مشخصات
| کشور | ایران |
| استان | آذربایجان غربی |
| شهرستان | خوی |
| بخش | مرکزی |
| جمعیت | ۱۹۸٬۸۴۵ نفر |
| مساحت | ۵۵۴۸ کیلومتر مربع |
| زبان گفتار | ترکی آذربایجانی، کردی کرمانجی |
| مذهب | شیعه |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱٬۱۴۸ متر |
| شرایط آب و هوا | سرد و کو هستانی |
| پیش شماره تلفن | ۰۴۴ |
| شناسه ملی خودرو | ۲۷ب، ۳۷ب، ۳۷م |
| ره آورد | عسل، تخمهٔ آفتابگردان، کدو، فرش نقش ماهی، گل محمدی، گردو، نمک (سنگی)، لبنیات و میوه های فصلی |
خوی جزو شهرهای اساسی و تاریخی استان آذربایجان غربی محسوب میگردد که در نزدیکی مرز ایران و ترکیه قرار گرفته است. این شهر با شهر ارومیه ۱۴۰ کیلومتری از سمت شمال ارومیه فاصله دارد و به خاطر موقعیت سیاسی و ارتباطی که دارد، بعد از مرکز استان، مهم ترین شهر آذربایجان غربی به حساب می آید. جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، تقریبا ۱۹۹ هزار نفر بوده است. طبق این آمار شهر خوی دومین شهر پرجمعیت استان آذربایجان غربی،بعد از ارومیه،می باشد. طبق آثاری که باستان شناسان به دست آورده اند، قدمت خوی به ۳ هزار سال قبل باز میگردد. در عصر باستان، این منطقه تحت حکومت مادها بوده و پس از آن به ساسانیان رسیده است. پیش از مادها، اورارتوها بر منطقه خوی حکومت داشتند و در این ناحیه می زیستند. این شهر به خاطر قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم، در دوران متعدد یکی از شهرهای مهم محسوب می شده است. در دوران صفویه خوی به دلیل نزدیکی با مرز امپراتوری عثمانی، اهمیت بسیاری داشته و در عصر قاجار و جنگ جهانی اول هم، به علت نزدیکی با مرز روسیه، مورد توجه بوده است و به فرمان فتحعلی شاه یک دیوار دفاعی دور تا دور شهر خوی احداث گردید که هم اکنون نیز آثار آن قابل رویت است. شهرستان خوی در دشت بزرگی قرار گرفته است و اطراف آن را کوه ها محصور کرده اند. ارتفاع این شهرستان خوی از سطح دریا ۱۱۴۸ متر می باشد. خوی جزو شهرهای کوهستانی و سرد ایران به شمار می آید که ایت امر موجب داشتن پاییز و زمستان های سرد و طولانی در خوی می شود. به همین خاطر با در نظر گرفتن شرایط جوی این شهر فصل تابستان بهترین زمان برای سفر به خوی است. گرچه که در روزهای بلند تابستان، شاید گرمای هوا آزار دهنده باشد. اما با این حال تعداد مسافرانی که از این شهر دیدن می کنند در فصل تابستان بیشتر از سایر اوقات سال می باشد. شهر خوی همانند بسیاری از شهرهای ایران، دارای آداب و رسوم ویژه ای می باشد. اگر بخواهیم به یکیاز این مراسم اشاره کنیم شب چله می باشد. پوشش مردمان این شهر همانند لباس محلی استان ارومیه می باشد و لباس مخصوص به خود را ندارد. بیشتر مردم عشایر که در اطراف شهر خوی زندگی میکنند از این لباس ها داستفاده میکنند. مردان این منطقه پیراهن سفیدی به اسم کوینک می پوشند، بر روی این لباس سفید، تن پوشی به نام ارخالق پوشیده می شود و پاپوش مردم گالش و چاروق نامیده می شود. لباس زنان این ناحیه هم شامل چارقد، کوینک، تومان، شلیته، جوراب و چادر است. شهرستان خوی مساحتی برابر با ۵۵۴۸ کیلومتر مربع دارد ودر قسمت شمال غربی ترین نقطهٔ ایران و آذربایجان و در مرز کشور ترکیه قرار گردیده است. فاصله این شهر از تهران ۷۸۰ و از تبریز ۱۶۵ کیلومتر می باشد. جاده ترانزیتی ایران- اروپا از ۳۰ کیلومتری این شهر عبور می کند و در فاصله ۶۷ کیلومتری از مرز ترکیه واقع شده است. شهر خوی از سمت شمال با ماکو و از سمت شرق با مرند و منطقه آزاد ارس باران یا جلفا و از قسمت جنوب با سلماس و ارومیه، از سمت مغرب با کشور ترکیه همسایه می باشد. شهرستان خوی به شهر گل های آفتابگردان نیز معروف است و یکی از دلایل شهرت این شهر تخمه های آفتابگردان آن می باشد.
این شهرستان شامل بخش های زیر می‌باشد:
شهرها:
فیرورق، دیزج دیز، قطور، زرآباد، ایواوغلیدهستان:
دهستان دیزج، دهستان قره سو، دهستان فیرورق، دهستان گوهران و دهستان رهالروستاها:
آق توپراق، خاک مردان، قشقابلاغ، دیزج الند، قینر علیا، رهال، کوتان‌آباد، کوتان‌آباد، شیوان کندی، طوره، میرعمر، نجیب آباد، وار، فنایی و ....جای های دیدنی شهرستان خوی
بازار قدیمی خوی
بازار های سنتی، اصلی جدا نشدنی از فرهنگ ایرانی می باشد که یکی از منحصر به فرد ترین این بازار ها در خوی واقع شده است. بازار قدیمی خوی در قسمت جنوب شرقی چهارراه مرکزی، بین خیابان طالقانی و انقلاب قرار دارد. این بازار دیدنی که عمرش به قرن دوازدهم و دوره صفویه باز می گردد، لقب دومین بازار بزگ ایران را یدک می کشد. بازارخوی که سرپوشیده می باشد، از حجره ها، کاروانسراها و قسمت های متعددی ساخته شده ، ودر زمان قاجار دوباره مورد بازسازی و سازماندهی قرار گرفته است. تزیینات اجری و معماری هنرمندانه ای که در این بازار به کار رفته، ارزش بنا را بسیار بالا برده است.
برج شمس تبریزی
یکی از شخصیت های سرشناس شهرستان خوی، شمس تبریزی است که بر روی مزار وی از دوره صفویه برجی بنا شده است که با اجر و تزیینات قوچ ومیش نمادی از معماری چشم نواز دوره صفوی به شمار می رود. از سه مناره این ارامگاه، تنها یک مناره باقی مانده که به خوبی نشانگر شکوه و زیبایی برج در گذشته دور می باشد. قطر برج 3.40 متر و ارتفاعش17متر و مساحتش نیز 11 متر است. این بنا دیدنی به دستور شاه اسماعیل صفوی بنا شده و امروزه تبدیل به یکی از بناهای مهم شهرستان خوی گردیده است. این بنای دیدنی به ثبت اثار ملی نیز درامده است.
دروازه سنگی
یک بنای قدیمی در ضلع جنوبی بازار خوی به سمت سلماس خود نمایی می کند. در رابطه با قدمت بنا دو نظر وجود دارد. عده ای این مکان که “دروازه سنگی” نام دارد، متعلق به دوره ایلخانان دانسته اند و عده ای دیگر این بنا را یادگاری از دوره قاجار می دانند که نوع معماری بنا صحت نظریه دوم را قوت داده است. مرمر های سیاه و سفید به کار رفته در این بنا ما را یاد ساختمان های قاهره می اندازد که برای مقابله از هجوم دشمن این سنگ ها را در ساخت بنا به کار برده اند. این اثر قدیمی هم به ثبت اثار ملی درامده است.ادرس: این بنا در جنوب بازار خوی قرار دارد.
خانه کبیری
شهر خوی هم از وجود خانه های قدیمی با اتاق های متعدد و پنجره های بسیار زیبا بی بهره نمانده است. خانه کبیری که از دوره زندیه به یادگار مانده، دارای حیاطی باصفا و پنجره های چوبی است که با الهام از اشکال هندسی، نمایی دیدنی را به خود گرفته است. این بنا نیز جزء اثار ارزشمند ملی به شمار می رود.
مسجد مطلب خان
این مسجد که کمی متفاوت تر از دیگر مساجد بنا شده است، شبستان های روباز، حجره های دوطبقه، شاه نشین های مجلل و ایوان وسیع از قسمت های خاص و متفاوت این مسجد چشم نواز به شمار می رود. مسجد که به سبک معماری دوره مغول و در دوره ایلخانان بنا شده، بر اثر گذشت زمان و بلایای طبیعی تخریب و در دوره قاجاره دوباره بازسازی شده است.ساختمان شهرداری: یک بنا سفید رنگ دوطبقه با در های چوبی که از گچ بری های بسیار هنرمندانه ای برخوردار است. این بنا در دوره پهلوی اول ساخته شده و در سال1312 به عنوان اولین ساختمان شهرداری مستقل، شروع به فعالیت کرده و با نام های دیگری از جمله: ارگ یا ساختمان حکومتی نیز معروف گشته است.
موزه خوی
اگر به اشیای باستانی و تاریخ گذشته سرزمینتان علاقه دارید، سری به خیابان امام، کوچه نورالله و موزه خوی بزنید. این مجموعه 256 متری جمعا داری پنج تالار کوچک است که در بردارنده اشیای کشف شده از اذربایجان، خراسان، ری، گیلان و کاشان می باشد، و قسمتی دیگر از موزه به صنایع دستی و اداب و رسوم و فرهنگ مردم خوی اختصاص یافته است. سنگ نوشته های دوره شاه طهماسب، کتابهای خطی، سکه های قدیمی و دیگر اشیاء گرانقیمت را می توانید در این مجموعه ارزشمند مشاهده نمایید.
منطقه حفاظت شده مراکان
یک حیات وحش حفاظت شده که دارای زیستگاه های مختلف و در بردارنده گونه های متنوع جانوری می باشد در صخره و دشت های خوی تبدیل به جاذبه ای پرطرفدار شده است. حیواناتی مانند: قوچ، میش، بز، گرگ و خرگوش به دلیل پوشش گیاهی استپی در این منطقه جا خشک کرده اند. در این طبیعت بکر و خوش اب و هوا، علاوه بر گونه های متنوع جانوری، گونه های گیاهی متعددی از جمله: درختان پوا، آگروپیرون، گون، چوبک، کلاه، میرحسن، میخک و درختچه هایی از قبیل: شیرخشت، تنگرس و گلابی وحشی نیز وجود دارند.
پل قطور
در شهرستان خوی و نزدیکی راه اهن ایران و ترکیه، پلی با یک زیرقوسی بزرگ واقع شده که به دست زنی المانی در سال 1349 بنا شده است. این پل که تنها پل ارتباطی بین ایران و اروپا به شمار می رود بسیار دیدنی می باشد و جزء اثار ملی به ثبت رسیده است.
کلیسای سورپ سرکیس
این بنا که قدمتش به درستی مشخص نیست، با توجه به معماری ستون ها، دیوارسازی و نورگیر ها به احتمال فراوان در قرن چهارم بنا شده است. کلیسا ی سورپ سرکیس که با مواد و مصالحی همچون: اجر و خشت و گل بنا شده، بعد از سالیان طولانی همچنان محکم و پابرجا به یادگار مانده است.افراد مشهور و مشاهیر شهرستان بوکان
آخوند زین العابدین نوایی
در قریه نوائی خوی متولد شده و در اثر مطالعات و تحقیقات شخصی در فقه و حکمت بمقام ارجمندی نائل آمده است، مرحوم نوائی از احترام عمومی مردم خوی برخوردار بوده و در سال 1259 زندگی را بدرود گفته است.آخوند ملاعلی
فقیهی فاضل و با تقوی بود که در بدایت حال به مرافعه اشتغال داشت، پدرش ملا محمدباقر بود که او هم به نوبه خود پیشنماز و صاحب مسجد و منبر به شمار می‌رفت.ملاعلی شیفته عرفان و حکمت بود و آتشی سوزان در سینه داشت که خاکستر تقلید از ظواهر غبار نسیان بر او پاشیده بود ... مطالعه دیوان ملای روم و استغراق در غزلیات پرشور و حال شمس تبریزی این خاکستر را بر باد داد و آتش درون او را شعله ور ساخت. همین انقلاب بود که او را وادار کرد محکمه فتوی را به خانقاه فقراء مبدل کند و به عارفی پاکدل تبدیل گردد . از این به بعد روح او انعکاس دریای متلاطمی شد که از صفا و عمق عرفان موجها داشت. در این حال ملاعلی بکلی پاک شد و در انوار لایزال وحدت و استهلاک در ذات باری تعالی منسلک گردید ...
ملاعلی سالها مراد صاحبدلان سوخته دلی بود و جویندگان حقیقت چون پروانه‌های زرین بال دور شمع می‌گشتند و از وجود گرامی اش استفاده و اتفاضه می‌بردند.
آخوند ملاعلی به سبب مقام فقر و پاکی طینت در محضر صاحبان قدرت نیز جاه و مقامی داشت. ولی مباشرت و مخالفت با آنان را اقبال نمی‌فرمود. او در سال 1265 به سرای جاودیدان شتافت و بعدها به دستیاری عسکرخان سرتیپ که دست ارادت به این پیر روشن ضمیر داده بود بقعه ای بر سر مزار وی ساختند و پیرامون آنرا با حجراتی بیاراستند که در موقع احداث خیابان پهلوی منهدم گردید.
ابراهیم دنبلی
در سال 1240 در شهر خوی متولد شد و پس از انجام تحصیلات مقدماتی در مولد خود عازم نجف اشرف گردید و در محضر علمای این شهر مقدس تلمذ نمود... ابراهیم دنبلی پس از کسب کمالات معنوی مجدداً بموطن خود برگشت. مرحوم دنبلی اهل تحقیق و مطالعه و تتبع بوده و کتابهای (تلخیص المقال فی تحقیق احوال ارجال) و (الدره النجفیه فی شرح نهج البلاغه) از کارهای علمی اوست. دنبلی در انقلاب مشروطیت ایران بقتل رسیده است.منبع: راسخون
