بر اساس شجره نامه موجود در بقعه، نوشته سنگ قبر و اظهارات مطلعین محلی، مدفون در این مکان سید بهرس، جد سادات حسینی دشتی و از نوادگان امیر دیوان است. چون نسب امیر دیوان تا حضرت علی علیه السلام در جلد دوم زیارتگاه های استان بوشهر ص ۹۸ بیان شده، لذا نسب نامه سید بهرس، فقط تا امیر دیوان بیان می شود:
سید بهرس بن شاہ پیر حسین بن شاہ لطف الله بن شاه حسن بن شاہ رکن الدین (مدفون در طلحه) بن شاه فرج الله ملقب به امیر دیوان مدفون در کوه جاشک. بنا به نقل شفاهی، سید بهرس (بهرست) در کاکی دشتی متولد می گردد و سپس بنا به عللی ساکن باغان می شود. وی عالم و فاضل و مردی مستجاب الدعوه بود و از راه کشاورزی و دامداری امرار معاش می نمود. او سرانجام در سن پیری و بعد از عمری ارشاد و تبلیغ دین، در باغان به جوار حق پیوست. اولین بنای روی قبر وی، از چوب و دومین آن گلی بوده است. چون بر اثر عوامل جوی اتاق مزبور خراب شده بود، چند سال پیش به دستور یکی از سادات کاکی تخریب و به جایش اتاقی سنگ و گچی ساخته شد و چون بر اثر زلزله سال ۱۳۸۰ خورشیدی به این اتاق آسیب جدی وارد شده بود، در سال ۱۳۸۱ خورشیدی این اتاق نیز تخریب و بنای فعلی با مصالحی چون سنگ، سیمان و بلوک، احداث گردید. این بنا که بر فراز آن گنبدکی استوار شده، به صورت چهار گوش و به ابعاد 375 × 490 سانتی متر است. دارای پنجره ای آهنی نیم متری جهت نور و تهویه هوا و نیز دری آهنی به عرض ۸۵ سانتی متر است که از جانب شرق باز می شود. کف اتاق، سیمانی است و دیوارهایش از خارج پلاستر سیمان و از داخل سفید کاری گچ شده و تا ارتفاع 1.10 متر، رنگ آمیزی شده است. قبر سید بهرس، با ارتفاع ۲۰ سانتی متر و بدون ضریح در وسط اتاق قرار گرفته و پارچه ای سبز روی آن قرار دارد.
دور تا دور اتاق سید بهرس، سکویی سیمانی ساخته شده و در ضلع شرقی آن صورت قبری است. صاحب قبر، یکی از نوادگان سید بهرس به نام مرحوم سید علی بن سید محمد است. وی در سال ۱۳۱۰ خورشیدی متولد شده و در مورخ 1352/20/6 فوت نموده است. اصل این سید، از سادات حسینی روستای چاووشی است.
گورستان روستا در کنار بقعه واقع شده و درون آن، سنگ قبرهایی دیده می شود که قدمت زیادی دارند. بر روی برخی از آنها، آیات قرآنی، اسامی ائمه (علیهم السلام)، اشعاری به خط کوفی، شمشیر و مشخصات متوفی دیده میشود. متأسفانه به خاطر هوازدگی و فرسایش، خطوط و نقوش سنگها به سختی قابل دیدن و خواندن است. برخی از این قبور، متعلق به عصر صفویه است. ناگفته نماند که در میان گورستان، حفره هایی مانند چاه معروف به «گوری» وجود دارد که در ایام گذشته، بومیان غلات خود را برای در امان ماندن از دست سارقان، درون آنها می گذاشته اند.
از آن زمان که سید بهرس در این جا مدفون شده، اهالی باغان که عشق امامان و سلاله پاکشان ریشه در وجود آنها دارد، ایام پنجشنبه و جمعه و دیگر ایام تعطیل به زیارتش می روند. دوست داران و دردمندان، برای شفای علل و امراض، غبار مرقد منورش را توتیای دیده ساخته، طواف روضه مطهره را بر خود لازم و واجب می دانند. برخی از حاجت مندان، بنا بر عقیده خالصانه خود، هفت سنگ دایره ای شکل موجود در بقعه را روی هم گذاشته و معتقدند اگر سنگ ها روی هم جای گرفتند، حاجتشان روا می گردد. عده ای هم جهت برآورده شدن نیاتشان، پارچه هایی به زیر گنبد پرتاب می نمایند، این معده، بر این باورند که اگر پارچه آویزان شد، حتما به آرزویشان خواهند رسید.
اهالی، کرامات فراوانی نیز از سید بهرس نقل می کنند. از جمله این که فردی و دچار بیماری صعب العلاج می شود و پزشکان از بهبودی او قطع امید می کنند.
او را به بقعه سید بهرست می آورند. در عالم رؤیا به وی گفته می شود اگر از درختچه «الپه» بخورد، خوب می گردد. بعد از این که این دارو را به وی می دهند، شفا پیدا می کند.
این زیارتگاه، دارای امکاناتی چون آب لوله کشی، سرویس بهداشتی و یک آب انبار قدیمی بوده و در محوطه اطراف آن، درختان کهنسال کنار (سدر) دیده می شود که در برخی فصول سال، سایه هایشان مورد استفاده زوار قرار می گیرد. این درختان، نزد بومیان مقدس است و شکستن شاخه هایشان را بد یمن می دانند.
به فاصله کمی از بقعه و در مغرب آن، رود خانه باغان با آبی شیرین درون درهای سرسبز و پوشیده از درختان نخل و غیره، جاری است. این نقطه، یکی از تفرجگاه های زیبای استان بوشهر به شمار می رود که هر ساله در فصل بهار، گردشگران فراوانی به سوی خود می کشاند.
منابع:
1. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور جمهوری اسلامی ایران، ج ۱۱۱ ( خورموج)، ص ۱۶.
2. گفتگو با مشهدی حسین احمدی ۶۵ ساله، ساکن باغان، مورخ ۱۳۸۴/12/12
٣. گفتگو با عباس سعیدی، باغان، ۱۳۸۱/1/4
۴. دست نوشته سید عبدالعظیم حسینی، ساکن باغان ، مورخ ۱۳۸۳/9/30
. ۵. مشاهدات نگارنده، مورخ ۱۳۸۴/1/11 و 1390/1/13
منبع: زیارتگاه‌های استان بوشهر، دفتر سوم، غلامحسین هادی نژاد دشتی، انتشارات وثوق، چاپ اول، قم، 1388ش، صص 23-20
