تعداد آشامیدنی های دنیا بسیاز زیاد هستند .اما نوشیدنی های دنیایی که رزق با برکت و حلال هستند در کلام معصوم کدامند.
در این مقاله راسخون به بعضی ازانواع نوشیدنی ها در قرآن و احادیث در کلام اهل بیت می پردازیم. در حقیقت پاسخ به این سوال که: درکدام نوشیدنی ها خیر و برکت وجود دارد؟
تأثیر نوشیدنی ها را نباید نادیده گرفت و برای سلامت جسم و جان و بهره گیری بهتر از توانایی های موجود، بیشتر باید آن را مورد توجّه قرار داد.
در اینکه در کدام نوشیدنی ها خیرو برکت وجود دارد؟ اشارهای به نوشیدنی، آب باران، آب زمزم، آب فرات، نوشیدنی عسل، نوشیدنی شیر، شیر مادر براى نوزاد، نوشیدنی سرکه، نوشیدنی آب میوه...شده است.
خیرو برکت نوشیدنی ها از منظر آیات و روایات
در کدام نوشیدنی ها خیرو برکت وجود دارد؟
الف ـ نوشیدنی، آب باران
«وَ نَزَّلْنَا مِنَ السَّمَآءِ مَآءً مُّبَـرَکًا فَأَنبَتْنَا بِهِ جَنَّـتٍ وَ حَبَّ الْحَصِیدِ .(1) «و از آسمان، آبى بابرکت فرو فرستادیم . پس به سبب آن، باغ ها و دانه هاى دروکردنى رویاندیم » .
آب آسمان در همه ی نوشیدنی ها
.رسول اللّه صلى الله علیه و آلهـ فی قَولِهِ تَعالى : «وَ نَزَّلْنَا مِنَ السَّمَآءِ مَآءً مُّبَـرَکًا» ـ: لَیسَ مِن ماءٍ فِی الأَرضِ إلاّ وقَد خالَطَهُ ماءُ السَّماءِ (2).پیامبر خدا صلى الله علیه و آلهـ درباره آیه : «و از آسمان، آبى بابرکت فرو فرستادیم» ـ: هیچ آبى در زمین نیست، مگر آن که آب آسمان به آن آمیخته است.
درمان دردها با آب باران
مکارم الأخلاق :رُوِیَ عَن رَسولِ اللّهِ صلى الله علیه و آله : عَلَّمَنی جَبرَئیلُ علیه السلام دَواءً لا یُحتاجُ مَعَهُ إلى دَواءٍ .
فَقیلَ : یا رَسولَ اللّهِ ، ما ذلِکَ الدَّواءُ؟
قالَ : یُؤخَذُ ماءُ المَطَرِ قَبلَ أن یَنزِلَ إلَى الأَرضِ ، ثُمَّ یُجعَلُ فی إناءٍ نَظیفٍ ، ویُقرَأُ عَلَیهِ «الحَمدُ» إلى آخِرِها سَبعینَ مَرَّةً ، و«قُل هُوَ اللّهُ أحَدٌ» وَ«المُعَوِّذَتَینِ» سَبعینَ مَرَّةً ، ثُمَّ یُشرَبُ مِنهُ قَدَحا بِالغَداةِ ، وقَدَحا بِالعَشِیِ .
قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله : وَالَّذی بَعَثَنی بِالحَقِّ؛ لَیَنزِعَنَّ اللّهُ ذلِکَ الدّاءَ مِن بَدَنِهِ وعِظامِهِ ومِخَخِهِ وعُروقِهِ. (3)
مکارم الأخلاق :از پیامبر خدا روایت شده است که: «جبرئیل علیه السلام دارویى به من آموخت که با آن به درمان نیاز نیست» .
گفتند : آن دارو چیست ، اى پیامبر خدا؟
فرمود: «[این که] آب باران را، پیش از آن که به زمین برسد، بگیرند و در ظرف تمیزى قرار دهند و سوره حمد را هفتاد بار و سوره «قل هو اللّه أحد» و «معوّذتین (سوره ناس و فلق)» را هفتاد بار بر آن بخوانند. آن گاه از آن، یک پیاله صبح ناشتا و یک پیاله شب هنگام بنوشند».
پیامبر خدا فرمود: «سوگند به آن که مرا به حق برانگیخت، خداوند، آن بیمارى[ِ مورد نظر ]را از بدن و استخوان ها و مغز استخوان ها و رگ هایش ریشه کن مى کند».
نوشیدنی باران و استواری گامها
.الإمام علیّ علیه السلام :اِشرَبوا ماءَ السَّماءِ ؛ فَإِنَّهُ یُطَهِّرُ البَدَنَ ویَدفَعُ الأَسقامَ ، قالَ اللّهُ عز و جل : « وَیُنَزِّلُ عَلَیْکُم مِّنَ السَّمَآءِ مَآءً لِّیُطَهِّرَکُم بِهِ وَیُذْهِبَ عَنکُمْ رِجْزَ الشَّیْطَـنِ وَلِیَرْبِطَ عَلَى قُلُوبِکُمْ وَیُثَبِّتَ بِهِ الأَْقْدَامَ (4). (5)
.امام على علیه السلام :آب آسمان بنوشید ، که بدن را تمیز و بیمارى ها را برطرف مى کند . خداوند فرموده است: «و براى شما از آسمان، آبى فرو مى فرستد که با آن، پاکتان کند و پلیدى شیطان را از شما ببرد و دل هایتان را محکم و گام هایتان را استوار سازد» .
نوشیدنی دست نخورده از منظر معصوم
الدعوات :کانَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام إذا أصابَهُ المَطَرُ مَسَحَ بِهِ صَلعَتَهُ وقالَ :بَرَکَةٌ مِنَ السَّماءِ ، لَم یُصِبها یَدٌ ولا سِقاءٌ. (63)
۱۱۱۰.الدعوات :هر گاه به امیر مؤمنان علیه السلام باران مى خورد ، آن را به سر خود مى کشید و مى فرمود : «برکتى از آسمان است که نه دستى به آن رسیده و نه مَشکى به آن خورده است».
ب ـ نوشیدنی، آب زمزم از منظز روایات
.رسول اللّه صلى الله علیه و آله :خَیرُ ماءٍ عَلى وَجهِ الأَرضِ ماءُ زَمزَمَ . (7).پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :بهترین آبى که روى زمین است، آب زمزم است.
.الإمام الباقر علیه السلام :کانَ النَّبِیُّ صلى الله علیه و آله یَستَهدی مِن ماءِ زَمزَمَ وهُوَ بِالمَدینَةِ . (8).امام باقر علیه السلام :پیامبر صلى الله علیه و آله، [آن گاه] که در مدینه بود ، مى خواست که برایش از آب زمزم، هدیه بیاورند.
.المستدرک على الصحیحین :کانَ ابنُ عَبّاسٍ إذا شَرِبَ ماءَ زَمزَمَ قالَ : اللّهُمَّ أسأَلُکَ عِلما نافِعا ، ورِزقا واسِعا ، وشِفاءً مِن کُلِّ داءٍ .(9)
المستدرک على الصحیحین:هرگاه ابن عبّاس از آب زمزم مى نوشید ، مى گفت: «خدایا! از تو دانشى سودمند ، رزقى گسترده ، و درمانى براى هر درد مى طلبم» .
.المحاسن :عَن بَعضِ أصحابِنا رَفَعَهُ : إذا شَرِبتَ مِن ماءِ زَمزَمَ فَقُل : اللّهُمَّ اجعَلهُ عِلما نافِعا ، ورِزقا واسِعا ، وشِفاءً مِن کُلِّ داءٍ وسُقمٍ . وکانَ أبُو الحَسَنِ علیه السلامیَقولُ إذا شَرِبَ مِن زَمزَمَ : بِسمِ اللّهِ ؛ الحَمدُ للّهِِ ؛ الشُّکرُ للّهِِ . (10)
المحاسن :از بعضى اصحاب ما روایت شده است که: هرگاه از آب زمزم نوشیدى ، بگو: «خداوندا! آن را دانشى سودمند ، رزقى گسترده، و درمانى براى هر درد و بیمارى قرار بده!». امام کاظم علیه السلامهرگاه از آب زمزم مى نوشید، مى فرمود : «بسم اللّه ، الحمدُللّه ، الشکرُ للّه ».
ج ـ نوشیدنی، آب فرات از منظر روایات
.رسول اللّه صلى الله علیه و آله :یَنزِلُ فِی الفُراتِ کُلَّ یَومٍ مَثاقیلُ مِن بَرَکَةِ الجَنَّةِ. (11)پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر روز ، چند مثقال از برکت بهشت در آب فرات ، نازل مى شود.
نوشدنی آب فرات و بهشت
.الإمام زین العابدین علیه السلامـ فی صِفَةِ الفُراتِ ـ: إنَّ مَلَکا یَهبِطُ مِنَ السَّماءِ فی کُلِّ لَیلَةٍ مَعَهُ ثَلاثَةُ مَثاقیلَ مِسکا مِن مِسکِ الجَنَّةِ ، فَیَطرَحُها فِی الفُراتِ ، وما مِن نَهرٍ فی شَرقِ الأَرضِ ولا غَربِها أعظَمَ بَرَکَةً مِنهُ. (12)
.امام زین العابدین علیه السلامـ در توصیف فرات ـ: هر شب، فرشته اى از آسمان فرود مى آید که همراهش سه مثقال مُشک از مُشک هاى بهشت است و آنها را در فرات مى افکند . در شرق و غرب زمین، هیچ نهرى بابرکت تر از آن نیست.
هفت قطره از بهشت در نوشیدنی آب فرات
تهذیب الأحکام عن عبد اللّه بن سلیمان :لَمّا قَدِمَ أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلامالکوفَةَ فی زَمَنِ أبِی العَبّاسِ ، جاءَ عَلى دابَّتِهِ فی ثِیابِ سَفَرِهِ حَتّى وَقَفَ عَلى جِسرِ الکوفَةِ ، ثُمَّ قالَ لِغُلامِهِ : اِسقِنی ، فَأَخَذَ کوزَ مَلاّحٍ فَغَرَفَ فیهِ وسَقاهُ.
وشَرِبَ الماءَ وهُوَ یَسیلُ عَلى لِحیَتِهِ وثِیابِهِ ، ثُمَّ استَزادَهُ فَزادَهُ ، ثُمَّ استَزادَهُ فَزادَهُ ، فَحَمِدَ اللّهَ . ثُمَّ قالَ : نَهرٌ ما أعظَمَ بَرَکَتَهُ! أما إنَّهُ یَسقُطُ فیهِ کُلَّ یَومٍ سَبعُ قَطَراتٍ مِنَ الجَنَّةِ ، أما لَو عَلِمَ النّاسُ ما فیهِ مِنَ البَرَکَةِ لَضَرَبُوا الأَخبِیَةَ عَلى حافَتَیهِ ، ولَولا ما یَدخُلُهُ مِنَ الخَطّائینَ مَا اغتَمَسَ فیهِ ذو عاهَةٍ إلاّ بَرِئَ. (13)
تهذیب الأحکام ـ به نقل از عبد اللّه بن سلیمان ـ: در زمان ابو العبّاس سفّاح ، امام صادق علیه السلام، هنگامى که به کوفه آمد ، سوار بر مرکب خود و در همان لباس سفر آمد تا به پل کوفه رسید. آن گاه ایستاد و به غلامش فرمود: «مرا آب بده» . وى ظرف آب ملاّحى را گرفت و آن را پر از آب کرد و به امام علیه السلام داد.
امام علیه السلام، آن را نوشید، در حالى که آب بر محاسن و لباس هایش مى ریخت . سپس باز هم آب خواست. غلام، آب داد. بار دیگر آب خواست. غلام به او آب داد . پس امام علیه السلام خدا را سپاس گفت و فرمود: «چه رود بابرکتى! آگاه باشید که روزى هفت قطره از بهشت، در آن مى ریزد .
اگر مردم مى دانستند چه برکتى در آن است، در ساحل آن، ظرف هاى خود را پر از آب مى کردند . اگر نبود که خطاکاران وارد آن مى شوند ، هیچ بیمارى وارد آن نمى شد ، مگر آن که بهبود مى یافت».
د ـ نوشیدنی، عسل از منظر روایات
«یَخْرُجُ مِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَ نُهُ فِیهِ شِفَآءٌ لِّلنَّاسِ. (14)
«از دل زنبور عسل ، نوشیدنى اى به رنگ هاى گوناگون ، بیرون مى آید که در آن براى مردم ، درمان است » .
.رسول اللّه صلى الله علیه و آله :إنَّ اللّهَ عز و جل جَعَلَ البَرَکَةَ فِی العَسَلِ ، وفیهِ شِفاءٌ مِنَ الأَوجاعِ ، وقَد بارَکَ عَلَیهِ سَبعونَ نَبِیّا. (15).پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :خداوند، برکت را در عسل قرار داده است. شفاى دردها در آن است و هفتاد پیامبر براى برکت آن ، دعا کرده اند .
ه ـ نوشیدنی، شیراز منظر روایات
.سنن ابن ماجة عن عائشة :کانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله إذا اُتِیَ بِلَبَنٍ قالَ : بَرَکَةٌ أو بَرَکَتانِ. (16).سنن ابن ماجةـ به نقل از عایشه ـ: هر گاه براى پیامبر خدا شیر مى آوردند ، مى فرمود: «یک برکت یا دو برکت است».
درمان در نوشیدنی شیر از منظر روایات
.رسول اللّه صلى الله علیه و آله :ما أنزَلَ اللّهُ تَعالى مِن داءٍ إلاّ وقَد أنزَلَ لَهُ شِفاءً ، وفی ألبانِ البَقَرِ شِفاءٌ مِن کُلِّ داءٍ. (17)پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :خداوند، هیچ دردى نازل نکرده، مگر آن که درمان هم نازل فرموده است، و در شیر گاو ، درمان هر دردى است.
.الإمام الصادق علیه السلام :کانَ النَّبِیُ صلى الله علیه و آله إذا شَرِبَ اللَّبَنَ قالَ : اللّهُمَّ بارِک لَنا فیهِ وزِدنا مِنهُ. (18)امام صادق علیه السلام :پیامبر صلى الله علیه و آله هر گاه شیر مى نوشید، مى گفت: «خدایا! آن را بر ما مبارک گردان و ما را از آن بیفزاى!».
الإمام الباقر علیه السلام :لَم یَکُن رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله یَأکُلُ طَعاما ولا یَشرَبُ شَرابا إلاّ قالَ : «اللّهُمَّ بارِک لَنا فیهِ وأبدِلنا بِهِ خَیرا مِنهُ» إلاَّ اللَّبَنَ ؛ فَإِنَّهُ کانَ یَقولُ : «اللّهُمَّ بارِک لَنا فیهِ وزِدنا مِنهُ» . (19)
امام باقر علیه السلام :پیامبر خدا ، هرگز غذایى نمى خورد و نوشیدنى اى نمى نوشید ، مگر آن که مى گفت: «خدایا! در آن براى ما برکت قرار بده و براى ما بهتر از آن را جایگزین گردان!»، مگر شیر را ، که وقتى مى نوشید ، مى گفت: «خدایا! براى ما در آن برکت قرار بده و ما را از آن بیفزاى!».
نوشیدنی شیرجایگزینی ندارد
.رسول اللّه صلى الله علیه و آله :مَن سَقاهُ اللّهُ لَبَنا فَلیَقُل : «اللّهُمَّ بارِک لَنا فیهِ ، وزِدنا مِنهُ» ؛ فَإِنّی لا أعلَمُ ما یُجزِئُ مِنَ الطَّعامِ وَالشَّرابِ إلاَّ اللَّبَنَ. (20)
.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر که خداوند به او شیر نوشانْد ، بگوید: «خدایا! در آن براى ما برکت قرار بده و ما را از آن بیفزاى!»؛ چرا که من جز شیر ، چیزى را نمى شناسم که جایگزین خوراک و نوشیدنى باشد.
نوشیدنی شیر با خواص گیاهان
عنه صلى الله علیه و آله :عَلَیکُم بِأَلبانِ البَقَرِ ؛ فَإِنَّها تُخلَطُ مَعَ کُلِّ الشَّجَرِ.(21).پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :شیر گاو بنوشید، که [ از انواع گیاهان مى خورد و از این رو ، شیرش] با خواصّ گیاهان ، آمیخته است.
عنه صلى الله علیه و آله :تَداوَوا بِأَلبانِ البَقَرِ ؛ فَإِنّی أرجو أن یَجعَلَ اللّهُ فیها شِفاءَهُ ؛ فَإِنَّها تَأکُلُ مِنَ الشَّجَرِ . (22)پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :با شیر گاو مداوا کنید، که من امید دارم خداوند، شفاى خود را در آن قرار دهد؛ زیرا [ گاو] از هر گیاهى مى خورد.
شیر گاو شفاست بر خلاف گوشت گاو
عنه صلى الله علیه و آله :عَلَیکُم بِأَلبانِ البَقَرِ وسُمنانِها ، وإیّاکُم ولُحومَها! فَإِنَّ ألبانَها وسُمنانَها دَواءٌ وشِفاءٌ ، ولُحومَها داءٌ . (23)
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :از شیر و روغن گاو (24) بخورید و از گوشت آن ، پرهیز کنید؛ چرا که شیر و روغن گاو ، درمان و شفاست و گوشت آن، دردزا و بیماری زاست.
عنه صلى الله علیه و آله :لَحمُ البَقَرِ داءٌ ، وسَمنُها شِفاءٌ ، ولَبَنُها دَواءٌ . (25)پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :گوشت گاو درد[زا] است ، روغنش شفاست ، و شیرش درمان است.
عنه صلى الله علیه و آله :لَحمُ البَقَرِ داءٌ ، ولَبَنُها دَواءٌ . ولَحمُ الغَنَمِ دَواءٌ ، ولَبَنُها داءٌ . (26)۱۱۳۵.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :گوشت گاو درد[زا] است و شیرش دواست؛ [ ولى ]گوشت گوسفند ، دواست و شیرش درد[زا].
الإمام علیّ علیه السلام :ألبانُ البَقَرِ دَواءٌ . (27)امام على علیه السلام :شیر گاو ، درمان است.
عنه علیه السلام :حَسوُ اللَّبَنِ شِفاءٌ مِن کُلِّ داءٍ إلاَّ المَوتَ . (28)امام على علیه السلام :نوشیدن کم کم شیر ، درمان هر درد است، جز مرگ.
الإمام الصادق علیه السلام :ألبانُ البَقَرِ دَواءٌ ، وسُمونُها شِفاءٌ ، ولُحومُها داءٌ . (29) امام صادق علیه السلام :شیر گاو ، درمان است و روغن آن، شفاست و گوشت آن درد[زا] است.
الکافی عن أبی الحسن الأصبهانی :کُنتُ عِندَ أبی عَبدِ اللّهِ علیه السلامفَقالَ لَهُ رَجُلٌ وأنَا أسمَعُ : جُعِلتُ فِداکَ ، إنّی أجِدُ الضَّعفَ فی بَدَنی ، فَقالَ لَهُ : عَلَیکَ بِاللَّبَنِ ؛ فَإِنَّهُ یُنبِتُ اللَّحمَ ویَشُدُّ العَظمَ . (30)
الکافى ـ به نقل از ابو الحسن اصفهانى ـ: در محضر امام صادق علیه السلامبودم. مى شنیدم که مردى به امام علیه السلام گفت: فدایت شوم! در بدنم ناتوانى مى یابم . امام علیه السلامبه او فرمود: «شیر بخور؛ چون گوشت را مى رویاند و استخوان را محکم مى کند».
المحاسن عن أبی البلاد :شَکَوتُ إلى أبی جَعفَرٍ علیه السلام ذَرَبَ مَعِدَتی .
فَقالَ : ما یَمنَعُکَ مِن ألبانِ البَقَرِ؟
فَقالَ لی : شَرِبتَها قَطُّ؟
فَقُلتُ : مِرارا .
قالَ : فَکَیفَ وَجَدتَها؟ تَدبُغُ المَعِدَةَ ، وتَکسُو الکُلیَتَینِ الشَّحمَ ، وتُشَهِّی الطَّعامَ ؟ فَقالَ : لَو کانَت أیّامُهُ لَخَرَجتُ أنَا وأنتَ إلى یَنبُعَ حَتّى نَشرَبَهُ . (31)
المحاسن ـ به نقل از ابو بلاد ـ: به امام باقر علیه السلام از شُل بودن معده ام (اسهال) شکایت کردم .
فرمود: «چرا شیر گاو نمى خورى؟ آیا تا به حال خورده اى؟» .
گفتم: بارها.
فرمود: «آن را چگونه یافتى؟ [ آن ،] معده را دبّاغى (تمیز) مى کند، کلیه ها را از چربى مى پوشاند، و غذا را گوارا مى سازد». سپس فرمود: «اگر فصلش بود ، من و تو به سوى یَنبُع بیرون مى رفتیم تا از آن بنوشیم».
و ـ شیر مادر براى نوزاد از منظر روایات
الإمام علیّ علیه السلام :ما مِن لَبَنٍ یُرضَعُ بِهِ الصَّبِیُ أعظَمَ بَرَکَةً عَلَیهِ مِن لَبَنِ اُمِّهِ . (32)امام على علیه السلام :هیچ شیرى براى تغذیه کودک، بابرکت تر از شیر مادرش نیست.
ز ـ نوشیدنی، سرکه از منظر روایات
رسول اللّه صلى الله علیه و آله :نِعمَ الإِدامُ الخَلُّ ، اللّهُمَّ بارِک فِی الخَلِّ ، فَإِنَّهُ کانَ إدامَ الأَنبِیاءِ قَبلی ، ولَم یَفتَقِر بَیتٌ فیهِ خَلٌّ . (33)
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :سرکه، خورشت خوبى است. خدایا! براى ما در سرکه برکت قرار بده! آن، خورشت پیامبرانِ پیش از من بوده است و خانه اى که در آن، سرکه باشد، دچار تهیدستى نمى شود.
نوشیدنی آب میوه:
خرما و انگور غذاهای پربرکتی هستند که خداوند، نصیب انسان‌ها ساخته است: «وَمِنْ ثَمَرَاتِ النَّخِیلِ وَالْأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکَرًا وَرِزْقًا حَسَنًا». (34)
برخی «وَ مِنْ ثمرت» را در این آیه، عطف بر «مِمّا» در آیه پیش دانسته‌اند؛ یعنی به شما از نوشیدنی‌های خرما و انگور (آب میوه) نیز می‌نوشانیم. ابن‌عبّاس «سَکَراً» را به معنای خمر و مقصود از «رزقاً حسناً» را همه خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های حلال، از دو میوه خرما و انگور دانسته است؛
امّا به نظر بعضی چون خداوند در مقام امتنان بر مردم برای آنان انواع نوشیدنی‌های حلال (آب، شیر، عسل) را برشمرده، مقصود از «سَکَرَاً» نمی‌تواند خمر باشد؛ زیرا خداوند به چیز حرام منّت نمی‌گذارد35
برخی گفته‌اند: آشامیدنی عُزیر علیه السلام که آیه «فَانْظُرْ إِلَىٰ طَعَامِکَ وَشَرَابِکَ لَمْ یَتَسَنَّهْ» [36] از فاسد نشدن آن خبر داده، نوعی آب میوه (آب انگور) بوده است.[37]
نتیجه:
از مطلب نوشیدنی ها از منظر قرآن و روایات به مطالبی از قرآن اشاره می نمائیم.
1. خدا کسی است که از آسمان آبی فرستاد که شرب شما از آن است.
2.یکی از انواع آشامیدنی‌های مباح آب میوه است.
3.از میوه های درختان نخل و انگور مسکرات (ناپاک) و روزی خوب و پاکیزه می‌گیرید.
4.خداوند ما را از شیره خرما و انگور سیراب کرده است.
5.شیر چارپایان، از بهترین آشامیدنی‌های گوارا و سالم است.
6.عسل از نوشیدنی‌های شفابخش برای تمام انسان‌ها می باشد.
7. بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمی‌دارد.
پی نوشت:
1.سوره.ق ، آیه ۹ .
2. عن محمّد بن مسلم عن الإمام الباقر علیه السلام ، بحار الأنوار : ۶۶ / ۴۴۷ .
3.مکارم الأخلاق : ۲ / ۲۳۳ / ۲۵۵۹ .
4.الأنفال : ۱۱ .
5.الکافی : ۶ / ۳۸۷ / ۲ .
6.الدعوات : ۱۸۵ / ۵۱۱ .
7.المعجم الکبیر : ۱۱ / ۸۰ / ۱۱۱۶۷ .
8. بحار الأنوار : ۹۹ / ۲۴۴ / ۱۵ .
9.المستدرک على الصحیحین: ۱/۶۴۶/۱۷۳۹ .
10.المحاسن : ۲ / ۴۰۰ / .
11. کنز العمّال : ۱۲ / ۳۴۵ / ۳۵۳۳۹ .
12..الکافی : ۶ / ۳۸۹ / ۶ .
13..تهذیب الأحکام : ۶/۳۸/۸۱ ، المزار للمفید: ۱۷/۱، کامل الزیارات : ۱۰۸/۱۰۷، بحار الأنوار : ۱۰۰/۲۲۹/۱۳.
14.سوره النحل : آیه ۶۹ .
15.مکارم الأخلاق : ۱ / ۳۵۹ / ۱۱۷۳ .
16.سنن ابن ماجة : ۲ / ۱۱۰۳ / ۳۳۲۱ .
17.المستدرک على الصحیحین : ۴ / ۲۱۸ / ۷۴۲۳ .
18.الکافی : ۶ / ۳۳۶ / ۳ .
19.الکافی: ۶/۳۳۶/۱ .
20.سنن ابن ماجة : ۲ / ۱۱۰۳ / ۳۳۲۲ عن ابن عبّاس .
21.الکافی : ۶ / ۳۳۷ / ۳ عن زرارة عن أحدهما علیهماالسلام .
22..المعجم الکبیر : ۱۰ / ۱۴ / ۹۷۸۸ عن عبد اللّه بن مسعود .
23.المستدرک على الصحیحین : ۴ / ۴۴۸ / ۸۲۳۲ عن عبد اللّه بن مسعود .
24 .روغن گاو ، در مقابل همه سم ها مقاومت مى کند و اگر به صورت بمالند ، لک و خال آن را از بین مى برد . (تاج العروس : ۱۸ / ۲۹۴)
25.دعائم الإسلام : ۲ / ۱۱۲ / ۳۶۵ .
26.طبّ النبیّ صلى الله علیه و آله : ۷ ، بحار الأنوار : ۶۲ / ۲۹۶ .
27.الکافی : ۶ / ۳۳۷ / ۱ عن السکونی عن الإمام الصادق علیه السلام .
28.الخصال: ۶۳۶/۱۰ عن أبی بصیر ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام.
29.الکافی : ۶ / ۳۱۱ / ۳ عن إسماعیل بن أبی زیاد .
30.الکافی : ۶ / ۳۳۶ / ۷ .
31.المحاسن : ۲ / ۲۹۴ / ۱۹۶۹ .
32.الکافی : ۶ / ۴۰ / ۱ .
33.سنن ابن ماجة : ۲/۱۱۰۲/۳۳۱۸ عن اُمّ سعد. .
34. سوره نحل/16، 67
35جامع‌البیان، مج8، ج14، ص182.
36.سوره بقره/2، 259.
37.عیاشی، ج1، ص141؛ التفسیرالکبیر، ج7، ص32.
منابع:
محمدی ری شهری، محمد، خیر و برکت از نگاه قرآن و حدیث: جلد: 1، صفحه :541 تا555
https://wiki.ahlolbait.com
http://www.riqh.ac.ir
https://fa.wikifeqh.ir
https://lib.eshia.ir
.jpg "5 ابزار ضروری برای زنده ماندن در صعودهای زمستانی")
