حاجی میرزا احمد نام قهوه خانه سرپوشیده ملکی سراج الملک را که نزدیک قراولخانه دروازه قدیم شمیران واقع است، اجاره کرده، بالاخانه و خود قهوه خانه را مملو از چیلک های نفت کرده است. این انبار خیلی خطر دارد. چنانچه خدای نخواسته حریق در آنجا واقع شود، معالجه پذیر نیست. به جناب وزیر نظام در این باب اطلاع داده شد .

با توجه به مطلب ذکر شده در بالا، خدمات اطفای حریق «اداره احتسابیه» را نباید در ردیف فعالیت «اداره آتش نشانی» قرار داد. در حقیقت به رغم اینگونه خدمات، تا سالهای متمادی شهر تهران و سایر شهرهای کشور از وجود « اداره آتش نشانی» واقعی محروم بودند .

اداره احتسابیه و شعبه تنظیف

در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه وظیفه اداره احتسابیه، به نظافت شهر منحصر شد. از جمله آبپاشی خیابانهای خاکی شهر که توسط جمعی «سقا» به کمک مشکهای آب انجام می گرفت، تا مردم و رهگذران از گرد و خاک خیابانهای شهر در امان باشند. در سال 1328 هجری قمری، هنگام نیابت سلطنت عضدالملک قاجار، اولین بلدیه قانونی تهران به ریاست «دکتر خلیل خان اعلم الدوله ثقفی» تشکیل شد . یکی از مهمترین وظایف این بلدیه (شهرداری)، نظافت شهر به شمار می رفت که به خاطر خاکی بودن خیابانها، آبپاشی خیابانها از امور بدیهی آن بود. نکته قابل ذکر آن که در آن سالها چنانچه حریقی رخ می داد، همین مأموران نظافت و سقاها نیز با امکانات اندک خود که به هیچ وجه برای اطفاء حریق مناسب نبود، با آن مبارزه می کردند. بدیهی است در اکثر موارد تلاش آن بی نتیجه می ماند. در سایر شهرهایی که بلدیه در آنجا وجود داشت نیز همین رویه مرسوم بود .

بلدیه تهران و تأسیس شعبه اطفائیه

با شروع سلطنت پهلوی اول، تصمیم بر آن بود که شهرها به خصوص تهران، سر و سامان بگیرند و وضع آبرومندی پیدا کنند. در نتیجه «بلدیه» مورد توجه بیشتری قرار گرفت. در سال 1303 شمسی، بلدیه تهران یک دستگاه اتومبیل آبپاشی خیابانهای خاکی شهر تهیه کرده بود. از آن جایی که این کامیون به یک موتور پمپ مجهز بود، با تهیه چند متر لوله، یک سر لوله و چند شیر، از آن برای اطفاء حریقهای احتمالی نیز استفاده می شد. از آنجایی که شهر فاقد لوله کشی آب بوده از این تانکر برای آب فروشی به مردم نیز استفاده می شد . تا آن تاریخ تنها منبع تأمین آب آشامیدنی مردم تهران، جویهای روباز و به شدت آلوده ای بود که از کنار خیابانها می گذشت. به همین دلیل به تدریج تقاضا برای خرید آب بیشتر شد. بنابراین، تانکرهای دیگری نیز خریداری شد و افراد بیشتری نیز استخدام شدند. البته در کنار ارایه این خدمات، اطفاء حریق نیز به صورت وظیفه دوم، به عهده این افراد بود .

با توسعه شهر بر تعداد حریقها افزوده شد، در نتیجه لازم بود که اداره مشخصی مسئول مقابله با این آتش سوزیها شود. بدین جهت در سال 1304 یا 1305، شالوده اداره آتش نشانی ریخته شد. این اداره که «شعبه اطفائیه» خوانده می شد، تحت سرپرستی بلدیه تهران در گاراژی به نام «حسینی» در خیابان چراغ برق ( امیرکبیر)، سه راه امین حضور، تأسیس گردید. در آن سالها کفالت بلدیه به عهده شخصی به نام «سرهنگ کریم آقابوذر جمهری» بود. ریاست نظامی اداره اطفائیه به عهده یکی از افسران روس سفید (که به ایران پناهنده شده بود) به نام «کاپیتان ان، وربا» و ریاست فنی آن به عهده یک نفر آلمانی به نام « هانری فردریش دوئل» که از مکانیک های قشون بود، واگذار گردید. وسایل اصلی اطفاء حریق نیز همان وسایل آبپاشی خیابانها و آب فروشی بود که اکنون شامل چهار دستگاه اتومبیل لاستیک توپر با مارک «ان – ا – گ» می شد. تأمین افراد آتش نشان نیز، عده ای از شوفرهای مستعد قشون و گروهبان های قدیمی هنگ های بهادر و آهنین به این اداره منتقل شدند. گاهی اوقات، به خصوص در حریق های شدید، نیروهای امدادی سایر ارگانها مثل نظمیه (نیروی انتظامی) یا قشون ( ارتش) نیز به کمک مأموران اطفائیه شهرداری آمده و در عملیات اطفایی شرکت می کردند. به عنوان مثال :

وقوع حریق – سه ساعت قبل از ظهر امروز حریقی در عمارت مسکونی آقای ناصر ندامانی واقع در خیابان شاه آباد رخ داد. مأمورین نظمیه و بلدیه با جدیت فوق العاده به وسیله اتومبیل اطفائیه و وسایل دیگر مشغول خاموش کردن آن شده، در این بین یک دستگاه اتومبیل اطفائیه اداره قشونی نیز رسیده و پس از دو ساعت اشتعال و سوختن سقف و مقداری از دیوارها و قسمت عمده اثاثیه موفق به خاموش کردن آن و جلوگیری از سرایت به منازل دیگر گردیدند. آقایان کفیل بلدیه و ادیب السلطنه سرداری نیز در آنجا حضورداشته و با مأمورین کمک می نمودند. علت حریق هنوز معلوم نیست و گویا از آتش سیگاری بوده است .

الزام به توسعه و تجهیز اطفائیه

مسأله وقوع حریقهای شدید و کمبود امکانات مسوولان را واداشت تا به توسعه آتش نشانی بپردازند. لازم به تذکر است، از بدون تأسیس آتش نشانی به جای آن که با تجزیه و تحلیل مشکلات، مطالعه کافی و پیش بینی مسایل آتی، آتش نشانی طبق رویه مناسب توسعه یابد، این وقوع آتش سوزیهای شدید بود که تا مدتی فکر مسوولان وقت را متوجه تقویت و توسعه آتش نشانی آنهم در حد خرید چند دستگاه اتومبیل آتش نشانی می کرد .

به هر حال در سال 1306، یکدستگاه و در سال 1307 چهار دستگاه اتومبیل اطفائیه با کلیه وسایل و لباس نسوز خریداری شد .

در 8 مهر 1307 سالن سینمای مدرسه صنعتی واقع در خیابان لاله زار، که به نمایش فیلم برای بانوان اختصاصداشت، دچار حریق گشت. این آتش سوزی به سادگی شدت یافت و بناهای اطراف را نیز به خطر انداخت تا سرانجام توسط مأموران آتش نشانی شهرداری (اطفائیه بلدیه)، گردان مهندسی ارتش و پلیس اطفاء گردید. فردای آن روز طی مقاله ای که در روزنامه اطلاعات درج شد، ضمن شرح واقعه، به لزوم تقویت آتش نشانی تهران اشاره گردید. در ادامه قسمتی از مقاله مزبور آورده می شود :

... موضوع دیگر عدم وسایل اطفائیه است. واقعاً وقتی فکر کنیم ما هیچ وسیله اطفائیه نداریم، ما یک اداره مخصوص اطفائیه می خواهیم. برای این که به مجرد وقوع حریق و صدا کردن زنگ تلفن آن اداره، سوت اتومبیل های اطفائیه هم از طرفی بلند می شود. متأسفانه تاکنون در این قسمت توجهی نشده است و مأمورین نظمیه و بلدیه باید با نبودن وسایل کافی خود را در خطر حریق بیاندازند .

علی ای حال امیدواریم بلدیه زودتر در صدد تهیه وسایل کافی برای اطفاء حریق و تهیه چند دستگاه اتومبیل های اطفائیه و اداره و بودجه مخصوص برای این منظور برآید که از مشقت کارکنان و مأمورین فعلی اطفائیه و خطرات آن کاسته شود و همان طور که ما طالب کسب تمدن جدید دنیا هستیم، باید لوازم آن را نیز از هر حیث فراهم کنیم ...

هر ساله تعداد زیادی از انواع وسائط نقلیه به دلایل گوناگونی دچار آتش سوزی می شوند که عمده‌ترین آن نقص فنی خودرو در سیستم‌های برق و سوخت‌رسانی خودروهاست .

به گزارش روابط عمومی آتش‌نشانی تهران، بر اساس آمار موجود در سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی تهران، در فاصله سالهای 84 تا 86 بالغ بر 3990 مورد حریق وسیله نقلیه درتهران بوقوع پیوسته است و دهها نفر جان خود را از دست داده و یا به شدت مجروح شده اند وهمچنین میلیونها ریال خسارت ببار آمده است .

برابر آمار ثبت شده در این سازمان در طول سال گذشته حداقل 1400 دستگاه خودرو دچار آتش سوزی شده است. این درحالیست که در سال 87 سه ماه اول بالغ بر 760 مورد حریق وسائط نقلیه را شامل می شده است .