مشخصات

کشور	ایران
استان	گلستان
شهرستان	گالیکش
بخش	مرکزی
جمعیت	۵۹٬۹۷۵ نفر
مساحت	1000 کیلومترمربع
زبان گفتار	گویش طبری
مذهب	شیعه
ارتفاع از سطح دریا	۲۱۰ متر
شرایط آب و هوا	معتدل کوهستانی و نیمه مرطوب
پیش شماره تلفن	۰۱۷۳
شناسه ملی خودرو	ایران ۶۹
ره آورد	حلوای آماج، سرغربیلی، نان پادرازی و خاویار

شهرستان گالیکش یکی از شهرستان‌های استان گلستان واقع در شمال ایران است. شهرستان گالیکش در سال ۱۳۸۹ تأسیس شده‌است. مرکز این شهرستان، شهر گالیکش است. این شهرستان از شمـال به کلاله ، از جنـوب به مینودشت و استان سمنان ، از شـرق به استان خراسان شمالی و از غـرب به شهرستان گنبدکـاووس محدود می شود. شهرستان گالیکش از نظر جغرافیایی بین 15 – 55 تا 7-56 طول شرقی و 5-38 تا 8-36 عرض شمالی قرار دارد ، و حدود 200 متر از سطح آبهای آزاد جهان ارتفاع دارد . این شهرستان محل تلاقی سه استان گلستان ، خراسان شمالی ، سمنان است. شهرستان گالیکش 59هزار و 975 نفر جمعیت دارد. آب و هوای این شهرستان با توجه به ناهمورایها به دو نوع تقسیم می شود در ارتفاعات به علت کوهستانی بودن ، آب و هوای معتدل کوهستانی است ، و در نواحی کم ارتفاع و جلگه ای به آب و هوای معتدل و نیمه مرطوب تبدیل می شود. و وجه تسمیه برای نام این شهر ذکر شده است. یکی آن که قبل از تشکیل شهر گالیکش به صورت کنونی در منطقه ای که شهر در آن جا مستقر است ، گیاهی بنام « گالی » می روئیده است ، که رویش آن به صورت خودرو و انبوه تمام منطقه را در بر گرفته است. بدین سبب آنرا « گالی کش » ( کش به معنی فعل کشتن یا کاشتن ) گفته اند. وجه تسمیه دیگر آن این که وزش بادهای شدید و متناوب در تمام فصول پاییز و بخشی از زمستان ، سبب شده ،مردم آن دیار پشت بام های خود را با گیاه خودرویی به نام « گالی » می پوشانیدند ، بدین علت آنرا « گالیکش » گفته اند. شهرستان گالیکش قدمت حدود سیصد سال دارد ، که بنیانگذاران این بخش به دلایلی از شیراز مهاجرت و به روستای فعلی فارسیان و فرنگ سکنی گزیده و غالبا از اقوام نوری ( خسروی ) رنگرزها ، ملکان ها بوده که در سرتاسر محدوده فارسیان فرنگ به زندگانی مشغول و به دلیل وجود علفهای ساقه بلند یکساله بنام « گالی » های فراوانی که در محل فعلی گالیکش وجود داشت ، غالبا روستائیان محل به این منطقه مراجعه و در سفر برگشت خود مقداری گالی جهت پوشش سقف های منازل و دامداریها حمل می کردند ، و بزرگان همین اقوام ابتدا از فارسیان به روستای سرچشمه فعلی که قبلا به کله خر معروف بوده ( سرچشمه فعلی ) مهاجرت نموده و رفته رفته گالیکش شکل می گیرد ، و از قومیت های مختلف تشکیل شده است.

این شهرستان شامل بخش‌های زیر می‌ باشد:

بخش ها:

مرکزی

شهرها:

صادق‌آباد

دهستان:

دهستان نیلکوه، دهستان ینقاق، دهستان گلستان، دهستان قراولان

روستاها:

آق‌ قمیش، چقربش قارداش، بش اویلی، تراجیق، تنگه گل، سرخن‌ آباد، قانجق شهرک، لیرو، میرزا پانگ، یورت کاظم و ....

جای‌ های دیدنی شهرستان گالیکش

غارکیارام

غارکیارام در 6 کیلومتری ضلع شرقی روستای فرنگ از توابع دهستان فارسیان شهرستان گالیکش قرار گرفته است .این غار در سال 1342خورشیدی توسط پروفسور مک برنی - استاد باستان شناسی دانشگاه کمبریج انگلستان - شناسایی وکاوش گردید . که در نتیجه کاوش باستا ن شناسی مواد فرهنگی از دوره های اسلامی، عصر آهن و ابزارهای سنگی دوره پارینه سنگی مشابه فرهنگ موستری پیدا نمود .طبق نظر مک برنی احتمالا این غار متعلق به دوره پارینه سنگی میانه (حدود 100 هزار سال پیش ) است.

تپه قلعه تخت سلیمان

این تپه در 200 متری جنوب رودخانه مادرسو در جهت شرقی – غربی است . و دورتا دور آن معماری با سنگ های بزرگ و کوچک حجیم که قطر تقریبی آن یک متر است ، که بصورت خشکه چین کار شده است. در قسمت جنوب دیوار سنگی به صورت پیش آمدگی و عقب رفتگی مشهود است ، که احتمالا به صورت مصطبه سازی درآورده بودند. در بخش فوقانی سطح اثر محوطه ای به شکل چهارگوش به ابعاد 15*15 مترکه احتمالا ارگ باشد ، و دورتا دور آن خندق وجود دارد. با توجه به بقایای معماری و موقعیت مکانی به نظر می رسد ، که این مکان یکی از قلعه های باستانی مهم با قدمت تاریخی و اسلامی است.

غار حمام خدایی

در فاصله یک کیلومتری روستای پنو ( عرض جغرافیایی 12 – 37 طول جغرافیایی 43-55 ) در دهستان فارسیان گالیکش قرار دارد. اهالی محل غار را نایه اریبی گویند. و جلوی آن یک رودخانه فصلی می گذرد که در حدود 10 متر از کف غار پایین تر است . شکل دهانه غار نامنظم و بصورت تونلی شکل است. عرض دهانه غار بین 60 سانتیمتر تا 150 سانتیمتر و ارتفاع غار بین 3 الی 10 متر متغیر است. کف غار صخره ای و داخل آن یک چشمه فعال وجود دارد. درون غار خفاش های زیادی وجود داشتند و این غار از دیدگاه میراث طبیعی مهم است.

پیر غار

در غرب روستای فرنگ و داخل زمین های کشاورزی واقع در دره پیرغار وجود دارد که روستای فارسیان 6 کیلومتر با آن فاصله دارد .این مکان که بصورت یک برش خاکی درآمده 4 فضای دست ساخته خاکی وجود دارد که دخمه یا گور دخمه باستانی دوره تاریخی هستند.

غار تاریخی ته سم

در فاصله 1100 متری غرب روستای کیارام و 400 متری تپه تاریخی کیارام بوده و از شهر گالیکش 32 کیلومتر فاصله دارد. غار مربوط به دوره تاریخی بوده و از گونه های دست کند است که آثار کلنگ هنوز هم بر دیواره های آن باقی است.این غار عمیق ترین وخطرناکترین غار ایران لقب گرفته که دارای چاههای بسیار عمیقی است.

پارک ملی گلستان

بهشت زمینی وسرسبز طبیعت ایران یعنی بوستان گلستان در منطقه کوهستانی و در منتهی الیه شرق جنگلهای شمال کشور و در شهرستان گالیکش و150کیلومتری شرق گرگان و 115کیلومتری غرب بجنورد و در مسیر جاده بین المللی تهران – مشهد واقع شده است. این بوستان پارک ملی گلستان با برخورداری از مناظر بدیع و زیبا ، حیات وحش متنوع و رویشگاههای مختلف گیاهی ، از نظر تفرج متمرکز و گسترده دارای قابلیت های فراوانی است ، که انواع علاقمندان به طبیعت را میتوان به سمت خود جلب کرد. در این بوستان علاوه بر وجود یک هشم گونه های گیاهی ، یک سوم گونه های پرندگان و بیش از 50 درصد پستانداران کشور وجود دارد . و بدلیل برخوراری از منابع آبی متعدد نظیر چشمه ها و رودخانه ها ، نهرها و آبشار ها میتوان به چشمه و آبشار آق سو ،آبشارگلستان، چشمه دماغ اشاره کرد .چشم انداز دیدنی این بوستان «دره آبشار» در کنار جاده بین المللی و پنج کیلو متری شرق «تنگه گل» با آبشار زیبا و بلند آن ، دره آلمه ، دره آلی ، دره آنسرودره فرغون است.برخی از مسیرهای جالب و اکوتوریستی پارک ملی گلستان شامل ارتفاعات لیوار کجی ،دیوارهای صخره ای فرغون بای کوهنوردان بسیار ارزشمند بوده ، و مسیرهای آلمه ، شالق و تنگه گل ، به سوسگرد برای پیاده روی گروهی و گردشهای علمی و آموزشی قابل توجه است .آبشار زیبای پارک و بخشهای جنگلی آن ، از جمله جنگلهای افرالی ،گلستان ،مزارلی ،آلی دالیزاو ،جمشید آباد ،آدم چخران ،آق سو ،ییلاق ، آلو باغ و تنگه گل برای علاقمندان به مشاهده حیات وحش و طبیعت زیبای این مناطق بسیار جذاب می باشد. در حال حاضر مراکز تفریحی مختلفی برای استفاده علاقمندان در نظر گرفته شده و امکاناتی در آن مستقر گردیده است ، از جمله این مراکز می توان تفرجگاههای گلشن ، گلستان ، آبشار و همچنین مجتمع کمپینگ گلزار را نام برد. موزه حیات وحش میرزا بایلو در ضلع شرقی پارک نیز بازدیدکنندگان را با انواع حیات وحش پارک و کشور آشنا می سازد. یک مرکز تجمع بازدید کنندگان با بخش های مختلف از قبیل سالن آمفی تاتر و موزه تاریخ طبیعی و اداری در ابتدای غربی پارک در دست احداث می باشد. علاوه بر کانون های تفریحی بر شمرده شده ، تعدادی مهمان سرا در قسمت های مختلف پارک که در مورد بازدیدکنندگان و محققین قرار می گیرد. سایر امکانات رفاهی و ضروری شامل امکانات سرویس بهداشتی و نظافتی ، نمازخانه ، ساختمان نگهبانی و آب لوله کشی می باشد. این بوستان دارای دو ورودی غربی و شرقی است. ورودی غربی از طریق گرگان ، آزادشهر ، مینودشت و گالیکش دسترسی به بوستان گلستان را امکان پذیر می نماید. و ورودی شرقی از مشهد، بجنورد و آشخانه به ابتدای شرق بوستان میسر است. سایر راههای ارتباطی به بوستان اغلب فرعی می باشند ، که بصورت شوسه و خاکی بوده و از بخش های شمالی و جنوبی به بوستان وارد می شوند.

روستای زیبای پادل دل

این روستا دارای طبیعتی بسیار بکرو زیبا، غار تاریخی کیارام، دشت معروف و زیبای شقایق، گلهای بنفشه و .... است. از جمله این مکانهای دیدنی و زیبا تفرجگاه قرق حیدر (تشته کچلا)است که در فاصله 2کیلومتری روستا قرار دارد. دارای راه دسترسی پیاده روی با چشمه ای خنک و گوارا و با چشم انداز بسیار زیبا در ارتفاعات روستا است.

روستای بکر و محروم یورت کاظم

روستای یورت کاظم از توابع بخش مرکزی شهرستان گالیکش محسوب می شود. با توجه به قرار داشتن این روستا در حاشیه جنگل، از 30 سال گذشته تاکنون طرح کوچ اداره منابع طبیعی بدلیل عدم توافق با ساکنان روستا عملیاتی نشده است. ساکنین روستا یورت کاظم معتقد هستند چشمه گرو که در یک کیلومتری این روستا قرار دارد امراض پوستی را شفا می دهد.

آبشار گلستان

آبشار گلستان در پارک ملی گلستان و در کنار جاده بین المللی و 5 کیلومتری شرق تنگه گل واقع شده است. و با شهرستان گالیکش 40 کیلومتر فاصله دارد. ارتفاع آبشار حدود 5/19 متر و دارای آب همیشگی است ، که از چشمه های شمالی آبشار تغذیه می شود. آب آبشار گلستان سرانجام وارد رودخانه « مادرسو » بوستان می شود و نهایتا به رودخانه گرگانرود می ریزد. محیط های اطراف آبشار صخره ای بوده و در واقع بخشی از آبشار در قسمت بالا دست قابل رویت نیست. محیط های پیرامون آبشار از جنگل های پهن برگ خزری پوشیده شده است. بسیاری از مردم علاقمند و بازدید کننده از پارک ملی گلستان و زائرین امام هشتم از آبشار دیدن می نمایند. در مجموعه تفرجگاه آبشار ، امکانات سرویس بهداشتی ، سطل زباله ، نمازخانه ساختمان نگهبانی و آب لوله کشی شده وجود دارد.

آبشار آق سو

آبشار آق سو به فاصله 42 متری از شهرستان گالیکش و در انتهای شرق پارک ملی گلستان واقع است . حوضچه های طبیعی این آبشار بصورت ارگانیک و پله ای آب را از سرچشمه آبشار با ارتفاعی معادل 30 متر به انتهای مسیر می رساند.

آبشار سو

این آبشار در فاصله 20 کیلومتری شهرستان گالیکش و 3 کیلومتری جاده اصلی مشهد – گرگان و در کنار روستایی به همین نام واقع است. آبشار زیبای سو با آبی فراوان به صورت پلکانی سرازیر بوده و ارتفاع آن به 15 متر می رسد. مجاورت این آبشار با آبشار گلستان ارزش گردشگری ویژه ای را به آن داده است.

آبشار لوه

آبشار زیبا و پر آب لوه در نزدیکی جنوب روستایی به همین نام و در شهرستان گالیکش و در فاصله 14 کیلومتری غرب پارک ملی گلستان واقع شده است. از تقاطع راه اصلی تا آبشار نزدیک به 5 کیلومتر است. که در حال حاضر بخش شمالی آن آسفالت و بقیه شوسه و خاکی می باشد. این آبشار تا شهرستان گالیکش 25 کیلومتر فاصله دارد. مجموعه آبشارهای لوه از چندین آبشار کوچک و بزرگ بصورت پلکانی تشکیل گردیده که هر کدام از آنها حوضچه هایی را تشکیل داده اند. اطراف آبشار از درختان پهن برگ زیبایی پوشیده شده است و در فصول گرم از هوای لطیف برخوردار است. منابع آبی آبشار از چشمه سارهای ارتفاعات جنوبی تامین می گردد.ارتفاع یکی از آبشارها تا 15 متر می رسد. هم جواری این آبشار با پارک ملی گلستان که در مسیر استان گلستان به خراسان قرار گرفته است ، ارزش جهانگردی ویژه ای به آن بخشیده است .خاطر نشان می سازد ، که مجوعه آبشار با محیط های پیرامونی آن می تواند برای استفاده علمی ، تحقیقاتی ، آموزشی و تفرجی قرار گیرد.

آبشارهای فصلی پاکندس

برای رسیدن به منطقه ییلاقی پاکندس از خیابان گلزار شهدا شهر گالیکش پس از طی 22 کیلومتر به روستای توریستی - تاریخی فارسیان فرنگ می رسید.با گذر از جاده اصلی روستای فارسیان ضمن مشاهده چشم انداز خانه های قدیمی با سقفهای سفالی و شیروانی، همچنین درختان متعدد آلو، گردو و امروت(گلابی های کوچک محلی ) و نمایی از روستا، حال و هوای خاصی به انسان می بخشد که بسیار خاطره انگیز است به دو راهی روستای سیجان می رسیم.پس از طی 4 کیلومتر در مسیر جاده شوسه و جنگلی از دل جنگل به منطقه ییلاقی پاکندس می رسیم.این ییلاق کوهستانی زیبا در فاصله 10 کیلومتری شمال روستای محروم سیجان قرار دارد.وجه تسمیه پاکندس: بنظر می رسد بدلیل وجود میوه کندس که فراوان در این منطقه یافت می شود باشد که آنرا پاکندس می نامند.یکی از ویژگیهای این منطقه آب و هوای بسیار عالی و مطبوع، وجود چشمه های خنک، مراتع سرسبز ضمن وجود گل ها و گیاهان دارویی است که بر جذب گردشگران منطقه افزوده است.منطقه پاکندس با هزار هکتار وسعت از چشمه مارسا تا کوه چماز با مرتع و جنگلی با درختان تنومند پهن برگ و درختان میوه جنگلی از قبیل ولیک، آلوچه (الوچک)، کندس، کله به، تلخه سی و گل پر می باشد.دهها آبشار فصلی بهاری در دره ای از چشمه قرقا تا دیو چشمه، لته وسیع نوروز علی، پرندگان متعدد و دهها نقاط دیدنی دیگر و بخصوص آب و هوای سرد و خنک آن باعث شده است که در تمامی فصول بهار و تابستان و پاییز طبیعت دوستان زیادی را به این منطقه بکشاند.

افراد مشهور و مشاهیر شهرستان گالیکش

شهید سید اسماعیل قاضوی

وی در شامگاه هفتم تیرماه ۶۰ در جزیره مینوی آبادان براثر اصابت ترکش خمپاره به شرف شهادت نائل و پیکر پاک و مطهر او برخلاف عرف پس از انتقال به مشهد مقدس و طواف در حرم شریف رضوی در شهر گالیکش تشییع و در گلزار شهدای اوغان آرام گرفت. او ورزشکاری شایسته ، دانش آموزی ممتاز و نوجوانی متعهد و پر تلاش بود که همه این برکات ناشی از تربیت در محضر پدری فاضل و روحانی بود.