فضیلت اعجاب انگیز سوره انعام

نامگذاری سوره انعام

نام‌گذاری این سوره به نام اَنعام (چهارپایان) به دلیل سخن گفتن از چهارپایان در پانزده آیه آن (آیات ۱۳۶ تا ۱۵۰) است. در این سوره، واژه انعام شش بار به کار رفته است.

محل و ترتیب نزول

سوره انعام جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، پنجاه و پنجمین سوره‌ای است که بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده است.

این سوره در چینش کنونی مُصحَف، ششمین سوره است و در جزء هفتم و هشتم قرآن جای دارد.

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره انعام ۱۶۵ آیه، ۳۰۵۵ کلمه و ۱۲۴۲۰ حرف دارد و از نظر حجم، جزو سوره‌های سَبعُ طِوال (سوره‌های طولانی) است و بیش از یک جزء قرآن را دربرمی‌گیرد.

سوره انعام جزو سوره‌های جمعیُ النزول است؛ چراکه بنابر روایات، تمام آیات این سوره یک‌‌جا بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده است.

همچنین از آن رو که با حمد خداوند آغاز می‌شود، جزو سوره‌های حامدات است.

محتوا

به گفته علامه طباطبایی، محور اصلی سوره، مانند دیگر سوره‌های مکی، اصول عقاید دین، یعنی توحید، نبوت و معاد است و به‌ویژه بر یکتاپرستی تأکید شده است. به گزارش المیزان، بیشتر آیات سوره، استدلال‌هایی را بر ضد مشرکان در زمینه‌های توحید و نبوت و معاد مطرح کرده است. این سوره برخی از احکام فقهی، به‌ویژه مُحَرّمات شرعی را هم بیان کرده است. 1

فضای نزول سوره

چنان که پیشتر اشاره شد به احتمال قوی سوره مبارکه انعام در سال چهارم یا پنجم بعثت، یعنی یک یا دو سال پس از آن‌که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) مأمور به آشکار کردن دعوت خود شد فرود آمد.

مشرکان که با سخنان و تعالیم جدیدی مواجه شده بودند و تأثیر شگرف آن را بر مردم مشاهده می‌کردند تلاش گسترده‌ای را برای تخریب شخصیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و رویاروئی با تعالیم حیاتبخش اسلام سامان دادند و با شبهه‌افکنی درباره آموزه‌های قرآنی مانع از ایمان آوردن عموم مردم و گسترش دین اسلام در جامعه خود شدند.

مشرکان مکه پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را به دروغگویی متهم و اعلام کردند که پیامبران باید از فرشتگان باشند؛ نه از نوع انسان.

آنان معاد را انکار کرده، آن را به سخره می‌گرفتند و شرک و بت‌پرستی را برتر از یگانه‌پرستی می‌دانستند. آیات خدا را تکذیب می‌کردند، اعجاز قرآن را زیر سؤال برده و می‌گفتند:قرآن چیزی جز سخنان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نیست و تقاضای معجزات دیگری می‌کردند.

در چنین فضایی سوره مبارکه انعام نازل شد و ضمن ارائه پاسخ‌های منطقی و مستدل به شبهات مشرکان و ابطال عقاید نادرست آنها، اصول و بنیادهای دین اسلام را بیان کرد.

غرض این سوره

با توجه به سیاق سوره بسیاری از مفسران معتقدند که هدف اساسی این سوره بیان اصول یگانه‌پرستی و مبارزه با شرک و بت‌ پرستی است.

سوره به حمد و ستایش پروردگار و اثبات یگانگی خداوند از طریق یادآوری خلقت آسمان‌ها و زمین و چگونگی آفرینش انسان اختصاص دارد و می‌افزاید که دلایل روشن و غیر قابل انکاری بر برتری و حاکمیت خداوند بر جهان هستی دلالت می‌کند؛ اما کافران که جز بهانه‌جویی کاری ندارند از این نشانه‌های آشکار روی برتافته، پیامبران را استهزا می‌کنند و از عذاب الهی که پیشینیان آن‌ها را در بر گرفت غفلت می‌کنند، در حالی که آنان از قدرت و ثروتی بیش از مشرکان مکه برخوردار بودند؛ اما به سبب رفتار ناشایستشان به عذاب الهی دچار شدند.

پس از این مقدمه کوتاه سایر آیات این سوره به بیان انحرافات فکری و رفتاری مشرکان و پاسخگویی به شبهات آنان می‌پردازد و به مناسبت، اصولی از توحید و هدایت را مطرح می‌کند، بر این اساس آیات ۸ ۱۳۵ انحرافات فکری و شبهات مطرح شده از سوی مشرکان را بررسی می‌کند و آیات ۱۳۶ ۱۵۲ رفتارهای ناشایست و بدعت‌هایی را که در آیین ابراهیم پدید آورده بودند بیان و احکام الهی را تشریح می‌کند و در انتها با جمع‌بندی این مطالب در آیات ۱۵۳ ۱۶۵ سوره به پایان می‌رسد.

فضیلت سوره

روایات پرشماری در فضیلت و آثار تلاوت سوره انعام گزارش شده است.

علما نزول دفعی و مشایعت فرشتگان در زمان نزولش را دو ویژگی این سوره دانسته‌اند.

از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نقل شده است که فرمودند:همه سوره انعام به یکباره بر من فرود آمده و ۷۰۰۰۰فرشته در حالی که با آواز بلند حمد و تسبیح پروردگار می‌گفتند، آن را همراهی می‌کردند.

همزمان با نزول آن، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در حالی که «سبحان الله العظیم و بحمده» را تکرار می‌کردند به سجده افتادند و در همان شب نزولش نویسندگان وحی را فرا خواندند تا آن را بنویسند.

همچنین آن حضرت فرمودند:خداوند به وسیله این سوره به من و مسلمانان عزّتی داد که هرگز پس از آن خوار نگردند.

امام صادق (علیه‌السلام) فرمود:این سوره در حالی که۰۰۰ ۷۰ فرشته آن را بدرقه می‌کردند فرود آمد، پس شما آن را تعظیم و تکریم کنید.

زیرا نام پروردگار در ۷۰ جای آن آمده است. اگر مردم فضلیت آن را بدانند قرائت آن را ترک نکنند.

در روایات متعدد از آمرزش ،ایمنی در قیامت، خشنودی پروردگار، تسبیح و استغفار فرشتگان برای خواننده این سوره تا قیامت به عنوان ثواب قرائت یاد شده است. در برخی روایات به خواندن سه آیه نخست این سوره پس از نماز صبح سفارش شده و برای آن ثواب و آثار فراوانی بیان شده است.

از امام صادق (علیه‌السلام) روایت شده:هر حاجتمندی ۴ رکعت نماز (با دو سلام ) بگزارد و پس از حمدِ آن سوره انعام و پس از نماز دعای «یا کریم یا کریم...» را بخواند سوگند به کسی که جانم در دست اوست خداوند حاجتش را برآورده سازد.

البته ثواب‌ها و آثار یاد شده مشروط به اعتقاد و عمل به این آیات نورانی است و گرنه قرائت بدون عمل ثواب‌های موعود را ندارد. 2

آثار و برکات تلاوت سوره انعام

1. در امان ماندن از آتش جهنم

ابن عباس گوید: هرکس سوره انعام را در هر شب بخواند از جمله کسانی است که در روز قیامت در امان است و هرگز آتش جهنم را به چشم خود نخواهد دید...

2. برآورده شدن حاجات

امام صادق علیه السلام فرمودند: هر کس به درگاه خداوند محتاج نیازی باشد و برآورده شدن آن نیاز را خواسته باشد، پس 4رکعت (2تا دو رکعت) نماز بگزارد و بعد از حمد سوره انعام را را بخواند و پس از فراغت از نماز بگوید:

یا کریم، یا کریم، یا کریم، یا عظیم، یا عظیم، یا عظیم، یا اعظم من کلّ عظیم، یا سمیعَ الدعاء، یا من لا تغَیره الایام و اللّیالی، صلّ علی محمدٍ و آل محمد، وارحَم ضعْفی و فقری وَ فاقَتی وَ مسْکَنَتی، فانّکَ اَعْلَم بها منّی، و انت اعلم بحاجتی، یا من رَحمَ الشیخَ یعقوب، حین رَدَّ علیه یوسف، قرّةَ عَینه، یا منْ رَحمَ ایوبَ بعد حلول بلائه، یا من رحم محمداً وَ منْ الْیتْم آواه، وَ نَصَرَه علی جبابرة قریشٍ وَ طَواغیتها، وَ امْکَنَه منهم، یا مغیث، یا مغیث، یا مغیث و این یا مغیث را چندین بار بگوید، سوگند به آن که جانم به دست اوست، اگر خداوند را پس از آن که این نماز را به جا آوردی و پس از قرائت این سوره، با این دعا بخوانی، و آنگاه از خداوند تمامی نیازها و حوائجت را بخواهی، نسبت به تو، مضایقه نفرماید و ان را به تو ببخشد ان شاء الله.

هم چنین آورده اند: در روز چهارشنبه 70 مرتبه این ایه هو الله الذی لا اله الا هو عالم الغیب و شهاده هو الرحمن الرحیم را بخواند و بر اهل علم و قلم فائق آید و فتوحات برای او حاصل شود و حوائج او براورده می شود.

3. بهبود بیماری

امام باقر علیه السلام فرموده است: هرگاه به بیماری ای دچار شدی و از آن می ترسی که به تو زیان برساند، سوره انعام را قرائت کن، زیرا با قرائت این سوره آنچه از این بیماری بیم داری به تو نخواهد رسید.

4. طلب آمرزش ملایک

روایت از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم: هر کس نماز صبح را به جماعت بخواند و در جای نمازش نشسته و سه آیه اول سوره انعام را قرائت نماید خداوند 70 فرشته را مأمور می کند تا فرارسیدن روز قیامت خداوند را تسبیح گویند و برای او طلب آمرزش می کنند.

امام رضا علیه السلام نیز فرمودند: هر کس سوره انعام را بخواند فرشتگان برای او تا روز قیامت تسبیح می گویند.

5. مطیع شدن زن سرکش

آیه 142 سوره انعام را بر قطعه نانی نوشته و به زن سرکش بدهند تا بخورد ان شاء الله تعالی آن زن مطیع و فرمانبردار می گردد.

6. تقویت حافظه

گویند برای تقویت حافظه آیه 61 انعام را بر تخم مرغی نوشته و تناول کنند.

7. جهت آشتی کردن

برای آشتی کردن آیه 115 انعام را 3 بار بخواند و بر روی آن کس بدمد البته آشتی کند و عذر خواهد.

شأن نزول و محتوای سوره انعام

این سوره، یکصد و شصت و پنج آیه دارد و همه ‌ی آیاتش یک‌جا در مکّه و با تشریفات خاصّی نازل شده است.

جبرئیل، این سوره را با بدرقه‌ی هفتاد هزار فرشته بر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم نازل کرد.

پیام اصلی آیات این سوره، مبارزه با شرک و دعوت به توحید است. از آنجا که مشرکان جزیره العرب به اعتقاد خود، بعضی چهار پایان را حلال و برخی را حرام می ‌دانستند، قرآن در مقام مبارزه با این گونه خرافات و باورهای غلط، از آیه ۱۳۶ این سوره به بعد، احکامی را در مورد چهار پایان بیان می ‌دارد که بدین جهت این سوره، انعام نام گرفته است.

روایاتی درباره فضیلت این سوره و نیز برآورده شدن حاجت به واسطه تلاوت این سوره آمده است. از جمله از امام صادق علیه السلام نقل شده که هر کس چهار رکعت نماز (با دو سلام) بخواند، آنگاه این سوره و سپس دعایی را قرائت کند، حاجاتش برآورده می ‌شود.

در هیچ سوره‌ای به اندازه این سوره، کلمه قل نیامده است. تکرار ۴۴ بار این خطاب به پیامبر، شاید به خاطر آن است که در این سوره، عقاید باطل و انحراف‌ها و توقعات بیجای مشرکان بیان شده و لازم است قاطعیت در کار باشد. 3

پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.wikifeqh.ir
3. www.hajij.com