سوره حَشْر

نامگذاری سوره حَشْر

این سوره را به این مناسبت حَشر‌ می‌نامند که در آیه دوم آن از حشر یعنی هنگام آوارگیِ انبوه یهودیانِ پیمان‌شکنِ بنی نضیر سخن گفته است.

به همین جهت نام دیگر این سوره «‌بنی‌نضیر‌» است.

ترتیب و محل نزول

سوره حشر جزو سوره‌های مدنی و در ترتیب نزول صد و یکمین سوره‌ای است که بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده است.

این سوره در چینش کنونی مصحف، پنجاه و نهمین سوره قرآن و در جزء ۲۸ جای دارد.

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره حشر ۲۴ آیه، ۴۴۵ کلمه و ۱۹۱۳ حرف دارد. این سوره از نظر حجمی جزو سوره‌های مُفَصلّات (دارای آیات کوتاه) و در حدود نیم حِزب است.

سوره حشر همچنین جزو سوره‌های مُسَبِّحات‌ است، یعنی با تسبیح آغاز می‌شود.

این سوره را در شمار سوره‌های ممتحنات نیز آورده‌اند[۵] که گفته شده این سوره‌ها با سوره ممتحنه تناسب محتوایی دارند. 1

آثار و برکات سوره حشر

آثار و برکات این سوره شامل:

بخشش گناهان

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود:هر کس سه آیه پایانی سوره حشر را قرائت کند گناهان گذشته و آینده اش بخشیده خواهد شد.

تقویت هوش و حافظه

امام صادق(علیه السلام) در روایتی فرمودند: هر کس سوره حشر را بنویسد، آن را با آب پاک بشوید و بیاشامد، حافظه ای قوی و هوشی سرشار نصیب او خواهد شد.

حفظ و امان

امنیت یابی و آسایش از خواص قرائت و کتابت این سوره عظیم الشأن است.

حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) در این باره فرمودند: هر کس سوره حشر را در شب جمعه قرائت نماید تا صبح از انواع بلاها در امان خواهد بود.

شفای بیمار

هرگاه این سوره را با خلوص بر بیمار بخوانند انشاءالله شفابخش است.

حضرت محمد(صی الله علیه و آله) فرمود: هنگام قرائت سه آیه آخر سوره حشر دست را بر سر بگذارید و آیات را قرائت نمایید که این دستور جبرییل است از جانب خداوند و این عمل شفای همه بیماری هاست به جز مرگ.

فضائل و خواص سوره حشر

حضرت محمد(صی الله علیه و آله)در روایتی فرمود: هر کس سوره حشر را قرائت نماید عضو حزب الله است که رستگارانند.

این سوره به جز مرگ داروی هر درد و بیماری است.

کسی که در بامداد « اَعوذُ بِاللهِ السَّمیعِ العَلیمِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجِیمِ » را سه مرتبه بگوید، آنگاه سه آیه ی آخر سوره ی حشر را بخواند خداوند هفتاد هزار مَلَک بر او می گمارد که از وی تا شب از کل شیاطین انسی و جنّی پاسداری نمایند، و به روایتی دیگر بر او درود بفرستند، و اگر در آن روز بمیرد شهید خواهد بود و کسی که آن ها را در شامگاهان بخواند همین پاداش و خواص را تا صبح خواهد داشت.

انس بن مالک از رسول خدا(صی الله علیه و آله) روایت کرده است که به مردی فرمود:

هر گاه می خواهی به رختخواب بروی سوره حشر را قرائت کن و اگر مردی شهید محسوب می شوی.

همه چیز برای قاری آن رحمت می فرستند و برایش طلب مغفرت می نمایند و اگر در آن روز یا در آن شب بمیرد حکم شهید را خواهد داشت.

از حضرت رسول اکرم (صی الله علیه و آله) مروی است که به امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمود:

یا علی، هر شب سوره ی حشر را بخوان تا خداوند شرّ دنیا و آخرت را از تو باز بدارد.

پیامبر اکرم(صی الله علیه و آله) فرمودند: اسم اعظم خدا در شش آیه آخر سوره حشر است.

و هر کس آیات آخر سوره حشر را در شب و روز بخواند و در آن روز یا همان شب بمیرد بهشت بر او واجب می شود.

امام باقر(علیه السلام) فرمود: هر کس تمام سوره های مسبحات را پیش از خواب بخواند، نمی میرد تا اینکه حضرت قائم را درک کند و اگر بمیرد در جوار رسول الله خواهد بود.

امام صادق(علیه السلام) فرمود: هر کس در عصرها سوره الرحمن و حشر را قرائت نماید خداون فرشته ای را با شمشیر برهنه مأمور می کند تا صبح از او مراقبت نماید.

هر کس آن را در شب جمعه قرائت کند از هر گونه آفت و بلا تا صبح در امان خواهد بود و اگر کسی حاجتی دارد مشروط بر اینکه معصیت نباشد، چهار رکعت (به دو سلام) نماز بجا آورد و در هر رکعت بعد از حمد سوره ی حشر را بخواند و پس از آن در پی حاجت خود برود خدای متعال خواسته اش را برآورده می فرماید.

و اگر آن را بنویسد و به همراه خود بدارد و در پی حاجتش برود، به شرطی که گناه نباشد خداوند حاجت وی را برآورده می فرماید.

همچنین اگر آدم فراموشکار و کم ذهن سوره ی مبارکه را (با زعفران یا غیره) در ظرفی بنویسد و آب شسته ی آن را بیاشامد و یا بر جام شیشه ای بنویسد و با آب باران بشوید و بیاشامد به یاری خدا فراموشی او برطرف و هوش و حافظه اش زیاد می گردد.

از إبن عباس نقل است کسی که ادرار او زیاد باشد صبح ناشتا آیات پایانی سوره ی مبارکه حشر را « لَوْ أنزَلْنَا هَذَا الْقُرْءَانَ ... تا آخر» هفت مرتبه تلاوت نماید. 2

شأن نزول و محتوای سوره حشر

در سرزمین مدینه سه گروه از یهود زندگی می‌ کردند - بنی نضیر - و - بنی قریظه - و - بنی قینقاع - و گفته می‌ شود که آنها اصلاً اهل حجاز نبودند ولی چون در کتب مذهبی خود خوانده بودند که پیامبری از سرزمین مدینه ظهور می‌ کند به این سرزمین کوچ کردند و در انتظار این ظهور بزرگ بودند.

هنگامی که پیامبر اسلام به مدینه هجرت کرد، با آنها پیمان عدم تعرض بست ولی آنها هر زمان فرصتی یافتند از نقض این پیمان فروگذار نکردند.

از مهمترین توطئه‌های آنها علیه محمد این مواردند:

۱. پیمان اتحاد کعب بن اشرف (بزرگ یهود) با ابوسفیان جهت نابودی محمد پس از جنگ احد.

۲. توطئه - عمرو بن جحاش - از یهودیان قبیله بنی نظیر جهت کشتن محمد با استفاده از سنگ.

۳. سوردن شعرهای هجو و بدگوئی علیه محمد از جانب شعرای بنی نضیر.

پس از تمامی این توطئه‌ها لشگری از مسلمین به مدت چند روز قلعه مستحکم یهودیان را محاصره کردند و با به آتش کشیدن نخل‌های اطراف قلعه و نابودی آنها پس از چند روز یهودیان را وادار به تسلیم نموده و بدون جنگ و خونریزی پیروز شدند. پس از این پیروزی و با پیشنهاد محمد بن عبدالله، یهودیان مدینه را ترک گفته و مقداری از اموال خود را به همراه بردند و مقداری را نابود ساختند. جمعی به سوی - اذرعات - شام و تعدا کمی به سوی - خیبر - و گروهی به - حیره - رفتند و باقیمانده اموال و اراضی و باغات و خانه‌های آنها به دست مسلمین افتاد.

این سوره که بیشتر ناظر به داستان مبارزه مسلمانان با جمعی از یهود به نام (یهود بنی نضیر) است از سوره های مهم و بیدارگر وتکان دهنده قرآن مجید است، و تناسب بسیار نزدیکی با آخرین آیات سوره قبل دارد که وعده پیروزی در آن به (حزب اللّه) داده شده است.

محتوای این سوره را می توان در شش بخش خلاصه کرد:

در بخش اول که تنها یک آیه است سخن از تسبیح و تنزیه عمومی موجودات در برابر خداوند عظیم و حکیم است.

در بخش دوم که از آیه 2 تا 10 می باشد ماجرای درگیری مسلمانان را با یهود پیمان شکن مدینه بازگو می کند.

در بخش سوم که از آیه 11 تا 17 را تشکیل می دهد داستان منافقان مدینه آمده است که با یهود در این برنامه همکاری نزدیک داشتند.

بخش چهارم مشتمل بر یک سلسله اندرزها و نصایح کلی نسبت به عموم مسلمانان است.

بخش پنجم که فقط یک آیه است، توصیف بلیغی است از قرآن.

وبالاخره در بخش ششم قسمت مهمی ازاوصاف جمال وجلال خدا واسما حسنای او را بر می شمرد که به انسان در طریق معرفة اللّه کمک شایان می کند.

ضمنا نام این سوره از آیه دوم آن گرفته شده که سخن از (حشر) یعنی؛ اجتماع یهود برای کوچ کردن از مدینه، و یا حشر مسلمین برای بیرون راندن آنها به میان آمده است.

و بالاخره این سوره نیز یکی از سوره های (مسبحات) است، که با تسبیح خداوند شروع شده، و اتفاقا پایان آن نیز با تسبیح الهی است.1

داستان سوره حشر

و باز در الدر المنثور است که ابن ابی الدنیا - در کتاب مکائد الشیطان - و ابن مردویه، و بیهقی در - کتاب شعب الایمان - از عبید بن رفاعه دارمی - و او سند را می رساند به رسول خدا - که را وی گفت، رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: در بنی اسرائیل راهبی بود. شیطان، دختری را بیمار کرد، و به دل خانواده اش انداخت که دوای درد دخترتان نزد فلان راهب است. دختر را نزد راهب بردند، او از نگهداری دختر امتناع می کرد، و ایشان اصرار می کردند تا سرانجام قبول کرد، و دختر نزد راهب بماند.

روزی شیطان راهب را وسوسه کرد، و کام گیری از او را در نظر وی زینت داد، و همچنان او را وسوسه کرد تا آنکه دختر را حامله کرد، بعد از آنکه دختر حامله شد، شیطان به دلش انداخت که هم اکنون رسوا خواهی شد او را بکش، و اگر خانواده اش آمدند که دختر ما چه شد بگو دخترتان مرد. راهب دختر را کشت، و دفن کرد. از سوی دیگر شیطان نزد خانواده دختر رفت، و گفت: راهب دخترتان را حامله کرد و سپس او را کشت، خانواده دختر نزد راهب آمدند که دختر ما چه شد؟

گفت دخترتان مرد، خانواده دختر، راهب را دستگیر کردند. شیطان به سوی او برگشت، و گفت: من بودم که جنایت تو را به خانواده دختر گزارش دادم، و من بودم که تو را به این گرفتاری دچار ساختم، حال اگر هر چه گفتم اطاعت کنی نجات می یابی، راهب قبول کرد. گفت: باید دو نوبت برایم سجده کنی. راهب دو بار برای شیطان سجده کرد. و آیه شریفه (کمثل الشیطان اذ قال للانسان اکفر...) اشاره به این داستان دارد.

مؤلف: قصه معروف است، و به طور مختصر و یا مفصل در روایات بسیاری آمده است. 3

پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.iribnews.ir
3.www.ommolketab.ir