مقدمه:
حضرت زهرا (س) به عنوان حلقه ارتباط و اتصال در عالم هستی و همه‌ی ارتباط‌های دینی و معنوی شناخته می‌شود. نقشی بسیار مهم در ایجاد ارتباط بین انسان و خداوند، ارتباطات دینی، ارتباطات معنوی و اتصالات روحی داشتند.حضرت زهرا (س) با توجه به علم و اخلاق بالایی که داشتند، به عنوان مرجعی اعتقادی و اخلاقی برای انسان‌ها شناخته می‌شوند. ایشان از آموزه‌های دینی و معنوی به عنوان راهنمایی برای ارتباط و اتصال با خداوند و رسیدن به اهداف معنوی استفاده می‌کردند.
حضرت زهرا (س) به عنوان حلقه اتصال نبوت به امامت شناخته می‌شود، نقشی بسیار مهم در انتقال و حفظ ارزش‌های نبوت و امامت داشتند. ایشان همواره از معارف نبوت و امامت به عنوان راهنمایی برای امت اسلامی استفاده می‌کردند.
حضرت زهرا (س) به عنوان مرکز اتحاد و ارتباط مسلمین شناخته می‌شود زیرا حرکت و سیره ایشان باعث ایجاد ارتباط و اتحاد بین افراد و گروه‌های مختلف در جامعه، و ایجاد همبستگی و اتحاد مسلمین می باشند.
دختر پیامبر اسلام، از علم و آموزه‌های قرآنی برخوردار بودند و این آموزه‌ها را به عنوان معیار برای تدریس و ترویج اعتقادات دینی استفاده می‌کردند.
در این مطلب برآنیم تا چگونگی اتصال و ارتباط های حضرت زهرا (س) را درموضوعات مختلف اشاره خواهیم کرد.
حضرت زهرا (س) حلقه ارتباط و اتصال در عالم هستی
ارتباط حضرت زهرا (س) با مادرش
فاطمه (س) پنج سال و دو ماه از عمر مبارک خود را در کنار مادر سپری کرد. پنج سال که مملو بود از دنیای عاطفه و محبّت بین این مادر و فرزند (ع)انس فاطمه (س) و خدیجه (س) از زمانی آغاز شد که خدیجه (س) نور فاطمه (س) را در رحم خویش احساس کرد.آن زمان که از شدّت تنهائی (به دلیل دوری کردن زنان قریش و بنی هاشم از او دلهره برای وجود مبارک رسول خدا (ص) می رفت تا در درون حضرت خدیجه (س) صبر، گریبان چاک کند؛ صدای نازنین و آرامش بخش فاطمه (س) مادر را آرام می کرد. ارتباط و محبتی که بین هیچ مادر و دختری برقرار نبوده و نخواهد بود.
پهنه ی این ارتباط عاطفی فقط به دوران بارداری خدیجه (س) محدود نشد؛ بلکه تا آخرین لحظات حیات ایشان ادامه داشت. خدیجه (س) آنچه را که یک مادر در طول زندگی می بایست به دختر خویش بیاموزد، در این پنج سال به فاطمه (س) آموزش داد. و شاید گاهی نیز این خدیجه (س) بود که از دریای بی کران فاطمه (س) بهره می برد.
برای فهم بهتر آنچه که ما آنرا کودکی در زمان حیات مادر می نامیم؛ نظر به رویدادهای تاریخی و شرایط حاکم بر آن مقطع زمانی لازم و ضروری است؛ از پنج سال همراهی فاطمه (س) با مادر، دو سال اول همراه با تنش و اضطراب مدام در شعب ابی طالب گذشت.
و چهارسال بعد همراه بود با، آزرده خاطری های خدیجه (س) به خاطر عملکرد کفار و فشارهای روانی حاکم بر خانه رسول خدا (ص) که همه و همه در روح لطیف و پراحساس دختر کوچک خانه ی وحی و ارتباط او با مادر اثرگذار بود.در عین حال کهولت سن خدیجه (س) نیز بر ارتباط بین این مادر و دختر بی تأثیر نبوده است.
اما همین دوران کوتاه آنچنان عشقی از وجود مبارک مادر در دل فاطمه (س) ایجاد کرده بود که، سالها بعد از آن هرگاه نام خدیجه (س) در حضور فاطمه (س) می آمد، اشک از چشمان نازنین فاطمه (س) جاری می شد. بی تابی های فاطمه (س) بعد از فوت خدیجه (س) نیز خود بیانگر این وابستگی عاطفی فاطمه (س) به مادر می باشد.
ارتباط حضرت زهرا (س) و جبرئیل
إِنَّ فَاطِمَةَ ع مَکَثَتْ بَعْدَ رَسُولِ اَللَّهِ ص خَمْسَةً وَ سَبْعِینَ یَوْماً وَ کَانَ دَخَلَهَا حُزْنٌ شَدِیدٌ عَلَى أَبِیهَا وَ کَانَ یَأْتِیهَا جَبْرَئِیلُ ع فَیُحْسِنُ عَزَاءَهَا عَلَى أَبِیهَا وَ یُطَیِّبُ نَفْسَهَا وَ یُخْبِرُهَا عَنْ أَبِیهَا وَ مَکَانِهِ وَ یُخْبِرُهَا بِمَا یَکُونُ بَعْدَهَا فِی ذُرِّیَّتِهَا وَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَکْتُبُ ذَلِکَ .امام صادق علیه السلام فرمود: فاطمه علیها السلام بعد از پیغمبر صلی الله علیه و آله 75 روز زنده بود و از مرگ پدرش اندوه سختی او را گرفته بود، جبرییل نزدش می آمد و او را در مرگ پدرش نیکو تعزیت می گفت و خوش دلش می ساخت و از حال پدرش و مقام او و آنچه بعد از وی برای ذریه اش پیش می آید گزارش میداد و علی علیه السلام آنها را می نوشت. (1)
از عبارت «کان» در این حدیث استفاده می شود که رفت و آمد جبرئیل به حضور فاطمه و سخن گفتنش با وی محدود نبود.
بلکه این ارتباط ها ادامه داشت و جبرئیل با فاطمه (س) انس گرفته بود.در حدیث دیگر داریم: ان فاطمه لما احتضرت سلمت علی جبرئیل و علی النبی و سلمت علی ملک الموت و سمعوا حس الملائکه و وجدوا رائحه طیبه کاطیب ما یکون می الطیب. هنگام وفات زهرای مرضیّه (س) و قبض روح ملک الموت از آن حضرت، جناب جبرئیل در حضور زهرا (س) بود و حضرت زهرا (س) خطاب به هر دو آنان فرمود:سلام بر جبرئیل، سلام بر ملک الموت.(حتی حضور سایر ملائکه نیز در کنار فاطمه (س) محسوس بوده.) (2)
جبرئیل حامل سلام خدا به فاطمه (س)
عن ابی جعفر (ع):لما اراد اللَّه تعالی ان ینزل علیها «مصحف»؛ امر جبرئیل و میکائیل و اسرافیل ان یحملوه فینزل به علیها و ذلک فی لیله الجمعه من الثلث الثانی من الیل فهبطوا به و هی قائمه تصلی و سلموا علیها و قالوا: السلام یقرئک السلام و وضعوا المصحف فی حجرها.فقالت:للَّه السلام و منه السلام و الیه السلام و علیکم یا رسل اللَّه السلام. (3)امام باقر (ع) می فرمایند:چون خداوند اراده کرد که مصحف فاطمه (س) را برای آن حضرت بفرستد، به جبرئیل، میکائیل و اسرافیل دستور داد آن را به فاطمه (س) برسانند. این قضیه در نیمه شب جمعه اتفاق افتاد، آنان در حالی فرود آمدند که آن بانو مشغول عبادت الهی بود.
پس از عرض سلام به او گفتند:(خدا) بر تو سلام می فرستد، آنگاه مصحف را به وی تحویل دادند.فاطمه (س) پس از تحویل مصحف گفت:بر خدا باد سلام و از او سلام و برای او سلام و برای شما سفیران پروردگارم سلام.
قابل توجه است جبرئیل، میکائیل واسرافیل، که هر سه از بزرگان ملائکه به حساب می آیند، حامل سلام خدا به فاطمه (س) بوده اند و مصحف فاطمه را به صاحب اصلی می رسانند و با وی به گفتگو می پردازند.
حضرت امام صادق (ع) در مورد نزول ملائکه به حضور فاطمه (س) و سخن گفتنشان با آن حضرت می فرمایند:«انما سمیت فاطمه محدثه لان الملائکه کانت تهبط من السماء فتنادیها کما تنادی مریم بنت عمران … فتحدثهم و یحدثونها …» (4)
فاطمه (س) را از این جهت محدثه خواندند که ملائکه به حضورش شتافته و با وی مصاحبه می کردند و سخن می گفتند، همان طوری که با مریم دختر عمران چنین بودند.
ارتباط و صفوف ملائکه با فاطمه زهرا (س)
دیدار ملائکه با فاطمه (س) در موارد مذکور محدود نبوده، بلکه خداوند آنها را برای خدمت به فاطمه (س) مأمور و موظف ساخته بود و پیوسته در رفت و آمد به خانه و حضور زهرا (س) بودند.ملائکه گاهی حسنین (ع) را مراقبت و مواظبت می کردند و گاهی برای آنان و خود فاطمه (س) لباسهای بهشتی می آوردند و حتی در دستاس و آرد کردن جو و گندم یاور فاطمه (س) بودند و برای هر گونه خدمتگزاری صف کشیده و از هم سبقت می گرفتند …
اگر کسی مختصر اطلاعاتی در مورد سیره آن حضرت داشته باشد، به یقین می داند که فاطمه (س) کسی است که پیوسته مشمول الطاف الهی بوده و فرشتگان آسمانی در ایام مختلف به خدمت او می پرداختند …
روزی پیامبر خدا (ص) به معرفی دخترش فاطمه (س) پرداخت و او را برترین زن جهان از اولین و آخرین خواند، آنگاه اضافه کرد:
انها لتقوم فی محرابها فیسلم علیها سبعون الف ملک من الملائکه المقربین.او هنگامی که در محراب عبادت می ایستد، هفتاد هزار نفر از ملائکه برای او سلام و درود می فرستند … (5)
ارتباط حضرت زهرا (س) با پدر
یکی از معیارهای ارزشی اسلام مراعات ادب بویژه در ارتباط با بزرگان و مربیان است و حتی آمده است: کسی که ادب ندارد، ایمان ندارد. آیات و روایات زیادی در این زمینه هست که از موضوع بحث ما خارج می باشد …در زمان رسول خدا (ص) گروهی از ضعیف الایمانها و منافقین هنگام دیدار با پیامبر الهی (ص)، بدون مراعات القاب آن حضرت، تنها با اسم، آن بزرگوار را صدا می زدند، خداوند متعال آیه شصت و سه سوره نور را فرستاد و بدین وسیله مؤمنین و مسلمانان مأمور گشتند با تعبیر: یا رسول اللَّه و یا «نبی اللَّه» آن حضرت را خطاب کنند.
از حضرت فاطمه زهرا (س) آمده است که پس از نزول این آیه، من هم مثل دیگران هنگام دیدار، پدرم را با لقب، یا رسول اللَّه، مخاطب قرار می دادم و از گفتن: پدر جان خودداری می کردم و چندین بار چنین نمودم، ولی در برابر خطاب من، آن حضرت ساکت بود و جواب نمی داد. سپس خطاب به من فرمودند:
یا فاطمه!این آیه در حق تو و اهل بیت تو نازل نشده. تو از منی و من از تو. خطاب آیه به افراد خشن و ستمگر و خود برتربین است، تو اگر مرا پدر خطاب کنی بهتر است و چنین روشی باعث حیات دل من و رضایت خداوند است. (6)
این حدیث نشان می دهد که فاطمه و اهل بیتش (ع) تا چه میزانی در پیشگاه خدا و پیامبرش ارزش دارند؟ و حتی در حدیث دیگری در این رابطه آمده است:
شخصی در زمان پیامبر (ص) دزدی کرد و حضرت دستور داد چهار انگشت دست او را قطع کنند، دزد عرض کرد:
یا رسول اللَّه! من سوابقی در اسلام دارم، آیا دست مرا قطع می کنی؟
رسول گرامی اسلام فرمودند: قانون الهی تبعیض ندارد، حتی اگر چه دخترم (فاطمه) باشد. این خبر به گوش فاطمه رسید و او را محزون کرد.
در این هنگام جبرئیل نازل گشته و آیه ی «لئن اشرکت لیحبطن عملک :اگر مشرک شوی تمام اعمالت تباه می گردد.» (7) را بر آن حضرت خواند و بدین وسیله اعلان نمود که حساب فاطمه از دیگران جداست و شکستن دل او و بریدن دستش برابر شرک است. (8)
بهترین زمان ارتباط با خدا از دیدگاه حضرت زهرا (س)
یکی از مهم ترین و لازم ترین امور زندگی یک مؤمن ارتباط برقرار کردن با خدا از طریق دعا و نیایش است در زندگی اولیاء خدا دعا جایگاه اساسی و ویژه دارد و بخش مهمی از بهترین اوقات آنها اختصاص به دعا و نیایش دارد.در قسمت دعا، انبوهی از دعاهایی که از ناحیه مقدس حضرت زهرا (س) رسیده. اما یکی از مسائل دیگر در مورد دعا رعایت آداب دعا از جمله زمان دعا است.
اولیاء خدا مترصد اوقات بودند و بهترین زمانها را برای دعا انتخاب می نمودند در اینجا به روایتی می پردازیم که یکی از اوقات مناسب برای دعا را فاطمه زهرا (س) به ما در قول و عمل معرفی می کنند.
قالت فاطمه الزهرا (س): سمعت النبی (ص)، ان فی الجمعه لساعه لا یراقبها رجل مسلم یسال اللَّه عز و جل فیها خیرا الا اعطاه ایاه قالت فقلت:
یا رسول اللَّه ای ساعه هی؟ قال اذا تدلی نصف عین الشمس للغروب قال و کانت فاطمه (س) تقول لغلامها: اصعد علی الضراب فاذا رایت نصف عین الشمس قد تدلی للغروب فاعلمنی حتی ادعو. (9)
(فاطمه زهرا (س) می فرماید:از پیامبر (ص) شنیدم، در روز جمعه ساعتی است که هیچ مسلمانی مراقب آن نبوده که حاجت خیری از خدای عزوجل بخواهد، مگر آنکه حاجت او را برآورده ساخته است.
فاطمه (س) می گوید:عرض کردم یا رسول اللَّه آن چه ساعتی است؟
فرمود:آن هنگامی است که نصف قرص خورشید در موقع غروب پنهان شود. پس از آن فاطمه به غلام خود فرمود:بر فراز بام درآی و چون دیدی نصف قرص خورشید در هنگام غروب پنهان شد به من خبر ده تا دعا کنم.)
ارتباط فرزندان حضرت زهرا (س) با خدا
بین دانشمندان بحث و گفتگو است که برنامه ی تعلیمات و تربیت های دینی از چه موقعی باید درباره ی کودک اجرا گردد، گروهی معتقدند که کودک تا به حدّ بلوغ و رشد نرسد استعداد درک افکار و عقائد دینی را ندارد و نباید تحت تربیت دینی قرار گیرد.گروه دیگری عقیده دارند که اطفال نیز لیاقت و استعداد آن را دارند که تحت تربیت دینی قرار گیرند و مربّیان می توانند موضوعات و مطالب دینی را ساده و قابل فهم نمایند و به کودکان تلقین کنند و آنان را وادار کنند که اعمال و برنامه های آسان دین را انجام دهند تا گوششان با مطالب دینی آشنا شود و با اعمال و افکار دینی نشو و نما کنند.
اسلام نظریه ی دوّم را می پذیرد و دستور می دهد که کودکان را از سن هفت سالگی به نماز وادار کنید. (10) پیغمبر اکرم (ص) تلقینات دینی را از همان اوائل کودکی و شیرخوارگی در خانه ی زهرا (س) به مرحله اجرا در آورد.
هنگامی که امام حسن (ع) به دنیا آمد و او را خدمت رسول اکرم (ص) بردند، وی را بوسید و در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفت و درباره ی امام حسین (ع) نیز همین عمل را انجام داد. (11)
امام صادق (ع) می فرماید: روزی پیغمبر اسلام (ص) می خواست نماز بخواند. امام حسین (ع) پهلویش ایستاده بود، وقتی پیغمبر (ص) خواست تکبیر بگوید، حسین (ع) نتوانست تکبیر بگوید. رسول خدا (ص) تا هفت مرتبه تکبیر را تکرار کرد تا حسین (ع) توانست تکبیر بگوید. (12)
ارتباط فرزندان با مسائل دینی و عبادی
یکی از محورهای اساسی که حضرت زهرا (س) بدان توجّه و تأکید داشتند، بعد پرستش و گرایش فرزندان به انجام تکلیف عبادی و الهی بود.آن حضرت شوق بندگی و خضوع در برابر معبود را از همان دوران کودکی در جان فرزندان خود تقویت نموده و آنان را چنان تربیت کرد که بهترین کارها را عبادت خداوند دانسته و از آن بالاترین لذتها را می بردند.دخترگرامی رسول خدا (ص) بر این مطلب تأکید داشت که بچّه ها را از کودکی به انجام تکالیف فراخواند و آنان را به خدا پیوند دهد و بذر محبّت و ارتباط با معبود را در کام آنان بیفشاند تا انجام تکلیف برای آنان نه تنها رنج و مشقّتی نداشته باشد، بلکه با شوق و اشتیاق به استقبال آن بروند.
بر این اساس فاطمه (س) فرزندان خود را حتی به شب زنده داری عادت می داد. البته او شیوه تربیت را به خوبی می دانست و به گونه ای برخورد می کرد که در حدّ توان و استعداد فرزندان باشد. حضرت، در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان کودکان خود را به بیداری و نخفتن وادار می کند. ممکن است کسی تعجّب کند که او چگونه بچّه ها را به این کار که حتّی برای اشخاص بزرگ هم زحمت دارد، فرا می خواند.
حضرت در روز، بچّه ها را می خوابانید تا کاملاً استراحت کنند و غذای کمتری به آنان می داد تا بدین گونه زمینه و موقعیّت بهتر و مطلوب تری از نظر جسمی و روحی برای شب زنده داری داشته باشند. او به حدّی در این کار جدّی و قاطع بود که نمی گذاشت احدی از اهل خانه خوابش ببرد و می فرمود:" محروم است کسی که از برکات شب قدر محروم بماند."
گویا فاطمه (س) می خواهد از کودکی در قلب پاک فرزندان خود جمال خدا را به تجلی، جان و زبانشان را به حلاوت و شیرینی عبادت آشنا کند، محبوب راستین را به آنان نشان دهد تا در جوانی جذب جلوه های دروغین نشوند. این روش تربیتی فاطمه (س) به عنوان یک سنّت بسیار پسندیده و قابل اجرا در گفتار امامان معصوم(ع) نیز به چشم می خورد. (13)
ارتباط حضرت زهرا (س) با عالم غیب
یکی از لقب‌هایی که به حضرت صدیقه کبرا سلام‌الله علیها داده شده، لقب محدثه است که به این معنا اشاره دارد که این بانوی ارجمند احادیثی را در ارتباط با عالم الهی دریافت می‌کردند. چون محدثه در اصطلاح به شخصیتی گفته می‌شود که با او از عالم غیب گفت‌وگو می شود. عبارت ساده و قابل درک آن، کسی است که به عالم غیب متصل باشد.در قرآن کریم تعبیری راجع به حضرت مریم سلام‌الله علیها عنوان شده است که خدای متعال می‌فرماید: «یَا مَرْیَمُ اقْنُتِی لِرَبِّکِ وَاسْجُدِی وَارْکَعِی مَعَ الرَّاکِعِین.» شبیه همین عبارت در مورد حضرت فاطمه زهرا (س) ه علیها عنوان شده است.
از طرف دیگر به این موضوع هم باید نظر شود که مصحف حضرت صدیقه طاهره سلام‌الله علیها که هیچ نوع شک و شبهه‌ای در مورد آن وجود ندارد، از طریق حضرت جبرئیل علیه السلام برای ایشان آورده شده است.
چنانکه این صحیفه یکی از اسرار مربوط به ائمه اطهار علیهم السلام است. در عین حال حدیث شریف کساء که حضرت زهرا (س) آن را نقل فرموده‌اند، سند دیگری است که محدثه بودن ایشان و ارتباط با عالم الهی را تائید می‌کند.
آیت‌الله محمد تقی مصباح یزدی در دو کتاب «جامی از زلال کوثر» و «انسان‌شناسی» در این‌باره گفته است: «پیوند اهل بیت با عالم غیب، پیوندی مداوم و همیشگی بوده است.
در حقیقت ایشان، گنجینه‌داران علمی بی‌کران می‌باشند که آستان مبارکشان به دوام فرودگاه و عروج‌گاه ملائک مقرب الهی بوده است. در میان اهل بیت (ع)، عصمت کبرا (س) از پیوندی بس شگفت و ارتباطی بس شگرف با عالم ملکوت برخوردار بوده است که صد البته ادراک و توصیف چنین پیوندهای بلند غیبی، معنوی و عرفانی برای فهم بشری اگر ممتنع نباشد، فوق طاقت و بسی مشکل می‌باشد .
روح متعالی و پرعظمت زهرای اطهر (س) که از ادراک آن حیران شود عقول، سبب شد تا پس از عروج جانگداز پیامبر، روح اعظم از اوج عرش به حضیض فرش فرود آید و تسلّابخش قلب داغدیده دردانه پیامبر گردد.
الامام صادق (ع): "... إِنَّ فَاطِمَةَ مَکَثَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) خَمْسَةً وَ سَبْعِینَ یَوْماً وَ کَانَ دَخَلَهَا حُزْنٌ شَدِیدٌ عَلَى أَبِیهَا وَ کَانَ جَبْرَئِیلُ (ع) یَأْتِیهَا فَیُحْسِنُ عَزَاءَهَا عَلَى أَبِیهَا وَ یُطَیِّبُ نَفْسَهَا وَ یُخْبِرُهَا عَنْ أَبِیهَا وَ مَکَانِهِ وَ یُخْبِرُهَا بِمَا یَکُونُ بَعْدَهَا فِی ذُرِّیَّتِهَا وَ کَانَ عَلِیٌّ (ع) یَکْتُبُ ذَلِکَ فَهَذَا مُصْحَفُ فَاطِمَة (س)". (14)
پس از ارتحال جانکاه پیامبر، جبراییل امین، از جانب ربّ‌العالمین مأموریت می‌یابد تا با آمد و شُدی مکرر به محضر پرکرامت فاطمه مرضیه و خبردِهی از جایگاه پدر و پرده برداری از عالم غیب، مونس و همنشین روح عظیم و لطیف فاطمه در فراق پدر گردد. باری، در آن ایام سخت و جان‌فرسا، جبراییل با فرودهایی مکرر و ادامه‌دار، تمام مسائل و حوادث پس و پیش رو تا برپایی قیامت را به اطلاع آن حضرت می‌رسانید و امیرمؤمنان علی (ع) نیز آنها را می‌نگاشت و بدین‌سان "صحیفه فاطمه" شکل می‌گرفت.
مصحف فاطمه در واقع، یکی از تجلیات علم بی‌نهایت الهی بر روح عظیم فاطمه مرضیه (س) می‌باشد که بنابر روایات، اخبار گذشته و آینده تا خاتمه قیامت در آن مصحف شریف موجود است؛
الامام باقر (ع): فیه خَبَرُ ما یکونُ اِلی یوْمِ القِیامَةِ وَ فیهِ خَبَرُ السَّماءِ وَ عَدَدُ ما فِی السَّماواتِ مِنَ الْمَلائِکةِ وَ غَیرُ ذلِک وَ عَدَدُ کلُّ مَنْ خَلَقَ اللّه مُرسَلاً و غیرَ مُرسَل وَ اَسْماءَهُمْ وَ اَسْماءَ مَنْ اُرْسِلَ اِلَیهِمْ وَ اَسْماءَ مَنْ کذَّبَ و مَنْ اَجابَ و اسماءَ جمیعِ مَنْ خَلَقَ اللّهُ مِنَ المُؤمنینَ و الکافِرینَ مِنَ الاَوَّلینَ و الآخِرینَ وَ اَسْماءَ البُلْدانِ وَ صِفَةُ کلِّ بَلَد فی شَرْقِ الاَرْضِ وَ غَرْبِها وَ عَدَدُ ما فیها مِنَ المُؤمنِین وَ عَدَدُ ما فیها مِنَ الکافِرینَ و صِفَةُ کلِّ مَنْ کذّبَ وَ صِفَةُ القُرونِ الاوُلی وَ قِصَصُهُمْ وَ مَنْ وَلّی مِنَ الطَّواغیتِ وَ مُدَّةُ مِلْکهِم وَ عَدَدِهِم وَ اَسْماءُ الاَئِمَّةِ وَ صِفَتِهِم وَ ما یمْلِک کلُّ واحِد واحِد وَ صِفَةُ کبَرائِهِمِ وَ جَمیعُ مَنْ تَرَدّدَ فِی الأدْوارِ... فیهِ َاْسماءُ جَمیعِ ما خَلَقَ اللّهُ وَ اجالِهِمْ وَ صِفَةُ اَهلِ الجَنّه وَ عَدَدُ مَنْ یدْخِلُها و عَدَدُ مَنْ یدخِلُ النّارَ وَ اَسْماءُ هؤلاءِ و فیهِ عِلْمُ القُرآنِ کما اُنْزِلَ وَ عِلْمُ التوراةِ کما اُنْزِلَتْ وَ عِلْمُ الاِءنجیل کما اُنْزِلَ و عِلْمُ الزَّبُور وَ عَدَدُ کلِّ شَجَرَةِ وَ مَدَرَةِ فی جَمیعِ البِلادِ... " مسند فاطمه الزّهرا (س)، (15)
امام باقر (علیه السلام): در آن خبر از آنچه تا روز قیامت خواهد بود، و در آن خبر آسمان ها و تعداد فرشتگان در آسمان ها و چیزهای دیگر و تعداد همه است. کسانی را که خدا آفرید، فرستاد و نفرستاد، و نام آنها و نام کسانی که بر آنها فرستاده شد، و نام کسانی که دروغ گفتند و آنها که پاسخ داد، و نام همه کسانی که خدا آفرید، از مؤمنان و کافران، از پیشینیان و آخرین.
و نام ممالک و وصف هر کشوری در مشرق و مغرب زمین و تعداد مؤمنان در آن و تعداد کافران آن و وصف هر که دروغ می گوید و وصف نسلهای نسل من، داستانهای آنها، که از ظالمان زمام گرفته است ، مدت سلطنت آنها و تعداد آنها. و اسامی ائمه و وصف آنها و آنچه هر یک از آنها دارد و وصف بزرگانشان و همه کسانی که نقشی متواتر دارند.
و در آن نام همه آفریده‌های خداوند و مدت آنها و وصف اهل بهشت و تعداد کسانی که در آن وارد می‌شوند و تعداد کسانی که وارد جهنم می‌شوند و نام این افراد است. و در آن علم قرآن است همانطور که بر او نازل شد تورات را همانگونه که نازل شد آموخت و انجیل را همانطور که نازل شد و زبور و شماره هر درخت و درخت در همه کشورها.
امام صادق (علیه السلام) فرمود اَما اَنَّهُ لَیسَ فیه شَیءٌ مِنَ الحَلالِ وَ الحَرامِ وَ لکنْ فیهِ عِلْمُ ما یکونُ.« در آن چیزی از حلال و حرام نیست، بلکه علم به آنچه واقع می شود در آن است». در آن خبر از آنچه تا روز قیامت خواهد بود، و در آن خبر آسمان ها و تعداد فرشتگان در آسمان ها و غیر آن، و تعداد هر کس که خدا آفریده، فرستاده و نفرستاده، در آن است.
مصحف شریفی که یکی از منابع اصلی علم امامان می‌باشد و پس از فاطمه دست به دست، از امامی به امام دیگر سپرده شده است تا این که اینک در دست پاک یوسف زهرا (س) آن حجت بر حق الهی و صدف دریای رحمت رحمانی، عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف" قرار یافته است.
الامام باقر (ع): دَفعَتْهُ اِلی اَمیرالْمُؤْمِنینَ فَلَّما مَضی صارَ اِلی الْحَسَنِ ثُمَّ اِلی الْحُسَینِ ثُمَّ عِنْدَ اَهْلِهِ حَتّی یدْفَعُوُه اِلی صاحِبِ هذَا الاَمْرِ": او را به امیرالمؤمنین(ع) دادم و چون رفت، نزد حسن و حسین و سپس نزد اهل بیتش رفت تا او را به صاحب این امر سپردند. (16)
این مقام، فضیلتی بی‌نظیر برای صدیقه طاهره می‌باشد؛ چرا که سابقه نداشته است که جبراییل جز با طبقه اول انبیای عظام چنین رفت و آمده‌ای مکرری داشته باشد»(17)
ارتباط عاطفى امت با حضرت زهرا (س)
یکى از راه هاى اساسى و مهم در توجیه مسایل عقیدتى، سیاسى و اجتماعى مردم، راه تحریک عاطفه در وجود مردم است، گرچه نباید از محکم کردن این مسائل با مبانى عقلى غافل باشم.تذکر دادن مردم به وقایع صدر اسلام و مظلومیت اهل بیت علیهم السلام خصوصاً حضرت زهرا (س) مى تواند تأثیر به سزایى در تزریق دین و تعالیم اخلاقى به عموم جامعه داشته باشد.بحث از مسائل تاریخى صدر اسلام و صحابه پیامبرصلى الله علیه وآله و سیره و روش آن ها و اختلافاتى که بین آنان بوده نه تنها بى فایده است بلکه باعث ایجاد کینه و اختلاف و نزاع و مشاجره بین مسلمانان خواهد شد. ولى به نظر مى رسد که این چنین نخواهد بود؛ زیرا بحث از سیره و زندگانى افرادى معصوم همچون حضرت زهرا (س) داراى آثار و برکاتى است که اینک به برخى از آن ها اشاره مى کنیم.
ارتباط و شفاعت حضرت زهرا (س) از امت
حضرت زهرا (س) درباره‌ی شفاعت از گنهکاران امت فرمود:قالت: اِذا حُشِرْتُ یَوْمَ الاقِیامَۀِ أَشْفَعُ عُصاةَ اُمَّۀِ النَّبِیِّ(ص).آنگاه که روز قیامت برانگیخته شوم، از گنهکاران امت پیامبر اسلام(ص) شفاعت خواهم کرد.(18)شیعیان و پیروان اهل بیت(ع)
یکی از پیروان اهل بیت(ع) در شهر مدینه همسرش را خدمت حضرت زهرا (س) فرستاد، تا بپرسد: «آیا شوهرم از شیعیان شما می‌باشد یا نه؟»
حضرت زهرا (س) پاسخ کلی داد و فرمود:قالت: اِنْ کُنْتَ تَعْمَلُ بِما أَمَرْناکَ وَ تَنْتَهی عَما زَجَرْناکَ عَنْهُ فَأَنْتَ مِنْ شَیعَتِنا وَ اِلاّ فَلا.اگر به آن چه به شما امر می‌کنیم، عمل می‌کنی و از آن چه شما را بر حذر می‌داریم، دوری می‌کنی از شیعیان مایی و الاّ هرگز!!
آن شخص پس از شنیدن پاسخی کلی، مضطرب شد و با توجه به ضعف‌ها و سستی‌های خود گفت: «وای بر من که همیشه در آتش جهنم خواهم بود»، همسرش نگرانی و زاری او را با سخنان مطرح شده، خدمت حضرت زهرا (س) بازگو نمود.
حضرت فاطمه(س)پاسخ داد.قالت: قُولی لَهُ: لَیْسَ هکَذا.شیعَتُنا مِنْ خِیارِ أَهْلِ الْجَنَّۀِ، وَ کُلُّ مُحِبِّینا وَ مَوالی أَوْلِیائِنا وَ مُعادی أَعدائِنا، وَ الْمُسْلِمُ بِقَلْبِهِ وَ لِسانِهِ لَنا.لَیْسُوا مِنْ شیعَتِنا اِذا خالَقُوا أوَامِرَنا وَ نَواهینا فِی سائِر الْمُوبِقاتِ، وَ هُمْ مَعَ ذلِکَ فِی الْجَنَّۀِ.وَلکِنْ بَعْدَ ما یُطَهَّرُونَ مِنْ ذُنُوبِهِمْ بِالْبَلایا وَ الرَّزایا.أوْ فی عَرَصاتِ الْقِیامَۀِ بِأَنْواعِ شَدائِدِها أَوْ فِی الطَّبَقِ الأَعْلی مِنْ جَهَنَّمَ بِعَذابِها اِلی اَنْ نَسْتَنْقِذَهُمْ بِحُبِّنا وَ نَنْقُلَهُمْ إِلی حَضْرَتِنا.
(از من) به همسرت بگو چنین نیست (که او قضاوت کرده است). شیعیان ما از بهترین افراد اهل بهشتند و همه‌ی دوستان ما و دوستان دوستان ما و دشمنان دشمنان ما همه در بهشت خواهند بود. آری کسی که با قلب و زبان تسلیم ما اهل بیت شده، اما از اوامر ما سرپیچی کند و نواهی و موارد پرهیز را محترم نشمرد از شیعیان واقعی ما نخواهد بود.
گرچه این گروه نیز پس از پاک شدن از گناهان، و تحمل مشکلات روز قیامت و قرار گرفتن اندک زمانی در طبقات بالای جهنم و چشیدن عذاب، اهل بهشت خواهند بود و ما به خاطر دوستی‌شان با ما نجاتشان داده و آنان را به پیشگاه خودمان انتقال خواهیم داد.(19)
ارتباط و محبت حضرت زهرا (س) به امت
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به سلمان فرمود: ای سلمان! محبت فاطمه در صد جا سودمند است که آسان ترین آنها هنگام مرگ و ورود به قبر، هنگام سنجش اعمال و بر انگیخته شدن و گذر از پل صراط و محاسبه اعمال است.مَنْ اَحَبَّ فاطِمَةَ ابْنَتِی فَهُوَ فِی الجَنَّةِ مَعی وَ مَنْ اَبْغَضَها فَهُوَ فِی النَّارِ یا سَلمانُ حُبُّ فاطِمَةَ یَنْفَعُ مِائَةً مِنَ المَواطِن اَیْسَرُ تِلْکَ المَواطِنِ المَوتُ والقَبْر و المیزانُ والصِّراطُ والُمحاسَبَةُ فَمَنْ رَضِیَتْ عَنْهُ اِبنتی رَضِیتُ عَنْهُ وَ مَنْ رَضِیتُ عَنْهُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ وَ مَنْ غَضِبتُ عَلَیْهِ غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ یا سلمانُ وَیلٌ لِمَن یَظْلِمُها وَ یَظْلِمُ بَعلَها وَ وَیلٌ لِمَن یَظْلِمُ ذُرِّیَّتَها.»
رسول خدا«صلی الله علیه و آله» به سلمان فرمود:«ای سلمان! هر کس فاطمه دختر مرا دوست بدارد او با من در بهشت است و هر کس او را دشمن بدارد او در آتش است. ای سلمان! حبّ فاطمه علیها السلام» در صد جایگاه از مواطن سود می دهد. آسان ترین آن مواطن مرگ و قبر و میزان و صراط و محاسبه است.
هر کس از او، دخترم راضی باشد من از او راضیم و هر کس من از او راضی باشم خدا از او راضی باشد و هر که بر او خشم کند من بر او خشم کنم و هر کس بر او خشم نمایم خدا بر او خشم کند. ای سلمان! وای بر کسی که به او و شوهرش ستم کند. وای به کسیکه به ذریه او ستم کند.»(20)
ارتباط و شفاعت انبیا براى حضرت زهرا (س)
در روایتى از حضرت زهرا (س) نقل شده که فرمود: «دخل على رسول اللَّه صلى الله علیه وآله و قد افترشت فراشى للنوم، فقال لى: یا فاطمة! لاتنامى الاّ و قد علمت اربعة: ختمت القرآن، و جعلت الأنبیاء شفعاؤک و ارضیت المؤمنین عن نفسک و حججت و اعتمرت ...»؛(21)«رسول خداصلى الله علیه وآله بر من وارد شد در حالى که رختخوابم را براى خواب گسترده بودم، حضرت به من فرمود: اى فاطمه! نخواب تا چهار عمل به جاى آورى؛ قرآن را ختم نمایى و انبیا را شفیعان خود کنى و مؤمنان را از خود راضى نمایى و حج و عمره به جاى آورى ...».
چگونه مى توان گفت که پیامبران شفیع حضرت زهرا (س) باشند؟
اولاً: بر فرض صحت سند روایت مى توان گفت که این حدیث به جهت تعلیم بر مردم وارد شده تا از این طریق به برکات آن برسند.
ثانیاً:در این حدیث گرچه خطاب متوجه حضرت زهرا (س) شده است ولى هدف از آن تثبیت حکم در عالم اعتبار است تا هر کس شرایط آن را داردمشمول آن گردد، گرچه حضرت زهراعلیها السلام به جهت کمالى که دارد احتیاجى به آن ندارد.
ثالثاً: شفاعت درجاتى دارد که یک درجه آن به جهت برون رفت از گناه است و درجه دیگر آن به جهت ترفیع درجات مى باشد که از راه ارتباط معنوى با پیامبرانى چون حضرت ابراهیم علیه السلام مى توان به این درجه دست یافت.
حضرت زهرا (س) حلقه اتصال عالم به حقیقت امامت
بعد از رحلت جضرت رسول (ص) جهت برگرداندن امت به مدار خودش و بلکه کائنات به مدار خودش فقط به وسیله یک نفر ممکن است و آن کسی است که مشکات نور نبی اکرم است، چراغدانی است که نور نبی اکرم در او تجلی کرده و آن وجود مقدس فاطمه الزهرا (س) است؛ ایشان اقدام کردند برای این که عالم و امت را به مدار خودش برگردانند؛ برای این که حجابی را که بین امام با امت ایجاد شده بود بردارند «وَاللَّیْلِ إِذَا یَغْشَى وَالنَّهَارِ إِذَا تَجَلَّى»(22) و این کار را هم کردند؛ باش تا صبح دولتش بدمد.صدیقه طاهره حلقه اتصال کائنات به مشکات نور نبی اکرم و به کتاب الهی و به حقیقت امامت است. بلای ایشان معبر عالم به سمت ولایت و نبوت و حقیقت توحید است، اگر بلای ایشان نبود امکان تحمل دین فراهم نمی‌شد؛ امکان تصدیق دین آن هم در مراتب باطنی و اسرارش برای احدی فراهم نمی‌شد روایت در تهذیب هست «فانا نسئلک ان کنا صدقناک الا الحقتنا بتصدیقنا لهما»(23)
اوست که دست ما را می‌گیرد به حقیقت وادی ولایت و نبوت ملحق می‌کند و کسی که به دست حضرت متصل به وادی ولایت و توحید شد حالا می‌تواند به خودش بشارت دهد «لَنُبَشّرُ أنفُسَنا بِانّا قَد طَهَرنا بِوِلایَتِک»؛
طهارت، طهارت از شرک است و رسیدن به دست حضرت به وادی نبوت و ولایت و مقام طهارت نفس، به مقام توحید و به مقام اخلاص، مقدمه لقاء الله است؛ ولی کار حضرت خیلی گران تمام شد؛ احدی هم جز حضرت در آن شرایط آن کار را نمی‌توانست بکند، وقتی کسی می‌آید به میدان که محور «او کظلمات فی بحر لجی» است، جز حضرت زهرا (س) که مشکات نور الهی است کس دیگری نمی‌تواند به میدان بیاید.
ایشان و فرزندانش باید بیایند این حجاب را بردارد؛ لذا بلای فرزندان حضرت زهرا (س)، برای حضرت زهرا(س) است «یا ممتحنة امتحنک الله»(24).
لذا در روایات هست که عهد عاشورا را از حضرت زهرا (س) می‌گیرند؛ ایشان تحمل کرد و کائنات را به امیرالمومنین و نبی اکرم گره زد و باب توحید را گشود بعد از آنکه آنها بسته بودند؛ لذا حضرت در رویای صادقه دیدند بعد از این که قلوب را متوجه خدا کرده‌اند، بنی تیم و بنی امیه بر منبر ایشان بالا می‌روند و مردم را به قهقرا یعنی روبه کفر، بت پرستی و دنیا بر می‌گردانند؛ نگران بودند، جبرئیل آمد، فرمودند (آیا) اینگونه است؟
گفت نمی‌دانم، در این وادی من بی‌خبرم؛ رفت و برگشت آیاتی آورد یکی از آنها سوره قدر بود «انا انزلناه فی لیلة القدر» ما به شما شب قدر دادیم و با شب قدر دولت هزار ماهه بنی امیه بساطش جمع می‌شود، این تعبیر روایت است. «خیر من الف شهر» و حضرت زهرا (س) همین کار را کردند پا به میدان گذاشتند و این حجاب ظلمانی را از حقیقت ولایت و نبوت برداشتند و ارتباط با این حقیقت را برقرار کردند.
لذا فرمود در ظلمات آنها فقط یک چیز به درد می‌خورد «و من یجعل الله له نور [ای امام من ولد فاطمة] فما له من النور فی الیوم القیامة» ایشان این کار را انجام داد. ولی این صبر و حرکت بسیار سخت خواهد بود خصوصا بر امیرالمؤمنین (ع) جایی که فرمودند: «قَلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ عَنْ صَفِیَّتِکَ صَبْرِی وَ عَفَا عَنْ سَیِّدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ تَجَلُّدِی ...»
یا رسول اللَّه صبرم در فراق دختر برگزیدهات کم شده، و تاب و توانم در فراق سرور زنان به سستى گرائیده، جز اینکه در تأسى من به سنّت تو و در اندوهى که با جدائى تو بر من فرود آمد جاى صبر و بردبارى (بر عزاى فاطمه) باقى است.
نتیجه:
حضرت زهرا (س) به عنوان حلقه اتصال عالم به حقیقت امامت شناخته می‌شود. حضرت زهرا (س) به عنوان دختر پیامبر اکرم(ص) و همسر امام علی (ع)، نقش بسیار مهمی در ترویج و حفظ امامت و نقطه اتصال بین تمامت و نبوت داشته اتدارتباط نزدیک حضرت زهرا (س) با امام علی (ع) و توانایی ایشان در انتقال ارزش‌های دینی و اخلاقی، ایشان را به عنوان حلقه اتصال بین علم و حقیقت امامت معرفی می‌کند.
از آنجا که امامت از جانب خداوند تعیین و تعیین می‌شود، حضرت زهرا (س) حلقه اتصال این امر مهم از در ترویج و گسترش و ابلاغ دین داشته اند
از دیدگاه حضرت زهرا (س)، زمان مناسب برای ارتباط با خداوند زمانی است که نصف قرص خورشید پنهان شود، به عنوان زمانی که دلیلی از تقرب به خدا و محبت او است.
در مورد ارتباط حضرت زهرا (س) با عالم غیب، این موضوع به اعتقادات اسلامی و اسرار دینی مربوط می‌شود که امکان دسترسی به اطلاعاتی که عبارتند از خداوند و عالم غیب را نشان می‌دهد.
از طرفی، حضرت زهرا (س) به عنوان مادر امت، ارتباط عاطفی و محبت زیادی با امت اسلامی به عنوان مادر ایفا می کند این علقه مادری در دین جزء مسلمات است.
در مورد شفاعت انبیا برای حضرت زهرا (س)، این موضوع بر اساس اعتقادات اسلامی است که انبیا و ائمه اطهار به عنوان واسطه‌هایی برای شفاعت و توسل به خداوند برای مؤمنان شناخته می‌شوند.
پی نوشت ها:
1. اصول کافی، ج 1، ص 458.2. بحارالانوار، ج 43، ص 200:
3. عوالم، ج 11، ص 190.
4. جلاء العیون شبر، ج 1، ص 150.
5. عوالم، ج 11، ص 99.
6. سفینه البحار، ج 2، ص 374.
7. زمر / 65.
8. بحارالانوار، ج 43، ص 43، ح 43.
9. کوثر ولایت، ص 51، ح 88.
10. صحیح بخارى، ج 5، ص 82.
11. شرح ابن ابى الحدید، ج 16، ص 280.
12. تاریخ یعقوبى، ج 2، ص 115.
13. المصنّف، ج 3، ص 226.
14.الکافی: ج ۱، ص ۲۴۱.
15. الکافی: ج ۱، ص ۲۴۰.
16.شیخ الاسلامی: ص ۱۵۸.
17.جامی از زلال کوثر، ص ۳۴-۳۶.
18. احقاق‌الحق، ج ١٩، ص ١٢٩ .
19. تفسیرالبرهان، ج ٤، ص ٢١.
20.بحارالانوار، ج 27، ص116
21. صحیح بخاری / ج 5/ ص 8.
22. لیل/1
23. تهذیب الاحکام، ج 6، ص 10.
24. تهذیب الاحکام، ج 6، ص 10.
منابع:
https://www.x-shobhe.com/ostad/8411.htmlhttps://hawzah.net/fa/Article/View/96034
https://hawzah.net/fa/Hadith/View/1830
https://neshasteasatid.com/node/2789
https://fa.shafaqna.com/news/874749
https://nasirigilani.ir/speeches/4148/
https://www.balagh.ir/content/10521
https://hedayatgar.ir/fa/news/6260
https://www.imna.ir/news/811570
https://article.tebyan.net/271817
s://defapress.ir/fa/news/706416
