مواد دندانسازي (1)

مواد دنداسازي ( dentatmeterials ) چه مواد هستند؟
هدف اصلي يک دندان پزشک بهبود وبازگرداني کيفيت زندگي بيماري است.اين هدف مي تواند بوسيله ي جلوگيري از بروز بيماري، کاستن درد، بهبود راندمان جويدن، افزايش سرعت آن و بهبود ظاهر فرد انجام شود.براي قرن ها توسعه وانتخاب مواد جايگزين براي دندان و مسائل زيست سازگار پذيري، عمر مفيد ومسئله ي استقامت اين مواد در محيط دهان، عمده ترين چالش ها درزمينه ي مواد دندانپزشکي (مواد دنداني) بود.علت پديد آمدن اين چالش ها اين بود که توقعات وخواسته هاي فراواني از اين مواد مورد نظر طراحان بود.
شکل 1 برشي شماتيک از شرايط سخت محيط دهاني و بافت نرم آن است .درشرايطي که محيط دهان سالم باشد. بخشي از دندان که درنزديکي بافت لثه قرار دارد تاج بستر (clinical crown) وبخشي که زير لثه قرار دارد. ريشه ي دندان ناميده مي شود . تاج دندان بوسيله ي مواد خاصي لعاب کاري شده است. ريشه ي دندان نيز با سمنتوم (cementun) پوشيده شده است واين بخش شامل عاج دندان وبافت مي شود که معمولاً داراي يک يا تعداد بيشتري کانال دنداني مي شود. از لحاظ تاريخي، گسترده ي وسيعي از مواد به عنوان جايگزين تاج دندان و ريشه استفاده شده است. اين مواد عبارتند از: دندان حيوانات، استخوان، دندان انسان، عاج فيل، صدف دريايي،سراميک ها وفلزات. مواد ترميمي مورد استفاده براي جايگزيني با بخش هاي ازبين رفتني ساختار دندان به صورت آهسته و در طي چندين قرن توسعه يافتند.

چهار گروه از مواد که در صنعت دندانسازي امروزي استفاده مي شوند عبارتند از : فلزات، سراميک پليمرها وکامپوزيت ها. با وجود پيشرفت هاي بوجود آمده درزمينه ي خواص فيزيکي اين مواد ، هيچکدام از آنها به عنوان مواد دائمي کار نمي کنند. دندان پزشکان ومحققين علم مواد. اين تحقيقات را در قرن بيست ويکم ادامه دادند تا بتواند مواد ترميمي ايده آل بيابند. يک ماده ي ترميمي ايده آل با يد ويژگي هاي زير را دارا باشد:
1) زيست سازگار پذير باشد.
2) بتواند پيوند دائمي باساختار دنداني ويا استخوان ايجاد کند.
3) ظاهري طبيعي داشته باشد. وبتواند با ساختار دنداني وساير بافت هاي آشکار هم خواني داشته باشد.
4) داراي خواصي شبيه به ميناي دندان، عاج دندان وساير بافت ها داشته باشد.
5) داراي قابليتي باشد که بتواند ترميم بافتي را به راه اندازد .وبتواند اجازه دهد که بافت هاي آسيب ديده دوباره ساخته شوند.
مواد دنداني ممکن است به صورت زير طبقه بندي شوند: مواد ممانعت کننده (preventivematerials)، مواد ترميمي (nestorative materials) يامواد کمکي (auxiliary materials) در زير به توصيف آنها مي پردازيم:
1) مواد دنداني ممانعت کننده :
اين مواد شامل پرکننده هاي سوراخ ها وشکاف ها ، عوامل پرکننده ي ضد نشت، موادي که در اصل براي خاصيت ضد باکتري يابي شان استفاده مي شوند، موادترميمي، سيمان ها ، لايي ها و مواد پايه که دراصل به خاطر آزادکردن فلئور استفاده مي شوند، کلرو کلرو هگزيدين (chlorohexidine) يا ساير عوامل درماني که براي جلوگيري وکاهش دردهاي دنداني استفاده مي شوند، در جدول 1 انواع مواد ممانعت کننده، کاربردهايشان و دوام بالقوه ي آنها آورده شده است.

در برخي موارد يک ماده ي ممانعت کننده ممکن است به عنوان يک ماده ي ترميمي استفاده شود.اين استفاده شدن ممکن است درکاربردهاي کوتاه مدت (بيش از چند ماه)، بازمان متوسط (يک تا چهار سال) ويا درکاربردي با زمان زياد (5 سال يا بيشتر) باشد. مواد ترميم کننده ي دنداني که داراي دوام کمتر هستند. نيز ممکن است دراستفاده هاي کوتاه مدت (موقت) استفاده شوند. همچنين ممکن است از اين مواد براي کاربردهايي که نيازمند دوام متوسط و يا طولاني مدت هستند نيز اسفتاده شود. براي مثال مواد ترميم کننده اي که شامل فلورايد نيستند. را براي بيماراني که داراي ريسک پوکي استخوان کمي هستند. استفاده کرد.
2) مواد دنداني مرميم کننده :
اين گروه شامل تمام ترکيبات مصنوعي مي شود که مي توان از آنها براي تعمير وجايگزيني ساختار دنداني استفاده کرد. اين گروه شامل موارد زير مي شود. پرايمرها (primers)، عوامل اتصال دهنده ، آستري ها (liners)، مواد بر پايه ي سيمان ، آمالگلام ها (amalgams: آلياژ جيوه با چند فلز ديگر که براي پرکردن دندان و آينه سازي به کار مي رود)، کامپوزيت هاي زريني، کوپليمرها، يونومرهاي هيبريدي (hybrid ionomers)، فلزات ريختگي (cast Metals )، سراميک -فلزها (Metal - ceramics) ، سراميک ها (Ceramics) ، پليمرهاي مورد استفاده درساخت دندان مصنوعي (denture polymer). اين مواد را همچنين مي توان به نحوه اي طراحي کرد که داراي وسايل رسانش کنترل شده باشند. وبدين وسيله بتوان عوامل درماني يا تشخيصي را در بدن رها ساخت. مواد ترميم کنده ممکن است براي اهداف کوتاه مدت يا موقت استفاده شوند. (مانند سيمان هاي موقت، تاج موقت و رزين هاي پيوند دهنده) همچنين مي توان از اين مواد براي کاربردهاي طولاني مدت استفاده کرد. (مانند عوامل اتصال دهنده عاج دندان، انيلي ها (inlays)، آنلي ها (onlays) ، تاج ، دندان هاي مصنوعي قابل جدا شدن، دندان هاي مصنوعي فيکس شده و کاربردهاي ارتودنسي)
مواد ترميمي خود به دو گروه مواد ترميمي مستقيم ( direct restorative materials ) ومواد ترميمي غير مستقيم ( indirect restorative materials) تقسيم مي شوند. اين تقسيم بندي براساس نحوه ي استفاده از آنها انجام شده است. درحالت اول اين مواد به طور مستقيم با بافت دهان ودندان درتماس اند. ولي درحالت دوم به صورت مستقيم با مخاط دهان درتماس نيستند.
3) مواد دنداني کمکي موادي هستند که درفرآيند توليد پروتزهاي دنداني استفاده مي شوند.در واقع اين مواد به عنوان جزئي از پروتز نيستند وتنها موادي کمکي هستند.اين مواد عبارتند از: محلول هاي اچ کننده ي اسيدي، مواد قالب گيري، مواد مورد استفاده در ساخت قالب و مدل، واکس هاي اکريليک مورد استفاده درنشانه گذاري و سيني هاي پرداخت، رزين هاي اکريليک براي کاربردهاي حفاظتي و ساينده هاي پوليش دهنده و روتوش کننده.
مواد ترميم کننده ي موقت يک زيرگروه از مواد ترميم کننده هستند که براي کاربردهايي با مدت متوسط وطولاني استفاده نمي شوند. مثال هايي از اين نوع مواد عبارتند از:
سيمان هاي موقت مورد استفاده ازدرزگيري، سيمان هاي موقت يا ساير مواد ترميم کننده که به عنوان پرکننده مصرف مي شوند، سيم هاي ارتودنسي و رزين هاي اکريليک مورد استفاده براي تاج ها، اينلي ها ، آنلي هاي موقت ودندان هاي مصنوعي نيمه فيکس شده .
منبع انگلیسی مقاله : Dental Materials /Kenneth J.anusavice
ادامه دارد...