مدفون در این بقعه، یعنی آقا حبیب الله، فردی بزرگوار و با کرامت است، اما نسبش دقیقا معلوم نیست. حضرت آیت الله حاج میرزا احمد دشتی - حفظه الله - که به این بقعه نظری خاص دارد، می فرماید: «اگر چه سیادت آقا حبیب الله بر من معلوم نیست، اما ایشان فردی است بزرگوار و کراماتی نیز از وی نقل می شود.»
آخوند حاج حیدر احمدی که فردی مؤثق و مطلع به تاریخ دشتی است، می فرماید: از زبان جدم رئیس اسماعیل محمودی شنیدم که گفت: در منزل نشسته بودم که ناگاه فردی در حیاطمان را زد. صدا زدم: من نابینایم هر که هستی، بفرما داخل! چون سلام کرد، پی بردم غریبه است. بعد از اینکه استراحت کرد، به او گفتم: اهل کجایی و کار شما چیست؟ گفت: از اطراف شیراز آمده ام و کارم شناسایی امامزادگان و بقاع متبرکه است. آنگاه گفت: آیا میدانی گنخک کورا کجاست و نام امامزاده اش چیست؟ من بعد از دادن آدرس گنخک کورا، به لهجه محلی گفتم: نام امامزاده آن جا «حی بوالله» است. او گفت: اسم درست آن «حبیب الله نجار» و از اعقاب حضرت حضرت موسی کاظم (علیه السلام) است. آن بزرگوار برای اینکه شناسایی نگردد، پیشه نجاری انتخاب می کند و محل به محل آمده تا به روستای گنخک رسیده و همین جا بود تا در گذشت.
برخی عوام، بدون منبع و مدرکی و تنها از روی شباهت اسمی، این حبیب الله را همان حبیب الله نجاری میدانند که در قرآن ذکرش آمده است. واضح است که این ادعا اصلی ندارد. شایسته ذکر است، آن حبیب الله که در قرآن کریم به «رجل» از وی تعبیر گردیده و در حدیث به نام حبیب خوانده شده و معروف به مؤمن آل یاسین و حبیب الله نجار است، در عصر حضرت عیسی بن مریم علا زندگی می کرد و به جرم گرویدن به دین عیسی و طرفداری از او توسط بت پرستان شهر انطاکیه-که گفته شده در شام نزدیکی حلب کنار دریا واقع است - دستگیر شد و بنا به گفته ابن عباس آنقدر لگد کوبش کردند که رودهاش از نشیمنگاه بیرون آمد و به بهشت جاوید خرامید. سپس ترقوه هاش را شکافتند و رشته ای در آن دوانیدند و از باروی شهر آویختند . بعد از این عمل زشت، خداوند با یک زلزله همه اهل آن شهر را از میان برد. صاحب کتاب «آفرینش و تاریخ» مینویسد: :«در میان بازار شهر انطاکیه قبری است که از قبله مسلمانان منحرف و گویند گور «حبیب الله نجار است.»
بقعه آقا حبیب الله، بنایی است چهارضلعی، به ابعاد 9.67x7.86 سانتی متر، از جنس سنگ و گچ که از خارج و داخل دارای کف مالی گچ بوده و سقفش تیر آهنی است. بنا دارای دو در آهنی کوچک می باشد؛ یکی روبه شرق و دیگری رو به جنوب و در اطراف نیز جهت نگهداری اشیا دارای چند طاقچه است و بر فراز آن، گنبدی قیفی شکل و بدون تزیین با اسکلت فلزی میباشد که روی سکویی چهار گوش قرار دارد. در زیر گنبد، قبر آقا حبیب الله است که طول و عرض آن 82x1.85 و ارتفاعش ۱۹ سانتی متر بوده و فاقد سنگ قبر و ضریح است. قبر دارای پوشش موزاییک و برروی پارچه ای سبز رنگ کشیده شده و چند قرآن و گل نیز روی آن گذاشته اند. در جانب جنوبی، اتاق اصلی و متصل به آن، اتاقی سنگ و گچی به ابعاد 3.50x6 وجود دارد که حکم زایرسرا دارد و تنها در ورودی اش درون اتاق اصلی باز می شود.
اتاق بقعه آقا حبیب الله چندین نوبت تجدید بنا و بازسازی شده است. قدیمی ترین آن به دست زنی صالحه به نام «زیره تنی یا زیره ننه» از طایفه درویشی های مقیم روستا که قبرش جلو در بقعه و زیر سکو است انجام گرفت. سپس مرحوم حسین خان بن حاجی خان دشتی که علاقه ای فراوان به تعمیر و آبادانی قبور امامزادگان داشت، روی قبر آقا حبیب الله بنایی عالی با گنبدی رفیع و آجری، همچون گنبد امامزاده زیارت ساخت و چون این بنا به فرسودگی گرایید، چند سال قبل از انقلاب، آقای سید محمود سادات با همکاری اهالی روستا و خیرین منطقه آن را تخریب کردند و اتاقی نو و گنبددار از سنگ و گچ به جای آن ساخت. چون این اتاق نیز رو به خرابی گذاشت، حدود ۱۵ سال پیش جناب آقای ابراهیم آتش زمزم، فرزند مرحوم نامدار که فردی گنخکی اصل و خیر است، اتاق فعلی که توصیف آن گذشت بنا نمود. ناگفته نماند، غسالخانه ای هم که در کنار بقعه است، از باقیات الصالحات همین فرد است.
قبرستان و گلزار شهدای روستا در جوار همین بقعه است و در قبرستان آنجا بزرگانی آرمیده اند که از جمله می توان به مرحوم حسن دهقان، فرزند ابراهیم (متوفی ۱۳۸۲ش) و مدرس (مدرسه علمیه خورموج) و شهید عباس قاسمی(شهادت ۱۳۶۷ ش) اشاره نمود. لازم به ذکر است، در قبرستان آن جا قبری است که روی آن، سنگی منقش و ایستاده گذاشته اند . گویند صاحب این قبر سیدی فقیر اهل فال و اسیر است که حین عبور، بر اثر گرسنگی فوت و همین جا دفن می گردد.
این بقعه دارای امکاناتی چون برق، آب لوله کشی و سرویس بهداشتی است و در اطراف آن اراضی کشاورزی و درختانی چون نخل، کنار و گز دیده میشود.
بقعه آقا حبیب الله از دیرباز زیارتگاه دوستان و محل عرض حاجات حاجتمندان می باشد و اهالی نسبت به آن باورهایی دارند که به برخی از آنها اشاره می گردد:
الف) در گذشته حبیب الله مرده قبول نمی کرده و اگر مرده ای کنارش دفن میشد آن را از قبر بیرون می آورد.
ب) در قدیم درون بقعه ماری بود که اگر به استقبال مریض می آمد شفا پیدا می کرد.
ج) در قدیم اگر کسی به گندم هایی که اطراف آقا حبیب الله درون حفره ها مخفی بود، دست می زد، بلافاصله کور میشد.
د) اگر فردی در بقعه حرف ناروایی میزد و یا حرکت خلاف شرعی انجام میداد کور میشد.
منابع:
۱- فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور جمهوری اسلامی ایران، ج ۱۱۱ (خورموج)، ص ۹۸.
۲- مطهر بن طاهر مقدسی، آفرینش و تاریخ، ج ۱، ص ۴۹۰.
3-سید مصطفی حسینی، معارف و معاریف، ج ۴، ص ۳۵۶.
۴- مصاحبه با آیت الله حاج میرزا احمد دشتی ، گنخک، مورخ 1387/7/8
۵- مصاحبه با مشهدی محمد حسن دهقان، ۱۰۰ ساله ، گنخک کورا، مورخ 1385/4/31
۶- مصاحبه با حاج حیدر احمدی، روستای کناری، مورخ 1385/5/1
۷- مصاحبه با سید محمود سادات ،گنخک شیخها، مورخ 1387/4/20
۸-مشاهدات نگارنده، مورخ 1386/1/3
منبع: زیارتگاه‌های استان بوشهر، دفتر اول، غلامحسین هادی نژاد دشتی، انتشارات وثوق، چاپ اول، قم، 1388ش، صص 85-81
