خلاقیت چیست؟

واقعیت این است که تا کنون، روان شناسان و محققان، برداشت های متفاوتی از این واژه داشته و تعاریف متنوعی از آن ارائه کرده اند.

وجود چنین اختلاف نظری، ناشی از ماهیت پیچیده آن است. برخی در تعریف خلاقیت، گفته اند: «خلاقیت، ترکیبی است از قدرت ابتکار، انعطاف پذیری و حساسیت در برابر نظریاتی که یادگیرنده را قادر می سازد خارج از نتایج تفکر نامعقول، به نتایج متفاوت و مولد بیندیشد که حاصل آن، رضایت شخصی و احتمالاً خوشنودی دیگران خواهد بود».

بنابراین، خلاقیت، یک فرایند ذهنی است که از فرد معینی و در یک زمان مشخص دیده می شود؛ فرآیندی که در نتیجه آن، یک اثر جدید - اعم از ایده یا چیزی نو و متفاوت - تولید می شود.

تولید جدید و متفاوت، می تواند کلامی یا غیر کلامی و عینی یا ذهنی باشد. در مطالعه پیرامون خلاقیت، به دو نکته مهم زیر باید توجه داشت:

1. اول آن که خلاقیت می تواند خلق اشکال یا صورت های جدیدی از ایده ها یا تولیدات کهنه باشد. در این صورت، اغلب فکرها و ایده های گذشته، اساس خلاقیت های تازه است.

2. دوم این که خلاقیت امری انحصاری است و حاصل تلاش فردی و تنها یک موقعیت یا مسئله عمومی نیست؛ از این رو، فردی ممکن است چیزی را خلق کند که قبلاً هیچ گونه سابقه ذهنی از آن نداشته باشد؛ اگر چه آن چیز به صورت های مشابه یا کاملاً یکسان قبلاً توسط شخص دیگری و در موقعیت خاصی خلق شده باشد.

خلاقیت، مستلزم بهره گیری از نوع خاصی از جریان فکری است؛ چیزی که یکی از روان شناسان، به نام گیلفورد، آن را «تفکر واگرا» نامید؛ تفکری که به گونه ای متفاوت از جریان عام فکری جامعه، در حل مسائل، نمود پیدا می کند.

به عبارت دیگر، فرد خلاق، تمایل دارد که مسائل مختلف را به طرق متفاوت حل کند؛ هر چند در ظاهر، یک راه حل بیشتر برای آن وجود ندارد.

با توجه به روشن شدن تعریف خلاقیت، به پاسخ این پرسش می پردازیم که چگونه می توان خلاقیت را توسعه و گسترش داد؛ ولی قبل از آن باید گفت که خلاقیت، امری توسعه پذیر است و همه افراد، از توانایی بالقوه خلاقیت برخوردارند. 1

چگونه قدرت خلاقیت را در خود تقویت کنیم؟

1.به خودتان اجازه رویا پردازی بدهید

وقتی مدام در حال تلاش برای ایجاد چیزی نوین و نتیجه ای بهتر هستید، ذهن شما ناخودآگاه گیج و سرگردان می شود، چرا که تلاش بیش از اندازه ای می کند تا شما را راضی نماید.

این حالت از فکر و خیال، صرفا خسته کننده است اما رویا پردازی های اصولی و سالم، درست نتیجه ی برعکس داده و بستری برای شکوفایی خلاقیتتان می شوند.

شاید جالب باشد بدانید که بسیاری از اختراعات مهم از همین طریق (رویاپردازی سالم و مثبت) پا به دنیای واقعی گذاشته اند.

آرتور فرای: شما همگی قادر به خلق مواردی شگفت انگیز هستید. امیدوارم فرصت انجامشان را در زندگی پیدا کنید.

برگه های یادداشت چسبی (استیکرها) که امروزه در همه ی جای دنیا شناخته شده اند، اختراع ساده و مفید آرتور فرای، (Arthur Fry - مخترع بازنشسته آمریکایی) نمونه ای بسیار ساده و جالب حاصل از رویاپردازی مثبت هستند. آرتور می گوید این برگه های چسبی که تقریبا همه جا قابل استفاده اند اصلا بر اساس تصادف اختراع نشده اند.

او مدتها به ایجاد چنین برگه هایی فکر می کرده. در ابتدا زمانی که او، حاصل تفکر خود را به همکارانش نشان داد، آنها این کار را بیهوده می دانستند اما او بر رویای خودش اصرار ورزید تا جایی که در نهایت به نتیجه رسید و موفق شد.

نکته ای که در اینجا باید مد نظر داشته باشید این است که تمام رویاپردازی ها مفید و مثبت نیستند. یک رویاپرداز سازنده، کسی است که به افکارش اجازه ی آزادی داده اما در عین حال آن افکار را در بستر مناسب شان هدایت کرده و مراقب است تا از اصل و ریشه ی موضوع دور نشوند.

2. صبح زود دست به خلاقیت بزنید

تحقیقات نشان داده اند که در حین خواب و دقیقا ساعاتی بعد از آن، زمانیست که "بخش خلاق" درون مغزمان (قسمت جلویی مغز) در بالاترین حالت کارایی به سر می برد.

همچنان که روز، به پیش می رود و به شب نزدیک می شویم، عملکرد قوه خلاقیت در ذهن تحلیل رفته و همزمان قوه عملکرد تجزیه و تحلیل مغز افزایش می یابد.

بنابراین از صبح هنگام، برای نوشتن و فعالیت هایی که خارج از چارچوب منطق (همان رویاپردازی) هستند بهره برده اما عصر هنگام، وقت مناسبی برای ویرایش کردن مطالب نوشته شده در صبح و کارهای مربوط به تجزیه و تحلیل است.

خلاقیت: تعریف، چگونگی افزایش قدرت خلاقیت و شناسایی عادات مخرب آن

3. ورزش کردن را بخشی از زندگی روزانه خود بدانید

افرادی که به طور منظم ورزش می کنند نه تنها از سلامتی فیزیکی بیشتری برخوردارند بلکه از بسیاری مزایای دیگر همچون سلامت فکری-روحی بهره می برند.

اخیرا در یکی از تحقیقات مشخص شده که افراد ورزشکار، در مقایسه با افراد کم تحرک، متفکران خلاقتری هستند.

4. شجاعانه اشکال و نقاشی های ناخودآگاه ترسیم کنید

بیشتر ما با این ترسیم های ناخودآگاه آشنا هستیم. گاهی در کلاس، گاهی به هنگام صحبت کردن با تلفن و...، ناخواسته تکه کاغذی یافته تا با مداد بر روی آن اشکالی عجیب و غریب رسم می کنیم. این ها همان نقاشی های ناخودآگاه هستند.

اشکالی که ترسیم شان در دوران مدرسه و به هنگام درس باعث اعتراض معلم به بی توجهی ما می شدند، امروز مورد توجه متخصصان و کارشناسان تحقیقاتی قرار گرفته اند.

آنان ما را تشویق به ترسیم اشکال ناخودآگاه می کنند چرا که معتقدند تنها در چنین حالتیسیت که می شود به صدای واقعیات درونیمان گوش دهیم.

در این حالت به مغز اجازه داده می شود تا آزادانه به کشف نظریات و راه حل هایی شگفت انگیز بپردازد.

این بار به محض احساس گیجی و عصبانیت تکه کاغذی برداشته و به ذهنتان اجازه دهید آزادانه افسار قلم تان را به دست گرفته و به هر سویی مایل است، ببرد.

برای ترسیم این اشکال سحرآمیز هیچ قانونی وجود ندارد. بعضی از شما گرایش به کشیدن اشکال و خطوطی پیچ و تاب خورده دارید و بعضی دیگر حروف و کلماتی را می نویسید.

تنها نکته مهم در مورد ترسیم چنین اشکالی این است که شما در حالتی به دور از تشویش، قلمتان را بر روی کاغذی گذاشته و ببینید چه اتفاقی رخ می دهد.

5. مدیتیشن [تفکر و تمرین تمرکز در آرامش] را جدی بگیرید

ما اغلب، خلاقیت را با حس برانگیختن انگیزه مرتبط می دانیم اما نیاز به سه فاکتور اصلی"توانایی به وضوح دیدن، تمرکز کردن و بینش" که دقیقا عوامل ضروری قبل از شروع فرایند خلاقیت هستند را نادیده می گیریم. در حقیقت مدیتیشن (تفکر و تمرین تمرکز در آرامش) وسیله ایست که به شما در دستیابی به این سه عامل مهم یاری می رساند.

در حین انجام مدیتیشن باید تمام تمرکزتان را بر روی تنفس کردن و پاک کردن تشویش های ذهنی تان معطوف نمایید. با آرام کردن عصب های بدن و دسته بندی کردن افکار، از میزان تمرکز بالاتری برخوردار شده و عملکرد بهتری خواهید داشت.

6. کنترلر کنسول بازی را به دست گرفته و بازی کنید

افراد علاقه مند به بازی های ویدیویی و کامپیوتری (گیمرها) معمولا به تنبلی و بی تحرکی معروفند اما جالب اینجاست که آنها غالبا افرادی هستند خلاق، که مهارتی خاص در انجام چندین کار همزمان داشته و قادر به عکس العمل نشان دادن به موقع و تصمیم گیری سریع هستند.

بازی کردن با این وسایل به مدت طولانی باعث ایجاد تمرکز می شود. از طرف دیگر زمانی که یک گیمر از طریق تمرکز بر یک بازی، برنده شده و جایزه می گیرد، این موضوع منجر به تقویت مدارهای عصبی درون مغز وی خواهد شد.

بازی کردن می تواند باعث باز شدن ذهنتان شده و راه را برای ورود ایده های جدید بگشاید. در نتیجه انجام برخی ار این بازی ها گاهی در تقویت خلاقیت تان موثر خواهد بود. 2

۸ عادت مخربی که خلاقیت را نابود می‌کنند

1. پیش‌ داوری

برای خلاق‌بودن باید بتوانیم آزادانه و بدون پیش‌داوری ایده پردازی و نوآوری کنیم. اگر خیلی زود ایده‌های‌تان را قضاوت کنید، باعث تردید درباره ایده‌های‌تان و درنتیجه خلاقیت کمتر می‌شود.

روند بررسی را جداگانه انجام دهید: نخست اجازه دهید ایده‌های خام بی‌وقفه ارائه شوند؛ سپس می‌توانید بهترین‌ها را گزینش و پیرایش کنید.

۲. کمبود جسارت

اگر از ریسک پذیری و کاوش در مسیرهای نو می‌ترسید، بی‌تردید انحراف از مسیر رایج برای‌تان دشوار خواهد بود. برای خلاق‌بودن باید جسور باشید و فرصت‌های پیش روی‌تان را امتحان کنید.

ترس بزرگ‌ترین دشمن خلاقیت است.

۳. ترس از شکست

ترس از شکست نمی‌گذارد جسور و خلاق باشیم. اگر هدف‌مان اجتناب از شکست‌خوردن و اشتباه‌کردن باشد، به آدمی خاموش و محافظه‌کار تبدیل می‌شویم.

خلاقیت یعنی آزمون فرصت‌های پیش رو و کاوش در بن‌بست‌ها. ایده جذابی که به ذهن‌تان می‌رسد، به همه اشتباهاتی که کرده‌اید می‌ارزد.

۴. مقایسه خود با دیگران

در مقایسه خودتان با دیگران شعله نوآوری و خیال‌پردازی بی‌مانندتان را خاموش می‌کنید. معیارهای خودتان را برای خلاقیت داشته باشید و خودتان را با دیگران مقایسه نکنید.

خلق کنید و ابایی از متفاوت‌بودن نداشته باشید. هدیه یکتای شما به این دنیا از خلاقیت‌تان سرچشمه می‌گیرد.

۵. نگرانی از عدم‌ اطمینان

ابهام آدم‌های بسیاری را نگران می‌کند. این آدم‌ها می‌خواهند همه‌چیز درست و منطقی باشد. اما برای خلاقیت باید شجاعت پذیرش عدم‌اطمینان را داشته باشیم.

از عدم‌اطمینان نترسید. خلاقیت عادت است و بهترین خلاقیت‌ها نتیجهٔ عادت‌های سودمندی هستند که بهره‌بردن از خیال‌پردازی و نوآوری را برای ما ممکن می‌کنند.

برای‌آنکه به‌راستی خلاق باشید، نباید از اشتباه‌کردن بترسید.

۶. رنجیدن از نقدها

بازخورد گرفتن همیشه خوب است، شنیدن نقد و انتقاد دیگران هم همین‌طور. اما به‌شرطی که آن نقدها و بازخوردها ما را نرنجاند.

همه ما نیازمند بازخورد آدم‌های مختلف هستیم. این بازخوردها به ما کمک می‌کنند پیشرفت کنیم. بدانید که ترس از نقد یعنی ترس از رشد و پیشرفت!

۷. کمبود اعتماد به‌ نفس

خلاقیت همیشه با میزان مشخصی عدم‌اطمینان همراه است. درنتیجه، اگر کمی هم به خودمان تردید کنیم، طبیعی است.

اما کمبود بیش‌ازاندازۀ اعتماد به نفس، در طولانی‌مدت، بر توانایی‌ها و قابلیت‌های‌مان تأثیر منفی دارد. بهترین راه برای خلاق‌بودن این است که نخست اعتمادبه‌نفس‌مان را تقویت کنیم.

۸. وسواس تحلیل

وسواس تحلیل یا فلج تحلیلی باعث می‌شود به‌دلیل انبوه داده‌ها و اطلاعات، نتوانیم هیچ تصمیمی بگیریم.

آدم‌های خلاق می‌دانند که درگیرشدن و تمرکز بیش‌ازاندازه بر موضوعی خاص، دشمن خلاقیت است. 3

پی نوشت:
1.www.hawzah.net
2.www.digiato.com
3.www.chetor.com