كه به سفر ميرود، از سوي اهل خانه و بستگان.
2 ـ شروع كردن سفر با «صدقه»، جهت سلامتي و رفع و دفع بلاها.
3 ـ خواندن دو ركعت نماز، دعا كردن و جان و مال خانواده را به خدا سپردن و بر او توكل كرد.
4 ـ خواندن اين دعا: «بسم اللّه، آمَنتُ باللّه، توكّلتُ عَلَي اللّه، ماشاءَ اللّه، لا حولَ و لا قوَّة الاّ باللّه.»
5 ـ برداشتن عصا، يا وسيلهاي جهت دفع شرّ و خطرات احتمالي و حمل ابزار دفاعي.
6 ـ همراه داشتن مسواك و شانه و لباس و ظرف.
7 ـ همراه برداشتن مواد غذايي و خوراكهاي مورد نياز و رهتوشه سفر.
8 ـ همراه داشتن داروهاي مورد نياز، سوزن، نخ، طناب و زيرانداز.
9 ـ رعايت اخلاق خوب با همسفر در طول مسافرت.
10 ـ در سفر، بار بر دوش ديگران نبودن، خرج خود را به گردنِ ديگران نينداختن.
11 ـ مراعات حال همسفر، در صورتي كه خسته يا مريض باشد.
12 ـ همكاري در كارها، برعهده گرفتن كارهاي سنگين در مسافرت.
13 ـ گوش كردن به حرف بزرگترها.
14 ـ مشورت با همسفران در انجام كارها و تصميمگيريها.
15 ـ مواظبت بر خواندنِ نماز در اول وقت.
16 ـ پس از سفر، نقل نكردن سختيها و ناملايمات مسافرت.
17 در بازگشت از سفر، براي اهل خانه، هديه و سوغات آوردن
18 ـ هنگام مراجعت از مسافرت به وطن، خدا را شكر كردن و بر نعمتِ سلامتي، حمد كردن.
براي تك تك آنچه ياد شد، احاديث مكرري در متون ديني آمده است كه مجال طرح آنها نيست.2
به علاوه، سفر وسيله شناخت است، هم شناختِ خود، هم شناختِ ديگران. چون رنجها و سختيهاي مسافرت و حالتهاي فوقالعاده، جوهره انسان را مينماياند و خصلتهاي دروني بروز ميكند. حتي انسان ميزان تحمّل و مقاومت و كارداني و تجربه خود را هم در سفر به محك ميتواند بزند.
از جمله سفرهاي پسنديده، مسافرت به شهرهاي مذهبي و زيارتگاه ها و ديدن اماكن تاريخي و ديدار با بزرگان و شخصيت هاي علمي و اخلاقي است.
زيارت خانه خدا، مرقد حضرت رسول، قبور مطهر ائمه معصومين(علیهم السّلام) ، مزار پاكِ شهداي راه حق، زيارت قبر انبيا و اوصياء و اوليا و صحابه و تابعين. ديدار از مرقد علماي بزرگ، فرزندان اهل بيت و قبور مؤمنان و صالحان، همه از مواردي است كه در متون ديني به آنها تشويق شده است و زيارت قبور امامان، نوعي تجديد عهد و پيمان با صاحبانِ ولايت است. امام سجاد(ع) بيست و پنج بار به سفر حج رفت.
به فرموده حضرت رضا(علیه السّلام) :
«هر امامي بر گردن دوستان و پيروانش، عهد و پيماني دارد. از جمله اموري كه وفاي به اين عهد و پيمان است، زيارت قبور ائمه است.»3
اميد است كه هر جا باشيد، چه در سفر و چه حضر، ايامي خجسته و روز و شبي پربركت داشته باشيد.
«سفر آخرت»، سفر ديگري است كه همه در پيش داريم.
آن هم آداب و شرايط و پيشنياز و تهيه مقدمات و رهتوشه لازم دارد كه موضوعي جداست و نيازمند نگاهي دوباره و جدّي.
ما ... همه مسافريم، و نيازمند آمادگي براي آن «سفر بيبازگشت».
علي(علیه السّلام) ، رهتوشه آن سفر را «تقوا» ميداند.
پی نوشت :
1 ـ اِنّ العاقلَ لا يكونُ طاعِنا الاّ في تَزوّدٍ لِمعادٍ، او مَرَمّةٍ لِمَعاشٍ، اَوْ لذّةٍ في غيرِ محرّمٍ (مكارمالاخلاق، طبرسي، ص 240).
2 ـ از جمله در كتابهاي: مكارمالاخلاق، ص 240؛ محاسن برقي، ص 345؛ بحارالانوار، ج 73 (بيروت)؛ سفينة البحار، ج 1، واژه سفر؛ ميزان الحكمه، ج 4، ص 467.
3 ـ اِنّ لِكلّ امامٍ عهدا في عُنُقِ اوليائه و انّ مِن تمام الوفاء بالعهد زيارة قبورهم (محجة البيضاء، ج 4، ص 45).
/خ
