مهارت هاي فرزند پروري

« مهارت هاي فرزندپروري»، مهارت هاي لازم براي والدين است که چگونه فرزندان خود را از کودکي تا نوجواني تربيت کنند تا آنان، علاوه بر احساس خوب و مثبتي که نسبت به خودشان پيدا مي کنند، به کمال رشدي نيز برسند. در واقع، هدف اين است که با به کارگيري تعداد زيادي روش هاي عملي از قبيل ارائه ي توصيه هايي در زمينه ي چگونگي بهبود روابط، نحوه ي ايجاد ارتباطات مثبت و ساير مهارت هاي مفيد، خودانضباطي نيز به فرزندان آموزش داده شود.

توصيه هاي کلي در ارتباط با روابط ميان والدين و فرزندان:
 

*اوقاتي را به شادي و تفريح با فرزندان تان اختصاص دهيد.
*هرگز در مقابل فرزندان، مخالفتي در مورد نحوه ي تربيت آنان با يکديگر نشان ندهيد.
*اگر توانايي و قدرت لازم در قبولاندن و يا وارد کردن فرزندان تان به انجام کاري را نداريد، پس بهتر است آن تقاضا يا دستور را مطرح نسازيد.
*ثبات رأي داشته باشيد؛ بدين معني که سعي کنيد هميشه پاداش يا تنبيه يکساني براي يک رفتار خاص در نظر بگيريد.
*با فرزندان تان در مورد اين که چه رفتارهايي مطلوب و چه رفتارهايي نامطلوب هستند، به توافق برسيد.
*خيلي واضح و شفاف مشخص کنيد که در صورت انجام رفتاري نامطلوب، انتظار چه عواقبي را بايد داشته باشند.
*در مورد رفتار نامطلوب شان، توضيح کاملي بدهيد. براي نمونه اين که « اتاقت به هم ريخته است» کافي نيست، بلکه اين به هم ريختگي را بايد در قالب جملاتي بگوييد که دقيقاً منظور شما را مشخص کند؛ مانند « لباس هايت کف اتاق است»،« بشقاب کثيفت، روي ميز است» و يا « رختخوابت را مرتب نکرده اي».
*وقتي نظرتان را به او مي گوييد و او با شما مخالفت مي کند، سعي نکنيد از خود دفاع کنيد، بلکه يک بار ديگر نظر خود را بگوييد و پس از آن، پاسخي به مخالفت ها و اعتراضات او ندهيد.
*تغييرات هرچند اندک در رفتارشان را پيدا کنيد و انتظار بيش از حد از آنان نداشته باشيد. رفتارهايي که به هدف مطلوب، نزديک هستند را مورد تشويق قرار دهيد.
*به ياد داشته باشيد که رفتار شما، الگو و مدلي براي رفتار آنان است.
*در حين تأديب فرزند توسط يکي از والدين، والد ديگر نبايد دخالتي کند.
*در صورت امکان، با سخنان تحسين آميز يا با دادن هديه اي ملموس مانند اسباب بازي، پول و يا خوراکي، به رفتارهاي مطلوب آنان پاداش دهيد.
*در صورت امکان، هريک از والدين بايد سهم يکساني در منضبط کردن فرزندان داشته باشند.

نقش والدين به عنوان معلم يا مربي:
 

به ياد داشته باشيد که شما به نوعي معلم و مربي فرزندتان هستيد، پس رفتار مورد انتظارتان را به طور دقيق براي او توضيح دهيد، بگذاريد عمل کرده و سپس همراه با انتقادهاي سازنده، مشوقش نيز باشيد. هم چنين اوقاتي را براي تفريح و شادي کردن با او اختصاص دهيد.
*به جاي آن که به او بگوييد چه کاري را نبايد انجام دهد، بگوييد که چه کاري را بايد انجام دهد.
*وقتي کاري را به خوبي انجام مي دهد، ابتدا عملش را توصيف کرده و سپس تحسين کنيد، براي نمونه:« خيلي خوبه که تو اين کارو اين جوري انجام دادي.»
*به فرزندتان کمک کنيد تا ياد بگيرد چگونه احساسات خود را بيان کند. براي نمونه بگوييد:« به نظرم عصباني هستي، چه احساسي داري؟ آيا ناراحتي؟» و يا بگوييد « به نظرم در مورد فلان مسأله عصباني هستي، خوب، طبيعي ست که چنين احساسي داشته باشي.»
*سعي کنيد وضعيت موجود را از دريچه ي چشم فرزندتان ديده، به دقت به سخنانش گوش دهيد و از آن چه او مي بيند، تصويري ذهني براي خود بسازيد.
*براي راهنمايي و يا دلداري اش وقتي که ناراحت است، با لحني آرام و محبت آميز و در عين حال، با اعتماد به نفس لازم با او صحبت کنيد.
*شنونده ي خوبي باشيد، بدين معني که الف)با او تماس چشمي داشته باشيد( به او نگاه کنيد). ب) از نظر فيزيکي، هم سطح و هم قد فرزند کوچک تان قرار گيريد. ج) حرفش را قطع نکنيد. د) سؤالات باز بپرسيد نه سؤالاتي که جواب آن ها « بله و خير» است. ه) آن چه را مي شنويد، برايش تکرار کنيد. و) مطمئن شويد که سخنان و راهنمايي هاي شما را درست متوجه شده است. ز) از او بخواهيد که سخنان شما را تکرار کند.
*در صورت امکان، در مورد زمان انجام کار يا چگونگي انجام آن، به او حق انتخاب بدهيد.
*تغييرات هرچند کوچک در رفتارش را پيدا کنيد، انتظار بيش از حد از او نداشته و رفتار نزديک به هدف مطلوب را تشويق کنيد.
*علائم ظاهري و اشارات به خصوصي داشته باشيد تا فرزندتان با انجام کار يا رفتار نامطلوبي، متوجه رفتارش شده و بداند که بايد رفتارش را تغيير داده و اصلاح کند.

کاربرد پاداش در تربيت فرزندان:
 

در صورت امکان، براي بهبود رفتار فرزندان تان، مي توانيد با جايزه دادن و تحسين کردن، موجب تشويق آنان شويد.
*مي توانيد براي رفتارهاي نامطلوب و ناخوشايند آنان، « روش محروم سازي» را با دادن جايزه ترکيب کنيد، براي نمونه بگوييد« هر وقت فلان کار را انجام دهي، از انجام هر فعاليتي محروم خواهي شد، حال اگر در کل روز و يا قسمتي از روز، کاري نکني که شامل قانون محروميت شوي، فلان جايزه را مي گيري.»

استفاده از روش کارت خانواده:
 

اگر در خانه مشکلات زيادي با فرزندان تان داريد، مي توانيد از برنامه ي « کارت خانواده» استفاده کنيد که روش بسيار مفيدي ست. بيش تر بچه ها در صورت استمرار استفاده از اين روش، در همان چند هفته ي اول، تغييرات زيادي مي کنند. اجراي اين برنامه از طريق دادن پاداش فوري به رفتارهاي مطلوب و جريمه ي فوري براي رفتارهاي نامطلوب صورت مي گيرد. اين برنامه، هم براي فرزندان و هم براي والدين جالب و خوشايند است. مراحل کار بدين ترتيب است:
يک سري کارت يکسان و هم اندازه درست کنيد. يک جلسه ي خانوادگي براي گفت و گو در مورد اين برنامه برگزار نماييد. به فرزندان تان بگوييد که آنان با اين برنامه ياد مي گيرند تا خودشان مسؤوليت کارهاي شان را به عهده گيرند. مي توانيد به فرزندان بزرگ تر بگوييد که اين برنامه، مشابه کارها و تجربه هاي بزرگسالان است بدين معني که بزرگسالان در ازاي کارشان، پول دريافت نموده و در صورت عدم رعايت قوانين، جريمه پرداخت مي کنند مانند داشتن سرعت بيش از حد مجاز يا جريمه ي ناشي از تأخير در پرداخت ها.
از رفتار و کارهايي که فرزندان با انجام آن مي توانند کارت دريافت کنند، فهرستي تهيه کنيد. برنامه را از صبح شروع کنيد و در طول روز، رفتار و کارهايي مانند خوش خلق بودن، انجام کارهاي خانه و ... که قابل جايزه دادن هستند را مشاهده و يادداشت نماييد.
هم چنين اگر مي خواهيد تغييراتي در ارتباط با کارها و رفتارهاي مربوط به مدرسه ي آنان ايجاد کنيد، مي توانيد پس از تهيه ي فهرست لازم، در صورت انجام هريک از موارد، کارت هايي را به عنوان امتياز به آنان بدهيد. براي نمونه، به موقع بيدار شدن از خواب، مسواک زدن، به موقع آماده شدن براي رفتن به مدرسه، بازي آرام و بدون دعوا با خواهر يا برادر، انجام کارهاي خانه هم چون بيرون گذاشتن زباله، گفتن « خواهش مي کنم» و « متشکرم»، انجام کارها در اولين مرتبه اي که از آنان خواسته مي شود، انجام تکاليف مدرسه بدون نق زدن، به موقع خوابيدن، مرتب کردن اتاق شان و ...
در مورد رفتارهاي نامناسب که موجب از دست دادن کارت هاي شان خواهد شد، از روش محروم سازي استفاده کنيد؛ براي نمونه بي احترامي به ديگران، نوعي سرپيچي و ناسازگاري به شمار مي رود، پس در صورت ارتکاب آن توسط کودک، براي مدتي معين، او را از انجام هرگونه فعاليتي با نشاندنش در گوشه اي از اتاق به عنوان تنبيه، محروم سازيد.
منبع:نشريه شادکامي، شماره 73
/ن