هیئت عزاداری، تشکلی مذهبی که برای پیامبر(صلی الله علیه و آل و سلم) و اهل بیت(علیهم السلام)، مراسم سوگواری برگزار می‌کند. هر چند مجالس عزاداری، سابقه‌ای طولانی دارد؛ اما واژه هیئت برای نامیدن این مجالس، امری متأخر و عمرش کمی بیشتر از یک قرن است. هیئت‌های عزاداری بیشتر بر محور عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) قرار دارند.
مراسم هیئت چهار جزء اصلی دارد: قرائت قرآن، قرائت زیارت‌نامه یا دعا، سخنرانی و روضه‌خوانی. هیئت عزاداری، تشکلی مذهبی است که برای پیامبر(صلی الله علیه و آل و سلم) و اهل بیت(علیهم السلام)، مراسم سوگواری برگزار می‌کند. هیئت‌های عزاداری بیشتر بر محور عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) قرار دارند. اعضای هیئت‌ها مجموعه‌هایی از مردم شهرها یا روستاها هستند که به منظور سوگواری و روضه‌خوانی برای پیامبر(صلی الله علیه و آل و سلم) و اهل بیت(علیهم السلام) دور هم جمع می‌شوند. هیئت به صورت مردمی اداره می‌شود و با بودجه علاقمندان به پیامبر(صلی الله علیه و آل و سلم) و خاندانش تشکیل می‌یابد. هیئت‌ها غالبا در طول سال فعالیت دارند و جلسات مذهبی برگزار می‌کنند؛ اما در مناسبت‌های مذهبی همچون ایام شهادت امامان(علیهم السلام)، برنامه‌های ویژه‌ای دارند. بسیاری از هیئت‌ها در در ماه محرم و صفر، بخصوص روز عاشورا به صورت دستهٔ عزاداری، از حسینیه یا محله بیرون می‌آیند و به اماکن مقدس می‌روند. هر هیئت نام خاص و پرچم و علامت ویژه دارد. نام هیئت‌ها غالبا از نام امامان یا شهدای کربلا گرفته می‌شود.
اولین عزاداران امام حسین(علیه السلام)
مجالس عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) و اهل بیت(علیهم السلام)، سابقه‌ای طولانی دارد. نقل است که خود ائمه(ع)، برای امام حسین(علیه السلام) عزاداری می‌کردند و توصیه داشتند که شیعیان برای امام حسین(علیه السلام) مجالس عزا بر پا کنند. با این حال، استفاده از واژه هیئت برای نامیدن این مجالس، امری متأخر و عمرش کمی بیشتر از یک قرن است.
هیئت‌های قدیمی تهران
برخی از هیئت‌های قدیمی تهران عبارتند از:
هیئت محبان حسین، تأسیس ۱۳۶۳ق
هیئت احمدی، تأسیس ۱۳۶۵ق
هیئت حسینی تهران
هیئت کربلایی‌های تهران، تأسیس ۱۳۴۸ش(معتمدی کاشانی، عزاداری سنتی شیعیان، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۲۳۷).
هیئت بنی‌فاطمه (سلام الله علیها)هیئت بنی‌فاطمه(سلام الله علیها) توسط دوازده نفر از سادات تاجر و کسبه، سال های آخر دهه ۱۳۲۰شمسی، در بازارچه‌ی نایب‌السلطنه تهران برپا شد.
به‌دلیل اینکه سادات بانی هیئت بودند، مؤسسین نام هیئت را بنی‌فاطمه(سلام الله علیها) گذاشتند.
هیئت بنی‌الزهرا (سلام الله علیها) زمین هیئت در سال۱۳۳۴شمسی در خیابان ری، کوچه‌ی شیرازی خریداری و حسینیه‌ی بنی‌الزهرا (سلام الله علیها) ساخته می‌شود.
هیئت قائمیه تأسیس ۱۳۲۵ش.
چهار جزء اصلی
مراسم هیئت چهار جزء اصلی دارد: قرائت قرآن، قرائت زیارت یا دعا، سخنرانی و روضه‌خوانی.[۱۱] مراسم هیئت غالباً با قرائت آیاتی از قرآن و سپس قرائت زیارت یا دعا آغاز می‌شود. پس از آن، واعظ که معمولا از روحانیان است، سخنرانی می‌کند. سخنرانی واعظ به طور معمول، حدودا یک ساعت طول می‌کشد. موضوع سخنرانی مسائل مذهبی و اخلاقی و اجتماعی و گاه سیاسی است. واعظ سخن خود را با روضه و ذکر مصائب اهل بیت(ع) به پایان می‌برد و پس از او مداح به مرثیه خوانی و مداحی می‌پردازد و شرکت‌کنندگان سینه‌زنی می‌کنند.(احمدی «بررسی جامعه شناختی رابطه سبک زندگی و هیأت‌های مذهبی»، صفحه ۱۹) و (کتاب ایران، سوگواری‌های مذهبی در ایران، ۱۳۸۶ش، صفحه ۱۱۹).
زمان و مکان هیئت‌های عزاداری
هیئت‌های عزاداری در ایران، به لحاظ‌های زمان و مکان، نوع فعالیت، محتوا و اقشار جامعه، این‌گونه تقسیم شده است:
1)زمان: هیئت‌های منظم هفتگی، ماهانه، فصلی، سالی و ایام خاص(ولادت و شهادت اهل بیت)؛
2)مکان: مسجد، حسینیه، مدارس، دانشگاه، هیئت‌های خانگی، ادارات و سازمان‌های دولتی و خصوصی؛
3)فعالیت: فعال، نیمه‌فعال، مقطعی و مناسبتی؛
4)محتوا: هیئت‌ها از نظر محتوا، دارای چهار جزء اصلی‌اند: قرائت قرآن، قرائت زیارت‌نامه یا دعا، سخنرانی و روضه‌خوانی. برخی از هیئت‌ها همهٔ این اجزاء را اجرا نمی‌کنند.
5)اقشار جامعه: هیئت عمومی(شامل همۀ اقشار جامعه)، هیئت زنانه، هیئت مردانه، هیئت جوانان، هیئت نوجوانان، هیئت میان‌سالان و هیئت‌های قومی و فامیلی(احمدی، «بررسی جامعه شناختی رابطه سبک زندگی و هیأت‌های مذهبی»، صفحه ۱۸، ۱۹).
© کلیه حقوق متعلق به پرتال فرهنگی راسخون است. استفاده از مطالب و آثار فقط با ذکر منبع بلامانع است.
