دولت پيامبر اعظم (11)

5. تقسيمات کشوري

رسول خدا(ص) پس از فتح عربستان، جهت اداره كشور پهناور خويش، استانداران، ولايتداران و اميراني براي نواحي و شهرهاي بزرگ معيّن و نصب نمودند.[1]چنانکه عتاب بن ‏اسيد را به فرمانداري مكه منصوب نمودند و قيس بن‏مالك در همدان، عدي بن‏حاتم در منطقه طي و عمرو بن حزم در يمن... از جمله استانداران آن حضرت بودند، ايشان يمن را به مقاطعاتي تقسيم نمود و بر هر مقاطعه يكي از خانواده «لوذان» را كه حاكم اصلي يمن بودند، نصب كرد.[2]

6. سياست خارجي

1-6. اعزام سفير و ارسال نامه‏ به سران كشورها :

ماموريت و رسالت الهي پيامبر(ص) جهاني بود و به هيچ وجه منحصر در مدينه يا حجاز نمي گرديد؛ بدين خاط آن حضرت پس از تشکيل دولت خود در مدينه با دولت هاي بيگانه روابط برقرار ساخت و با اعزام سفير و ارسال نامه به سران كشورها رسالت خود و اصول سياست خارجي دولت خويش را اعلام مي نمود. [3] و مشخص مي ساخت که هدف او به هيچ وجه كشورگشايي نيست؛ بلكه ابلاغ پيام الهي است. چنانکه در سال هفتم هجري نامه‏هايي به بعضي از سران كشورها ارسال كرد و از آنها دعوت نمود اسلام را بپذيرند. و تذكر داد اگر مسلمان شدند، در سِلْم و امان خواهند بود و گرنه مسؤوليت گمراهي مردم نيز به عهده آنهاست.[4] مجموعه اسناد سياسى و ادارى كه صدور آن‏ها از پيامبر(ص)روايت شده، بالغ بر 246فقره است كه شامل: نامه، عهدنامه، صلح نامه، امان نامه، دعوت نامه به قياصره و پادشاهان و اميران و سران قبايل مى‏باشد.[5] در اين نامه ها، پيامبر اکرم (ص) بر رعايت اموري نظير؛ نکات ادبي و کاربرد الفاظ و القاب تشريفاتي به تناسب مقام [6]، استدلال و منطق، تطميع و تهديد و اطمينان از بسط نفوذ و پيروزي اسلام و...تاکيد داشتند.[7] سفيران پيامبر اكرم(ص) که به کشور هاي خارجي اعزام مي شدند، از نظم و سازماندهي خوبي برخوردار بودند و به زبان مردم کشوري که به سوي آن اعزام شده بودند، سخن مي گفتند. مشهورترين اعزام ها عبارت بود از اعزام سفير به سوي؛ كسري‏ پادشاه فارس؛ مقوقس، عظيم و بزرگ قبط؛ هرقل، پادشاه روم و عظيم بصري؛ نجاشي سلطان حبشه؛ حارث غساني، پادشاه تخوم شام؛ هوذة بن‏علي حنفي، پادشاه يمامه و همچنين به سلطان هاي عمان، بحرين، حارث و يمن سفيراني فرستاده شد.

2-6. اداره رسايل و ترجمه :

اين اداره از چند نفر از اصحاب تشكيل شده بود كه وظيفه ترجمه نامه ها و گفتگو ها و مذاکرات رسول‏اكرم(ص) و هيأتهاي خارجي را برعهده داشت. بارزترين آنها زيد بن ثابت بود که سمت مترجم را داشت و به زبانهاي فارسي، رومي، قبطي و حبشي آشنا بود. همچنين عبداللّه بن ارقم، سرجيل بن حسنه، حنظلة بن ربيع، حنظلة بن صيفى و على بن ابى‏طالب(ع) از اركان ورؤساى كاتبان پيامبر بودند. [8]

3-6. عقد پيمان هاى سياسى :

بهترين نمودار ديپلماسيِ دولت اسلامى در عصر رسول خدا، عهدنامه ها و پيمان هايى است كه بين حضرت و اقوام و فرق مختلف به امضا رسيده است. از مهم ترين آن ها پيمان حضرت با يهوديان مدينه [9] و پيمان صلح حديبيّه با قريش است.[10]

4-6. پذيرش هيأتهاي خارجي :

در بدو ورود گروه مشخصي از اصحاب از هيأتهاي خارجي استقبال مي نمودند. پيامبر (ص)در مدينه دارالضيافه‏اى ترتيب داد تا وفود و هيأت‏هاي سياسى كه براى ديدار آن حضرت و تشرف به اسلام و يا مقاصد ديگر به مدينه وارد مى‏شدند، از آنها پذيرايى شود.[11] مغيرة بن‏شعبه مأمور بود به ميهمانان و وفود بياموزد چگونه به رسول خدا(ص) تحيّت گفته و سكينه و وقار نزد رسول‏خدا(ص) را رعايت نمايند. گاهي مواقع پيامبر(ص) متواضعانه از هيأت‏هاي سياسى پذيرايي مي‏كرد. اين امر در خصوص هيأت نجاشي و شخص او در تاريخ ثبت است.[12]

جمع بندي

همان گونه که مشاهده مي شود پيامبر گرامي اسلام (ص)، به دليل برخورداري از شئون و اختيارات مختلف الهي و در راستاي فعليت بخشيدن به اهداف عالى خويش در زمينه‏هاى‏گوناگون سياسى، اقتصادى، اجتماعى، فرهنگى، داخلي و خارجي، اقدام به تاسيس دولت نموده و پيشرفته ترين و کارآمدترين تشكيلات اداري و سازمان هاي مورد نياز عصر خويش را به وجود آوردند به نحوي که عليرغم مدت زمان کوتاه و مشکلات و موانع متعدد، بيشترين و موثرترين دستاوردهاي درخشان را در جهت آزادي، عدالت، هدايت، تکامل و ترقي مادي و معنوي جامعه بشري به ارمغان آورد. چنانكه گوستو لوبون مي نويسد: «نفوذ اخلاقي همين اعراب زاييده اسلام، آن اقوام وحشي اروپا را كه سلطنت روم را زير و زبر نمودند، در طريق آدميت داخل كرد و نيز نفوذ عقلاني آنان دروازه علوم و فنون و فلسفه را كه از آن به كلي بي خبر بودند، به روي آنها باز كرد و تا ششصد سال استاد اروپائيان بودند.»[13] و فريدريش ديترسي، خاورشناس و محقق آلماني نيز اذعان دارد؛ ‌«علوم طبيعي، رياضي، فلسفه، و ستاره شناسي كه در قرن دهم، اروپا را جلو برد؛ سرچشمه آنها قرآن محمد(ص) مي باشد و اروپا به آيين محمد(ص) بدهكار است.»[14]

پی نوشت ها :

[1] - نظام الاداره والحكم في الاسلام، ص 555.
[2] - ساختار حكومت پيامبر(ص)، پیشین.
[3] - مسلمانان در بستر تاريخ، يعقوب جعفري، ج 1، ص 80.
[4] - اين نامه‏ها به عنوان اسناد سياسي اسلام در كتب تاريخ مضبوط است و در كتاب «جمهرة رسائل العرب» و «مكاتيب الرسول» آمده است.
[5] - ر. ک: مجموعه الوثاقه السیاسیه للعهد النبوی و الخلافه الراشده، محمد حمید الله، بیروت: دارالارشاد، 1968، ص 204.
[6] - مانند: «الی هرقل عظیم الروم»، «الی کسری عظیم فارس» و امثال اینها.
[7] - ر. ک: ساختار اجتماعی و سیاسی نخستین حکومت اسلامی در مدینه، پیشین، صص 232 – 236.
[8] - ر. ک: دولةالرسول، ص 274؛ تراتيب الادارية، ج 1، ص 251؛ اسدالغابه، ج 2، ص 279.
[9] - ر. ک: سیره ابن هشام، ج 2، ص 501.
[10] - ر.ک: مکاتیب الرسول، علی احمدی، ص 282.
[11] - دولةالرسول، ص 289.
[12] - ر. ک: سيره ابن‏هشام، ج 4، ص 184؛ تراتيب الادارية، ج 1، ص 39؛ دولةالرسول، ص 289.
[13] - تمدن اسلام و عرب، ص 751.
[14] - اسلام از ديدگاه انديشمندان غرب، نصرالله نيك بين، دورود: سيمان و فارسيت، بي تا، ص 52.

منبع:www.payambarazam.ir
/ن